Maktabgacha ta’limda rivojlantiruvchi ta’limni qòllash mexanizmi

Kurs ishning tuzilishi. Bitiruv ishi kirish, ikki bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
Kurs ishning mundarijasi. Kirish qismida, umuman, mavzuning dolzarbiga, uning oldiga qo‘ygan maqsad va vazifalari, ishning ilmiy yangiligi, tahlil uslubi, ishning amaliy ahamiyati hamda shakli tuzilishi haqida fikr yuritilgan.
Davlat-xususiy sheriklik asosidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarmog‘ini kengaytirish bo‘yicha ishlarni jadallashtirish, bolalarning maktabgacha ta’lim bilan qamrab olinishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratish, sohaga xususiy sektorni keng jalb etish hamda mazkur faoliyatni amalga oshirayotgan tadbirkorlik subyektlarini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash maqsadida:
1. Shunday tartib o‘rnatilsinki, unga muvofiq 2022-yil 1-sentabrdan boshlab:
a) oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida:
oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlariga qatnayotgan ijtimoiy ko‘makka muhtoj oilalarning farzandlari va maxsus kontingentlar soni jami tarbiyalanuvchilar sonining 70 foizidan kam bo‘lgan taqdirda, yetmagan qismiga boshqa oilalarning bolalarini qabul qilishga ruxsat etiladi. Bunda, ushbu bolalar uchun ota-onalar to‘lovi shu joydagi davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari uchun belgilangan hajmlardan oshmaydigan miqdorda o‘rnatiladi;
oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlariga tarbiyachi va tarbiyachi-yordamchi lavozimlari uchun 4,5 tagacha shtat birligini ajratishga ruxsat etiladi. Bunda, tarbiyachi va tarbiyachi-yordamchilarga Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan ish haqi xarajatlarini qoplash uchun subsidiya haqiqatda band qilingan, lekin 4,5 tadan (Toshkent shahri, Nukus shahri va viloyatlar markazlarida — 2,25 tadan) ko‘p bo‘lmagan shtat birligidan kelib chiqib to‘lanadi;
tarbiyachi va tarbiyachi-yordamchilarga Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan ish haqi xarajatlarini qoplash uchun subsidiya jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i va boshqa ajratmalar ushlangandan so‘ng, to‘g‘ridan to‘g‘ri ushbu xodimlarning plastik kartasiga o‘tkazib beriladi;
oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkiloti faoliyatini boshlash uchun sog‘liqni saqlash organlari bilan majburiy ravishda tarbiyalanuvchilarga tibbiy yordam ko‘rsatishga oid shartnoma tuzish tartibi bekor qilinadi;
b) davlat-xususiy sheriklik asosida faoliyat yuritayotgan maktabgacha ta’lim tashkilotlarida, shu jumladan oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida:
Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan to‘lanadigan subsidiya va kompensatsiyalar miqdorini hisoblashda maktabgacha ta’lim tashkilotiga qatnayotgan 3 yosh va undan katta yoshdagi (boquvchisini yo‘qotgan ayollarning 2 yosh va undan katta yoshdagi), lekin 7 yil 8 oydan katta bo‘lmagan yoshdagi tarbiyalanuvchilar hisobga olinadi;
ota-onalar to‘lovi miqdorini mustaqil ravishda belgilagan holda 3 yoshga to‘lmagan bolalarni ham qabul qilishga ruxsat etiladi. Bunda 3 yoshga to‘lmagan bolalarga Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan subsidiyalar ajratilmaydi (boquvchisini yo‘qotgan ayollarning 2-3 yoshdagi farzandlari bundan mustasno);
v) tabiiy gaz uchun kompensatsiya markazlashgan tabiiy gaz ta’minoti mavjud bo‘lmagan, lekin isitishning boshqa turlaridan, shu jumladan suyultirilgan gaz yoki ko‘mir mahsulotlaridan foydalanayotgan davlat-xususiy sheriklik asosidagi va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlariga ham to‘lanadi (oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari bundan mustasno).
2. Vazirlar Mahkamasi ikki hafta muddatda davlat-xususiy sheriklik asosidagi va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlariga Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan subsidiyalar va kompensatsiyalar to‘lash tartibini tasdiqlasin.
3. Belgilansinki, tadbirkorlik subyektlariga ularning xohishiga ko‘ra 2018-2019-yillarda davlat-xususiy sheriklik asosidagi nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarini tashkil etish uchun berilgan kreditlar bo‘yicha imtiyozli davr muddatini 2023-yil 1-avgustga qadar uzaytirishga ruxsat etiladi.
Bunda:imtiyozli davr muddati davomida tadbirkorlik subyektlari tomonidan kredit bo‘yicha faqat foiz to‘lovlari amalga oshiriladi;imtiyozli davrda to‘lanishi lozim bo‘lgan asosiy qarz bo‘yicha to‘lovlar kredit davrining qolgan qismiga teng miqdorda taqsimlanadi.

4. Nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarmog‘ini rivojlantirish uchun xorijiy moliya institutlari, shu jumladan Islom taraqqiyot bankidan 30 million AQSh dollari, Quvayt arab iqtisodiy taraqqiyot jamg‘armasidan 20 million AQSh dollari hamda OPEK xalqaro rivojlanish jamg‘armasidan 20 million AQSh dollari miqdorida qarz mablag‘lari jalb qilinishi kutilayotganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin.

Maktabgacha ta’lim vazirligi (A. Shin) ikki oy muddatda xorijiy moliya institutlarining mablag‘lari hisobiga 2023-2024-yillarda hududlarda davlat-xususiy sheriklik asosidagi nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarmog‘ini rivojlantirish va maktabgacha ta’lim qamrovini oshirish bo‘yicha dasturni (keyingi o‘rinlarda — Dastur) ishlab chiqsin hamda belgilangan tartibda Vazirlar Mahkamasiga kiritsin.
Dasturda:
har bir hududdagi mavjud maktabgacha ta’lim tashkilotlari, maktabgacha yoshdagi bolalar soni hamda ularning qamrovi darajasini hisobga olgan holda odillik va shaffoflik tamoyillari asosida davlat-xususiy sheriklik loyihalarini tanlash tartibini;
davlat-xususiy sheriklik loyihalarini tanlash jarayonlarining raqamlashtirilishini;
davlat-xususiy sheriklik asosidagi nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarini tashkil etish maqsadida kredit ajratish uchun tadbirkorlik subyektlariga qo‘yiladigan talablarni nazarda tutsin.
5. Maktabgacha ta’lim vazirligi (A. Shin):
Moliya vazirligi (T. Ishmetov), O‘zbekiston Milliy axborot agentligi (A. Kuchimov), O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi (A. Xadjayev), Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi (A. Xodjayev) bilan birgalikda 2023-yil 1-yanvarga qadar bir oyda kamida bir marta ushbu qaror maqsadi va vazifalarini ommaviy axborot vositalarida va ijtimoiy tarmoqlarda keng yoritish ishlarini tashkil qilsin;
manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonunchilik hujjatlariga ushbu qarordan kelib chiqadigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin.
6. Mazkur qaror ijrosini samarali tashkil qilishga mas’ul va shaxsiy javobgar etib maktabgacha ta’lim vaziri A.V. Shin hamda moliya vaziri T.A. Ishmetov belgilansin.
Maktabgacha yosh turli sohalarga qiziqishning ortishi bilan ajralib turadi, ammo bolalar tabiatga alohida qiziqish bildiradilar. Shuning uchun bolalar bog'chasida ekologik ta'lim atrof-muhit haqidagi bilimlarni rivojlantirish, barcha tirik mavjudotlarga insoniy munosabatni rivojlantirish va tabiiy muhitda ongli xulq-atvorni shakllantirishda muhim o'rin tutadi. Tabiatga insonparvarlik munosabatini shakllantirish ekologik ta'limning asosiy vazifasi bo'lib, u bolalarda sayyoramizdagi barcha tirik mavjudotlarga mehr-oqibat, hamdardlik va hamdardlikni rivojlantirish orqali amalga oshiriladi. Inson tabiatning bir qismidir, lekin ko'pincha uning atrofidagi dunyoga zararli ta'sir ko'rsatadi. Tabiiy dunyoning "himoyachisi va do'sti" faol pozitsiyasini shakllantirish maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik madaniyatini tarbiyalash uchun asosdir. Bolalar ayniqsa ta'sirchan va sezgir, shuning uchun ular muhtojlarni himoya qilish uchun barcha choralarda faol ishtirok etadilar. Bolalarga odamlarning tabiiy dunyoga nisbatan kuchliroq pozitsiyani egallashini ko'rsatish muhim (masalan, o'simliklar sug'ormasdan quriydi, qishda qushlar oziq-ovqatsiz sovuqdan nobud bo'ladi). Atrofdagi dunyo to'g'risida olingan bilimlar amaliy mashg'ulotlar va tasviriy misollar bilan qo'llab-quvvatlanishi kerak, shunda bolalar o'z faoliyatining ijobiy natijasini ko'rishlari va yutuqlarini yaxshilash istagi paydo bo'lishi kerak. Zamonaviy ekologik ta'lim muammosi ko'p qirrali. Bugungi kunda ekologiya odamlarga omon qolishga yordam beradigan, yashash joylarini yashash uchun maqbul bo'lgan fanga aylandi. Ekologik tarbiya insonda ekologiya qonunlariga muvofiq harakat qilish qobiliyati va istagini shakllantirishdir. Hozirgi vaqtda ekologik ta'lim maktabgacha pedagogik nazariya va amaliyotning mustaqil sohasi sifatida shakllandi. N. A. Rijova ta'rifiga ko'ra, maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik ta'limi - bu hissiy ijobiy munosabatda namoyon bo'ladigan ekologik g'oyalar va bilimlar tizimini, ekologik madaniyatni shakllantirishga qaratilgan bolani tarbiyalash va rivojlantirishning uzluksiz jarayoni. tabiatga, atrof-muhit holatiga mas'uliyat bilan munosabatda bo'lish. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalash umumiy ta'lim jarayonining bir qismidir; tafakkurni, nutqni, bilimdonlikni, hissiy sohani, axloqiy tarbiyani rivojlantirishga, ya'ni butun shaxsning shakllanishiga yordam beradi. Ekologik ta'lim jarayonida maktabgacha yoshdagi bolalar elementar ekologik bilimlar majmui, tabiatdagi sabab-oqibat munosabatlarini bilish, barcha tirik mavjudotlarni hurmat qilish asosida ekologik jihatdan barkamol xavfsiz xulq-atvor normalarini o'zlashtiradilar. Tabiatga mehr va unga mehrli munosabat bola qalbida faqat maktabgacha yoshdagi bola har kuni kattalar, o'qituvchilar va ota-onalar tomonidan tabiatga ehtiyotkorlik, ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish misollarini ko'rsagina shakllanadi. Bu holda ekologik ta'lim bolaning his-tuyg'ularini rivojlantirish, hamdardlik, hayratda qolish, hamdardlik, tirik organizmlarga g'amxo'rlik qilish, ularni tabiatdagi birodarlar sifatida qabul qilish, dunyo go'zalligini ko'rish qobiliyati bilan chambarchas bog'liq. butun manzara va bitta gul, shudring tomchisi, kichik o'rgimchak). Bularning barchasi, albatta, bolalarda atrof-muhit haqidagi ekologik savodxonlik g‘oyalarini shakllantirishda katta rol o‘ynaydi. Biroq, bu etarli emas: bolalar atrof-muhitga oqilona munosabatda bo'lish zarurligini tushunishga yordam beradigan minimal ekologik bilimlarga muhtoj. Shuni ham ta'kidlash kerakki, ko'plab o'qituvchilar o'quv jarayonida bolalarning e'tiborini birinchi navbatda tirik narsalarga, ayniqsa hayvonlarga qaratadilar, jonsiz tabiat ob'ektlariga juda kam e'tibor beriladi. Shu bilan birga, ma'lumki, bolalar jonsiz tabiat ob'ektlariga katta qiziqish uyg'otadi va ishni to'g'ri tashkil qilish (tajriba, kuzatishlar o'tkazish) bilan bola jonsiz tabiat va uning hayvonot dunyosi bilan bog'liqligi haqidagi bilimlarni oson o'zlashtiradi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalash jarayonida tabiat bilan majburiy uchrashuvlar bolalarning g'oyalarini kengaytiradi, ularning turli hodisalarga diqqat bilan qarash qobiliyatini oshiradi, tabiiy materialdan hunarmandchilikni yaratishda idrokning yaxlitligini saqlaydi. Shunday qilib, zamonaviy pedagogik nazariyada maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalash muammosi etarlicha batafsil ko'rib chiqiladi. Bugungi kunda maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik ta'limi - bu insonning tabiatga mas'uliyatli munosabatini shakllantirish va rivojlantirishni ta'minlaydigan ekologik bilimlar, ko'nikmalar, munosabatlar, e'tiqodlar, axloqiy fazilatlar tizimini shakllantirishning maqsadli, tashkil etilgan, tizimli, izchil, tizimli pedagogik jarayoni. umuminsoniy qadriyat. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalashning asosiy vazifasi ekologik madaniyatni tarbiyalashdir.
Zamonaviy ilmiy tadqiqotlarda bolalik davrining davomiyligini oshirish tendentsiyasi tobora ko'proq qayd etilmoqda. Bu hodisa bolalik davrida insonni murakkab ijtimoiy hayotga - tajriba to'plashga, ijtimoiy his-tuyg'ularni, g'oyalarni va turli xil faoliyatni egallashga tayyorlash zarurati bilan izohlanadi. Bola turli xil faoliyat jarayonida ijtimoiylashadi, madaniy ma'lumotlar, ko'nikma va qobiliyatlarning keng fondini o'zlashtiradi, integrativ fazilatlarni rivojlantiradi; turli yoshdagi odamlar bilan muloqot qilish jarayonida; turli ijtimoiy guruhlar doirasida, ijtimoiy aloqalar va munosabatlar tizimini kengaytirish, ijtimoiy belgilar, munosabatlar, qadriyatlarni o'zlashtirish; turli ijtimoiy vazifalarni bajarish, xulq-atvor shakllarini o'zlashtirish jarayonida. Shuning uchun N.F. Golovanovning fikriga ko'ra, ijtimoiy tajribani o'zlashtirish shunchaki ma'lumot, bilim, ko'nikmalar yig'indisini egallash emas, balki uning natijasi bo'lgan faoliyat va muloqot usulini o'zlashtirishni anglatadi. Ijtimoiy tajribani shakllantirish mexanizmining asosiy integral komponenti faoliyatdir. Bundan tashqari, ijtimoiy tajribani to'plash faqat muayyan pedagogik shartlarga javob beradigan faoliyatda mumkin:
1) hayotiy vaziyatlarni takrorlash, bolalarning kundalik hayot taassurotlariga tayanish;
2) bolaning shaxsiy qiziqishini va uning faoliyati natijalarining ijtimoiy ahamiyatini tushunishini uyg'otish;
3) bolaga mas'uliyat, o'zini o'zi nazorat qilish va baholash bilan ishtirok etishning turli xil variantlarini rejalashtirish va muhokama qilish bilan bog'liq faol harakatni taklif qilish;
4) o'zaro yordamni o'z zimmasiga olish, hamkorlik zaruriyatini keltirib chiqarish. Aynan shu jihat o'rganilayotgan mavzuning dolzarbligini aniqlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega - mavzu "jonli" va faol rivojlanmoqda. Ushbu shartlarga mos keladigan faoliyat maktabgacha ta'lim muassasasida ta'lim jarayonini integratsiyalashning tizimli omiliga aylanishi kerak. Ishning maqsadi: maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishidagi integrativ fazilatlarning roli va didaktik o'yinlar ularning shakllanishiga qanday ta'sir qiladi. Ish vazifalari quyidagilar: Maktabgacha ta'lim tizimini bir butun sifatida ko'rib chiqing; · hozirgi bosqichda maktabgacha ta'lim muammolarini o'rganish; Maktabgacha ta'lim jarayoniga yangi talablarni ko'rib chiqish; · maktabgacha yoshdagi bolalarning integrativ fazilatlarini rivojlantirish jarayonida didaktik o'yinning rolini ochib berish.
So'nggi 15-20 yil ichida maktabgacha ta'lim sohasida sodir bo'lgan o'zgarishlar keng qamrovli bo'lib, asosan qaytarib bo'lmaydigan bo'lib qoldi. Aytish mumkinki, bularning barchasi hali maktabgacha ta'lim tizimini strukturalashtirishga, uni maktabgacha ta'limning yangi tizimiga asoslanib qayta tashkil etishga olib kelmadi. Maktabgacha ta'lim holatini o'zgartirish global tendentsiyadir. Rossiya bu erda afzalliklarga ega, maktabgacha ta'lim muassasalari, 2 oylikdan 3 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun muassasalar bundan mustasno, ijtimoiy himoya yoki sog'liqni saqlash organlari tomonidan emas, balki bir necha o'n yillar davomida ta'lim organlari tomonidan boshqariladi. Bugungi kunda ta'lim faoliyatining ko'p bo'sh bo'lmagan shakllariga ega bo'lgan maktabgacha ta'lim muassasalarining bo'sh to'plamiga aylangan bir vaqtlar yagona bo'lgan "davlat maktabgacha ta'lim" tizimini haqiqiy maktabgacha ta'lim tizimiga aylantirishga harakat qilinmoqda. umumiy ta'limning to'liq va uzviy bosqichi. Bu maktabgacha yoshdagi bola nafaqat g'amxo'rlik va vasiylikka, balki ta'limga, o'qitishga va rivojlanishga muhtojligini haqiqiy tan olishni anglatadi. Maktabgacha ta'limning asosiy umumta'lim dasturini amalga oshiradigan davlat va shahar ta'lim muassasalarida maktabgacha ta'lim sifatini ta'minlash uchun bolalarni ta'minlash shartlariga yagona talablarni, shuningdek, ularni tashkil etish va ta'lim muassasalariga qo'yiladigan yagona talablarni ishlab chiqish muhimdir. ta'lim jarayonining mazmuni.
Rossiya maktabgacha ta'limni rivojlantirishning hozirgi bosqichida asosiy vazifa va shunga mos ravishda muhokamaning asosiy mavzusi - bu maktabgacha ta'lim muassasalarini sifat va qulaylik nuqtai nazaridan boshqarish sohasidagi tajriba. Maktabgacha ta'limning umumiy foydalanish imkoniyati bugungi kunda ta'lim tizimining ichki zaxiralaridan foydalanish, maktabgacha ta'limning turli shakllarini rivojlantirish, shuningdek, maktabgacha ta'lim muassasalaridagi bolalar uchun rejimlarning yanada moslashuvchan tizimini yaratish orqali hal qilinmoqda. Zamonaviy maktabgacha ta’lim muassasasida ko‘plab muammolar mavjud. Erta va maktabgacha yoshdagi bolalikni o'ziga jalb qiladigan ulkan ta'lim resursi bugungi kunda unchalik katta bo'lmagan qismda qo'llaniladi, ammo bu shubhani "o'z-o'zidan" olishga bo'lgan har qanday urinishlar zarar va umidsizlikdan boshqa hech narsa keltirmaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalarga beparvo munosabat, eng yaxshi holatda, qaytarib bo'lmaydigan darajada yo'qolgan imkoniyatlarga aylanadi va eng yomoni, butun keyingi hayot yo'li mantig'ining deformatsiyasiga aylanadi. Oxirgi variant, xususan, maktab o'qitish usullari maktabgacha ta'lim muassasalariga o'tkazilgan hollarda muqarrar ravishda sodir bo'ladi. Afsuski, bizning haqiqatimizda rivojlanish deformatsiyalari shunchalik tez-tez uchraydiki, oddiy ong allaqachon me'yorning individual o'zgarishlari sifatida qabul qilinadi.
Maktabgacha yosh - bu maktabda keyingi ta'lim uchun zarur bo'lgan tasavvur, muloqot, o'z-o'zini tashkil qilish kabi qobiliyatlarning o'yin faoliyati shakllarini shakllantirish davri. Psixologiya va pedagogikada ma'lumki, maktabgacha yoshdagi bolalik maktab hayotiga tayyorgarlik bosqichi emas, balki o'z-o'zidan qimmatli yosh davridir. Bu davrda insonda insonning asoslari - ijodiy tasavvur, xayoliy fikrlash, boshqa shaxsning pozitsiyasiga yo'naltirish, o'z xatti-harakatlarini boshqarish qobiliyati, "ijtimoiy" hissiyotlar va boshqalar kabi universal qobiliyat va xususiyatlar qo'yiladi. . Qobiliyatlarni rivojlantirish maxsus "maktabgacha" faoliyat doirasida amalga oshiriladi - o'yinlar, ertaklarni faol idrok etish, badiiy ijodning turli shakllari, dizayn va boshqalar. "Maktabgacha" faoliyatni "maktab" faoliyati bilan almashtirish natijasida bu qobiliyat va xususiyatlarning rivojlanmaganligi, ular o'qish qobiliyatlari, xatlar va qonun loyihalari bilan almashtiriladi. Maktabgacha yoshdagi bola juda murakkab bilim, ko'nikma va ko'nikmalarga ega bo'lishi mumkin. Ammo ko'pincha bu ta'lim faoliyatidan tashqarida va qo'shimcha ravishda sodir bo'ladi va shuning uchun uning xususiyatlarini hech qanday tarzda tavsiflamaydi.
Maktab hayoti ta'lim mazmunini o'zlashtirish bilan cheklanmaydi. Bu bolaning boshqa odamlar - o'qituvchilar va tengdoshlar bilan maxsus qonunlar asosida qurilgan yangi munosabatlar tizimiga kirishini o'z ichiga oladi. Maktabga tayyorgarlik nafaqat bolaning ma'lum bir intellektual rivojlanish darajasiga erishishi, balki ta'lim faoliyati doirasida shakllanayotgan rivojlanishning yangi ijtimoiy holatida keng va mazmunli yo'nalishni egallashi sifatida ham tushunilishi kerak. Buning uchun "maktabgacha ta'lim" faoliyatida yuzaga keladigan zarur shart-sharoitlar yaratilishi kerak. Mahalliy ta'limni isloh qilishda uning kelib chiqishi va hozirgi holati haqida etarli tushunchaga ega bo'lish muhimdir. Aks holda, biz bilan sodir bo'lganidek, eski xatolarni takrorlash oson, ularni yangi vahiylar deb atash mumkin. Keling, uning konturini tasvirlashga harakat qilaylik. Oktyabr inqilobidan keyin maktabgacha ta'lim davlat xalq ta'limi tizimi tarkibiga kirdi. 20-yillarda O'tgan asrda SSSRda uch turdagi maktabgacha ta'lim muassasalari mavjud edi - etimlar uchun bolalar uylari, fabrika ishchilarining bolalariga xizmat ko'rsatadigan bolalar markazlari va bolalar bog'chalari. Maktabgacha ta’lim muassasalariga 3 yoshdan 8 yoshgacha bo‘lgan bolalar qabul qilindi. Maktabgacha ta'lim muassasalarining maqsadi bolani materialistik dunyoqarashni rivojlantirishga, shuningdek, kollektivistik ko'nikmalarni rivojlantirishga tayyorlashni e'lon qildi. Pedagogning rahbarlik roli bilan bepul bolalar o'yinlariga katta e'tibor berildi. 1927-28 yillarda Birinchi marta barcha maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatida hamjihatlikni o‘rnatish masalasi ko‘tarildi. Maktabgacha ta'limning vazifalari - kommunistik axloq talablariga muvofiq his-tuyg'ular va xulq-atvorni shakllantirish, mehnat ko'nikmalarini shakllantirish, bolalar salomatligini mustahkamlash, ular tomonidan ma'lum elementar bilimlarni o'zlashtirish. Bu talablar 1932 yilgi birinchi dasturda o‘z aksini topgan.
1936 yilda bolalar tarbiyasida atrof-muhitning rolini oshirib yuborishda ayblangan maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyati partiya tomonidan keskin tanqid qilinganidan so‘ng, o‘qituvchini maktabgacha ta’lim muassasasining markaziy figurasiga aylantirish vazifasi qo‘yildi. "Bolalar bog'chasi ta'lim dasturi" da (1962) belgilangan bolaning tashabbusi va mustaqilligining cheklanishiga aylangan ushbu yo'nalish "Bolalar bog'chasi ta'lim va tarbiya dasturi" da asosiy rivojlanishni oldi, unda faoliyat ko'rsatildi. nafaqat bola, balki o'qituvchi. O'quv dasturi jarayonning o'zagiga aylandi va bolalar bog'chasi o'z ishida maktabga o'zining asosiy yo'nalishi bo'yicha yondashdi, bu esa maktabgacha yoshdagi tabiat va vazifalarga tubdan zid edi. Vaziyat psixologlar tomonidan qisman yumshatilgan, ularning ta'siri ostida ruhiy salomatlikni rivojlantirish va himoya qilish mafkurasi asta-sekin o'qituvchilarning ongini egallab oldi. 1990-yillarda Rossiya Federatsiyasida bolalarni davlat maktabgacha ta'lim muassasalari bilan qamrab olish taxminan 70% ni tashkil etdi. Shu bilan birga, 1 millionga yaqin ota-onalarning bolalarni maktabgacha ta’lim muassasalariga qabul qilish haqidagi arizalari qanoatlantirilmagan. Bundan tashqari, bolalar kiyimlari, kitoblar, o'yinchoqlar va boshqa zarur jihozlar ishlab chiqaradigan sanoat shaklida kuchli infratuzilma yaratildi. Va eng muhimi, maktabgacha ta'limni jiddiy ilmiy (tibbiy, pedagogik va psixologik) qo'llab-quvvatlash yo'lga qo'yildi. Bu omillarning barchasi qayta qurish boshida o'zining hal qiluvchi rolini o'ynadi, mahalliy ta'lim, asosan, uzoq vaqtdan beri kechikib ketgan islohotlarni mazmunli amalga oshiriladi.
Ta’lim mazmunida ham, pedagogik faoliyat metodida ham asosiy insonparvarlik yo‘nalishi bo‘lgan yangi ta’lim siyosati sharoitida maktabgacha ta’limni rivojlantirish strategiyasi va taktikasi belgilab berilgan, bu kontseptsiyada o‘z aksini topgan. maktabgacha ta'limni rivojlantirish. “Konsepsiya”da ota-onalarning 0 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan farzandlarining ta’lim-tarbiyasiga bo‘lgan talablarini qondirish va maktabgacha ta’lim sifatini oshirish kabi yetakchi maqsadlar asosli ravishda ilgari surilgan. Ota-onalarning o‘z farzandining rivojlanishi, ta’lim va tarbiyasiga bo‘lgan ta’lim ehtiyojlarini qondirish orqali maktabgacha ta’lim sifatini oshirish mumkin. Bugungi kunda maktabgacha ta'lim tizimi - bu jamiyat va oila ehtiyojlariga yo'naltirilgan, bolaning yoshi va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda turli xil ta'lim xizmatlarini ko'rsatadigan maktabgacha ta'lim muassasalarining ko'p funktsiyali o'zgaruvchan tarmog'idir.
Mamlakat bo'ylab maktabgacha ta'lim muassasalarining turli xil turlari: nazorat va reabilitatsiya uchun kompensatsion turdagi bolalar bog'chalari tashkil etilgan. Ustuvor yo'nalishga ega bo'lgan umumiy rivojlanish tipidagi bolalar bog'chasi, bolalar rivojlanish markazlari, kombinatsiyalangan turdagi bolalar bog'chasi va boshqalar. Shunday qilib, zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasi ta'lim tizimining bir turi sifatida o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan turli xil turlarni o'z ichiga oladi (odatda dastur). Eng dolzarb muammolardan biri bu zamonaviy oilaning bolalik davridagi maktabgacha yoshdagi inson potentsialining rivojlanishiga ta'siri bo'lib, o'qituvchilar "bola o'ynashni tugatmagan" sindromining yangi kontseptsiyasiga ta'rif berishgan. zamonaviy yosh onalar va dadalar - o'ynashni tugatmagan bolalar, oilada o'ynashadi. Oila shaxsning o'zini o'zi bilishi, ijtimoiylashuvi va axloqiy rivojlanishining asosiy manbaidir. Ayni paytda, ko'plab oilalarda bolalarni tarbiyalashga qiziqish yo'qoladi va ba'zida bolaning huquqlarini himoya qilish uchun qonunlar talab qilinadi. Buning sabablari kambag'allik, ota-onalarning ish bilan ta'minlanishi, gender munosabatlarining o'zgarishi va ota-ona rollari. Zamonaviy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, oilada ustun mavqeni oila uchun pul topadigan va bolalarni tarbiyalash uchun mas'ul bo'lgan ishlaydigan ona egallaydi. Xususan, oila tarbiya jarayonining haqiqiy ishtirokchisiga aylanadi. Zamonaviy rus hayotida sodir bo'layotgan tendentsiyalarni tahlil qilish oilaning quyidagi muammolarini hal qilishga imkon beradi.
Zamonaviy jamiyatning o'ziga xos xususiyati aholining ijtimoiy guruhlarga keskin tabaqalanishi va natijada o'ta boy va o'ta kambag'al oilalarning paydo bo'lishi, shuning uchun ijtimoiy himoyalanmagan ota-onalar va bolalarning kiyim-kechak, uy-ro'zg'or buyumlari, uy-ro'zg'or buyumlariga bo'lgan ehtiyojlari. to'liq ovqatlanish. Ota-onalar bolalarni tarbiyalash va o'qitish, ularning bo'sh vaqtini va dam olishini tashkil etish, maktabgacha va boshqa bolalar muassasalari xizmatlariga haq to'lash uchun qo'shimcha xarajatlarni qoplash uchun etarli mablag'ga ega emaslar. Oilaviy qayg'u fenomenini o'rganish so'nggi yillarda ota-onalar va bolalar o'rtasidagi begonalashuvning kuchayib borayotganini, ba'zi hollarda ota-onalar o'z farzandlaridan voz kechishlarini, asosan oila ichidagi munosabatlarga e'tibor qaratib, tarbiyaviy funktsiyalarni bajarmasliklarini qayd etish imkonini beradi. Ba'zi ota-onalar o'zlarining asosiy vazifasi bolani oilada saqlashni ta'minlash, uning hayoti uchun sharoit yaratish, bolalar bog'chasi va maktab ta'lim bilan shug'ullanishi kerak, deb hisoblashadi. Ushbu yondashuvda xalq ta'limining oilaviy tarbiyadan ustunligi haqidagi eski g'oyaning inertligi namoyon bo'ladi.
Ta'limni modernizatsiya qilish va rivojlantirish bosqichida faqat maktabgacha ta'lim haqida emas, balki umuman bolalik haqida gapirish kerak. Nega? Maktabgacha ta’lim muassasalarini rivojlantirish, bog‘chalar uchun navbatlarni bartaraf etish, albatta, maktabgacha ta’limning kompleks tizimi muammolarini hal etishda muhim chora-tadbirlar hisoblanadi. Ammo ular har bir bola ta'lim olamiga bolaligidanoq kirishi kerak deganlarida, bolalik u yoki bu yordam olishi mumkin bo'lgan maktabgacha ta'lim muassasalari tizimi bilan chegaralanib qolmasligi ko'pincha unutiladi.
Bolalik - va bu asosiy narsa - bolaning rivojlanishi va ijtimoiylashuvining asosiy instituti sifatida oilaning ko'magida ta'minlanadi. Zamonaviy maktabgacha ta'lim - bu yosh avlod bilan kasbiy pedagogik ish olib boriladigan birinchi davlat-davlat shaklidir. Psixologlarning ta'kidlashicha, inson shaxsiyatining asosiy fazilatlari hayotning birinchi yillarida aniq shakllanadi. Maktabgacha yoshda qo'yilgan ijobiy tajriba va bolaning muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun asos. Rossiya Federatsiyasida ta'lim tizimini modernizatsiya qilish jarayoni maktabgacha ta'limga ham ta'sir ko'rsatishi tabiiy. Avvalo, keyingi yillarda me’yoriy-huquqiy bazada jiddiy o‘zgarishlar ro‘y berganini ta’kidlash lozim. Bugungi kunda deklaratsiyalardan, bolalikning ahamiyati haqidagi shirin so‘zlardan, ko‘p yillardan buyon eshitib kelinayotgan “bolalar – kelajagimiz” formulasidan o‘tishga, bolalikni mustaqil taraqqiyot bosqichiga aylantirishga harakat qilinmoqda. Maktabgacha ta’lim sohasi uzluksiz ta’lim tizimining birlamchi bo‘g‘ini hisoblanib, u har tomonlama sog‘lom va barkamol bola shaxsini tarbiyalash va maktabga tayyorlashda g‘oyat muhim ahamiyat kasb etadi.
Mustaqillik yillarida respublikada ta’lim-tarbiya tizimi va barkamol avlodni tarbiyalash davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari darajasiga ko‘tarildi. Biroq, o‘tkazilgan tahlillar maktabgacha ta’lim sohasida olib borilayotgan ishlarning samarasi va natijasi yetarli darajada emasligini ko‘rsatmoqda.
Jumladan, so‘nggi 20 yil davomida davlat tasarrufidagi maktabgacha ta’lim muassasalari soni 45 foizdan ziyodroq kamaygan bo‘lib, bugungi kunda respublika bo‘yicha bolalarning maktabgacha ta’lim bilan qamrab olinishi 30 foizni tashkil etadi. Shuningdek, maktabgacha ta’lim muassasalarining moddiy-texnika bazasi zamonaviy talabga javob bermaydi.
Maktabgacha ta’lim tizimida variativ dasturlar joriy etilmagan, bolalarni maktabga tayyorlash bo‘yicha muqobil, moslashuvchan modellar yetarli darajada rivojlanmagan hamda taraqqiy etgan mamlakatlar singari ijtimoiy, shaxsiy, hissiy, nutqiy, matematik, jismoniy va ijodiy rivojlantirish, atrof muhit bilan tanishuvga yo‘naltirilgan maxsus davlat ta’lim dasturlari tatbiq qilinmagan.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasalarida faoliyat yuritayotgan pedagog kadrlarning aksariyati o‘rta maxsus ma’lumotga ega bo‘lib, bolalarni maktab ta’limiga talab darajasida tayyorlash imkonini bermaydi.
Bundan tashqari, maktabgacha ta’lim sifati monitoringini yuritish tuzilmaviy va tashkiliy jihatdan nazarda tutilmaganligi sababli, maktabgacha ta’lim muassasalaridagi ta’lim jarayonining sifati va samaradorligini baholash zamon talablariga javob bermaydi.
Xorijiy davlatlar ilg‘or tajribasining tahlili zamonaviy maktabgacha ta’lim muassasalarida maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish uchun sharoitlarni yaratishga yo‘naltirilganligi bilan tavsiflanib, bolaning ijobiy ijtimoiylashuvi imkoniyatlarini namoyon qilish, uning har tomonlama shaxsga oid ma’naviy-axloqiy va ongli rivojlanishi, maktabgacha yoshga oid tegishli faoliyat turlari asosida tashabbuskorligi va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga, muloqot doirasida katta yoshdagilar va tengdoshlari bilan hamkorlik qilish imkoniyatlarini ochishga qaratilgan.
Uzluksiz ta’lim tizimining muhim bo‘g‘ini bo‘lgan maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, samarali davlat boshqaruvi tizimini yaratish, maktabgacha ta’lim muassasalari davlat va nodavlat tarmog‘ini kengaytirish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash, maktabgacha ta’lim muassasalariga bolalarni qamrab olishni keskin oshirish, ta’lim-tarbiya jarayonlariga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish orqali bolalarni har tomonlama intellektual, ma’naviy-estetik, jismoniy rivojlantirish hamda ularni maktabga tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash maqsadida:
1. O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi, Toshkent shahar maktabgacha ta’lim bosh boshqarmasi, viloyatlar maktabgacha ta’lim boshqarmalari hamda ularning tuman(shahar)lardagi bo‘limlari tashkil etilsin.
2. Quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining asosiy vazifalari va faoliyati yo‘nalishlari etib belgilansin:

• birinchidan, maktabgacha ta’lim sohasida yagona davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish;

  
  

• ikkinchidan, ilg‘or xorijiy tajribani hisobga olgan holda maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish;

  
  

• uchinchidan, respublikada davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari orasida sog‘lom raqobat muhitini yaratish hisobiga barcha bolalarning maktabgacha ta’lim muassasalariga bosqichma-bosqich qamrab olinishini ta’minlash, ularga soliq imtiyozlari va preferensiyalar berish, budjetdan subsidiyalar ajratish, shuningdek, bolalarning maktabgacha ta’limi va tarbiyasining muqobil shakllarini amaliyotga tatbiq etish;

  
  

• to‘rtinchidan, zamonaviy innovatsion pedagogik texnologiyalarni, ta’lim va tarbiyaning samarali shakllari hamda usullarini ta’lim-tarbiya jarayoniga, shu jumladan nodavlat sektorida joriy etish;

  
  

• beshinchidan, milliy madaniy-tarixiy qadriyatlarni aks ettiruvchi va bolalikdan kitob o‘qishga qiziqishni uyg‘otuvchi o‘quv-metodikdidaktik materiallar, o‘yin va o‘yinchoqlar, badiiy adabiyotlar bilan maktabgacha ta’lim tashkilotlarini ta’minlash;

  
  

• ltinchidan, zamonaviy pedagogik texnologiyalar va metodlarni hisobga olgan holda bolalarni tarbiyalash va har tomonlama rivojlantirish masalalarini professional darajada hal etishga qodir bo‘lgan maktabgacha ta’lim tashkilotlari direktor va pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish;

  
  

• yettinchidan, maktabgacha ta’lim tashkilotlari xodimlarini moddiy rag‘batlantirish tizimini yaratish va tajribali yuqori malakali va kasbiy jihatdan puxta tayyorlangan pedagog kadrlar hamda tarbiyachilarni ta’lim-tarbiya jarayoniga jalb qilish;

  
  

• sakkizinchidan, maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilarining ratsional va belgilangan me’yorlar asosida sog‘lom va to‘g‘ri ovqatlanishini ta’minlash uchun munosib sharoitlar yaratish, ko‘ngilochar va bilim beruvchi mashg‘ulotlar elementlari bo‘lgan, hajmlari va intensivligi asosiy tibbiy taqdimnomalar bilan belgilanuvchi serharakat o‘yinlar va mashqlar uyushtirish;

  
  

• to‘qqizinchidan, O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi bilan birgalikda maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarga tibbiy xizmat ko‘rsatish hamda ularning hayoti va sog‘lig‘ini himoya qilish bo‘yicha profilaktika chora-tadbirlarini muvofiqlashtirish.

  
  

3. Idoraviy mansubligidan qat’iy nazar, barcha davlat tasarrufidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlari O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tizimiga belgilangan tartibda o‘tkazilsin.

4. Belgilansinki:
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining maktabgacha ta’lim sohasidagi barcha huquq va majburiyatlari bo‘yicha huquqiy vorisi hisoblanadi;
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining o‘z vakolatlari doirasida qabul qiladigan qarorlari davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, xo‘jalik yurituvchi subyektlar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiydir.
5. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining Maktabgacha ta’lim tashkilotlari xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish respublika o‘quv-metodika markazi negizida Maktabgacha ta’lim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti (keyingi o‘rinlarda — Institut) tashkil etilib, O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tarkibiga kiritilsin hamda unga ilg‘or xorijiy tajriba asosida maktabgacha ta’lim tashkilotlarining direktor va mutaxassislarida zamonaviy menejment va pedagogik texnologiyalar bo‘yicha sohaga oid bilimlar va ko‘nikmalarni shakllantirish vazifalari yuklatilsin.
6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2017-yil 9-sentabrdagi PQ-3261-sonli qarori bilan tasdiqlangan Maktabgacha ta’lim tizimini tanqidiy o‘rganish bo‘yicha komissiya zimmasiga quyidagi vazifalar yuklatilsin:
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi va uning hududiy bo‘linmalari faoliyatini tashkil etish hamda ularga yuklatilgan vazifalarni amalga oshirishda ko‘maklashish;
ikki oy muddatda O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi markaziy apparati va hududiy bo‘linmalarining rahbarlik bo‘g‘inlarini vazirlik zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarishga qodir, chuqur bilim hamda yuqori kasb mahoratiga ega bo‘lgan tajribali va malakali mutaxassislar bilan to‘ldirish;
maktabgacha ta’lim tizimining oliy ma’lumotli kadrlarga bo‘lgan ehtiyojini hududlar bo‘yicha o‘rganish va tahlil natijalariga ko‘ra pedagogika yo‘nalishiga ixtisoslashtirilgan oliy ta’lim muassasalariga maqsadli qabul kvotalari bo‘yicha takliflar tayyorlash;
respublika hududlarida 50, 70, 100, 120 va 150 o‘ringa mo‘ljallangan davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarini qo‘shimcha barpo etish orqali bolalarni maktabgacha ta’lim bilan bosqichma-bosqich to‘liq qamrab olish, bolalarga maktabgacha ta’lim-tarbiya berishning muqobil turlarini amaliyotga joriy etishga qaratilgan kompleks dasturni ishlab chiqish va tasdiqlash.
7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bir hafta muddatda belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida va O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari loyihasini kiritsin.
8. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi Maktabgacha ta’lim vazirligi, Adliya vazirligi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu Farmondan kelib chiqadigan o‘zgartish va qo‘shimchalar to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritiladi.