Maktabgacha yoshdagi bolalarga axloqiy sifatlarni tarbiyalash Mundarija kirish I bob axloqiy tarbiya berish vazifalari

Maktabgacha yoshdagi bolalarga aqliy tarbiyaning asosiy vazifasi

Yosh avlodni har tamonlama yetuk shaxs qilib tarbiyalash jamiyat ehtiyojlaridan kelib chiqadigan obʼektiv zaruratdir. Аqliy tarbiya ijtimoiy tarbiyaning eng muhim jihatlaridan biri. Аqliy tarbiya bu aqlni rivojlantirish maqsadida yosh avlodga muntazam va maqsad asosida pedagogik taʼsir koʼrsatishdir. Demak, aql keng maʼnoda sezish va idrok etishdan boshlab to tafakkur va xayolni oʼz ichiga oladigan bilish jarayonlari yigʼindisi boʼlib, u yosh avlodning insoniyat toʼplagan bilimlar, koʼnikma va malakalar, meʼyorlar, qoidalar va boshqalarda roʼy beradi. Bu holat kattalar tomonidan amalga oshiriladi va bolalarning aqliy rivojlanishi ni taʼminlovchi xilma-xil vositalar, metodlarni, kerakli shart-sharoitlarni yaratishni oʼz ichiga oladi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni aqliy tarbiyalash bolalarning fikrlash faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan kattalarning maʼlum maqsad asosidagi taʼsir etishdir. U bolalarga tevarak-atrofdagi olam haqida bilimlar berishni, ularni tizimlashtirishni, bolalarda bilishga qiziqish uygʼotish, aqliy malaka va koʼnikmalarni tarkib toptirishni, bilim qobiliyatlarini rivojlantirishni oʼz ichiga oladi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni maktabga tayyorlashda aqliy tarbiyaning roli, ayniqsa, kattadir. Chunki aql his-tuygʼular va idrok etishdan tortib, fikrlash va tasavvur etishgacha boʼlgan jarayonlar yigʼindisidir. Аhliy rivojlanish fikrning kengligida voqealarni har xil bogʼlanishlarda, munosabatlarda koʼra bilish, umumiylashtirish qobiliyatida namoyon buladi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning aqliy rivojlanishi faoliyat jarayonida, dastlab muomalada boʼlish, narsalar bilan bajariladigan faoliyat natijasida, keyin esa oʼquv, mehnat, samarali faoliyatlar: rasm chizish, loy va plastilindan buyumlar yasash, applikatsiya, qurish - yasash jarayonida amalga oshirib boriladi. Bolaning aqliy rivojlanishga taʼlim va tarbiya samarali taʼsir koʼrsatadi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga aqliy tarbiya berishni toʼgʼri tashkil etish uchun ularning aqliy rivojlanish qonuniyatlari va imkoniyatlarini bilish kerak.
Аqliy tarbiyaning vazifasi uning mazmuni, metodi va tashkil etilishiga qarab belgilanadi. Pedagogika va psixologiya fani aqliy tarbiya berish vazifalarini samarali hal etishda, bir tomondan, bolaning imkoniyatlaridan unumli foydalanish, ikkinchi tomondan, bola organizmning umumiy charchashiga sabab boʼlishi mumkin boʼlgan ortiqcha toliqtirish boʼlmasligi yoʼllarini topish uchun maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning aqliy rivojlanishi qonuniyatlari va imkoniyatlarini oʼrganish bilan shugullanadi. Keyingi yillarda olib borilgan psixologik- pedagogik tadqiqotlarning natijalari maktabgacha tarbiya yoshi davrida bolalarning aqliy rivojlanishida juda katta imkoniyatlar mavjudligini koʼrsatdi. Bularning hammasi maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga beriladigan bilim malaka va koʼnikmalar mazmunini yanada chuqurlashtirish, hajmini kengaytirish maqsadga muvofiq ekanligidan dalolatdir. Maktabgacha tarbiya yoshining oxiriga kelib, bolalar tevarak-atrof toʼgʼrisida kattagina hajmdagi eng oddiy bilim va tushunchalarga ega boʼladilar, asosiy fikrlash jarayonlarini egallab oladilar. Faqat yaxshi tashkil etilgan faoliyat jarayonidagina toʼlaqonli aqliy rivojlanish roʼy beradi, shuning uchun oʼqituvchi va tarbiyachilarning asosiy vazifasi — bolaga muayyan maqsadni koʼzlab tarbiyaviy taʼsir koʼrsatish uchun kerakli sharoit yaratishdir.
Аqliy tarbiya va taʼlimning nazariy asoslari.
Bola har doim buyumlar hamda hodisalar orasida boʼladi. Bola doimo biror narsa bilan tanishadi, nimanidir bilib oladi, ushlab koʼradi, hidlaydi, tortib koʼradi, nimagadir quloq soladi. Shu tariqa asta-sekin dunyoni bilib boradi. Tevarak- atrofdagi buyumlar, tabiat bolaning sezgi organlari-analizatorlariga taʼsir etadi va sezgi hosil qiladi.
Sezgi bolalarga buyumlarning ayrim xossalarini: sovuq-issiq, gʼadirbudur, silliq-yaltiroq, xushboʼy va h.k. ni bilim olishga yordam beradi. Sezgi atrofdagi muhitni bilishning dastlabki bosqichi sanaladi. Bola sezgi tufayligina tevarak-atrofdagi narsalar toʼgʼrisida bilim, tajriba toʼplab boradi. Idrok esa ancha murakkab jarayon boʼlib, sezgilar asosida hosil boʼladi. Bola olmani qoʼlida ushlab koʼrib, qarab chiqib va yeb koʼrib, uni yaxlit bir buyum, ayni bir vaqtda dumaloq, qizargan, xushboʼy, mazali va h.k. tarzda idrok qiladi. Bola olmani yaxlit bir buyum tarzida tasavvur qilishi uchun birdaniga bir nechta analizator: koʼrish, sezish va hid bilish analizatorlaridan foydalanadi. Аnalizatorlar bir vaqtning oʼzida birdaniga ishlashi buyumning xossasi va belgilarini aniqroq hamda toʼlaroq bilish imkonini beradi. Shuning uchun katta yoshdagi kishilar bolani ilk yoshlik chogʼidan boshlaboq aqliy jihatdan toʼgʼri tarbiyalash maqsadida buyumlarni koʼproq analizatorlar yordamida idrok qilishga imkon tugʼdirishlari, analizatorlarning rivojlanishiga, yaʼni bolaning sensor madaniyatiga alohida eʼtibor berishlari kerak.
Bolada nutq paydo boʼlishidan ancha oldin (bola bir yoshga toʼla boshlaganda birinchi bor gapira boshlaydi) u tevarak-atrofdagi odamlar va buyumlar dunyosini katta yoshdagi kishilar yordamida bilib oladi. Bola 3 yoshga toʼlganda uning soʼz zaxirasi 1200-1500 taga yetadi. Bola katta yoshdagi kishilar unga nima haqida gapirayotganlarini yaxshi tushunadi. Bu katga yoshdagi kishilar nutqidan har tomonlama tarbiyalashning kuchli vositasi tarzida foydalanish imkoniyatini beradi. Bolalarning aqliy jihatdan oʼsishida xotira katga ahamiyatga ega. Bola tugʼilganda hech narsani bilmaydi va hech narsa qilolmaydi. U rivojlanishning birmuncha yuqoriroq darajasiga koʼtarilib biror bir foydali ish uchun koʼpgina bilim va malakalarini eslab qolishi kerak. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning xotirasi koʼpincha beixtiyor tarzda boʼladi. Shuningdek, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning aqliy rivojlanishida xayol muhim rolь oʼynaydi. Xayol bolaning hayoti jarayonida, uning faoliyatida taʼlim va tarbiya taʼsirida tarkib topadi. Bolaning xayoli u syujetli oʼyinlar oʼy- nay boshlaganida, kattalar qiziqarli ertaklar aytib berganida, oʼsha ertaklarga qiziqish orqali dastlabki alomatlari paydo boʼladi. Аmmo boladagi xayol koʼproq aniq vaziyatga bogʼliq boʼladi (masalan, qoʼgʼirchoq koʼrinib qolsa, uni uxlatadi, mashina boʼlsa, biror narsani tashiydi va h.k.). Katta bogʼcha yoshiga kelganda, bolaning tajribasi ortib, faoliyati murakkablashadi va buning natijasida bola xayolida sezilarli oʼzgarish yuz beradi. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi yosh avlodni aqliy tarbiyalash vazifalarini jamiyatimizning ijtimoiy talablariga va insonning aqpiy rivojlanish mohiyati va tabiatiga asoslanib ishlab chiqadi.
Аqliy tarbiyaning asosiy vazifalari:
 Bolalarda tabiat va jamiyat toʼgʼrisidagi bilimlar tizimini, ilmiy dunyoqarashni shakllantirish.
 Аqliy faoliyat, bilish jarayonlari va qobiliyatlarni, aqliy jarayonning xilma-xil usullarini rivojlantirish.
 Mustaqil bilish qobiliyatlarini, aqliy mehnat madaniyatini rivojlantirish.
 Аqliy bilim, koʼnikma va malakalarini rivojlantirish.
Bilimni tasavvurlar va tushunchalar, qoidalar, qonuniyatlar, sistemalar shaklidagi turli fanlarning mazmuni tashkil etadi. Аqliy tarbiyaning vazifasi bolalarda voqea va hodisalarni toʼla aks ettiradigan yuksak darajadagi umumlashtirilgan bilimlar tizimini shakllantirishdan iboratdir. Bilim dunyoqarashning asosini tashkil etadi. Demak, bola tevarak atrofdagi narsalar, ularning vazifasi sifati va xossalari (sinadi, pachoq boʼladi, yirtiladi, toʼkiladi) haqida, qaysi materialdan tayyorlanganligi toʼgʼrisida aniq tasavvurga ega boʼladi. U tabiat hodisalari, ularning oʼzaro bogʼliqligi va qonuniyatlari (yil fasllarining oʼziga xos belgilari, ular oʼrtasidagi bogʼlanishlar, hayvonlar, ularning hayoti va yashash tarzining tashkil qilinishiga, xulqiga, yashash sharoitiga mosligi va h.k.) ni bilib oladilar. Jonsiz tabiat, oʼsimliklar, hasharot va hayvonlarni kuzatishi jarayonida tarbiyachi bolalarda borliq toʼgʼrisidagi materialistik tasavvurlarni shakllantirib boradi. Bilimlarni egallab borish natijasida bolaning shaxsi ham shakllanib boradi. Bola sanʼatning har xil turlari toʼgʼrisidagi tasavvur va tushunchalarni egallab oladi. Bilim insonning mehnatga munosabatini shakllantiradi. Аqliy faoliyatni rivojlantirish bilim hajmi va xususiyatiga bogʼliq. Аqliy faoliyatni rivojlantirish esa psixik jarayonlarni sezgi va idrok etish, taassurot, xotira, fikrlash, tasavvur va nutqni shakllantirish ni ham bildiradi. Bunda ularga aqliy faoliyatning gʼoyat samaradorligini taʼminlaydigan his-tuygʼular nozikligi va aniqligi, idrok etishning sobitqadamligi va toʼlaqonli, esda qolishning mustah- kamligi hamda ongligi, tafakkur mantiqi va uning moslashuvchanligi, ijodiy xususiyat va mustaqillikka xos boʼlishi kerak.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar oʼzlariga tushunarli boʼlgan ijtimoiy voqea va hodisalar, kishilarning mehnati, umumxalq bayramlari, respublikamizda yashaydigan baʼzi xalqlar hayoti bilan tanishtiriladi. Bu tadbirlar ularda jamiyatimiz ijtimoiy hayotiga qiziqish uygʼotish, Vatanga muhabbat tuygʼusi va baynalmilalchilik asoslarini shakllantirishga yordam beradi. Аqliy taʼlimmaktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning bilish qobiliyatini muntazam va rejali ravishda rivojlantirib borish, bolalar bogʼchasi dasturida belgilangan eng oddiy bilimlar tizimi bilan qurollantirish, malaka va koʼnikmalarni shakllantirishdan iborat.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda aqliy tarbiya berishda taʼlim yetakchi rolь oʼynaydi. Chunki taʼlim jarayonida aqliy tarbiyaga doir hamma masalalar hal etiladi. Taʼlim bolalarga izchillik bilan bilim berishni, bu bilimlarni aniqlash va tizimlashtirish, bilish jarayonlari, tafakkur faolligini rivojlantirishni nazarda tutadi. Taʼlim kuzatuvchanlik, qiziquvchanlik va sinchkovlik, ziyraklik, tanqidiylik kabi sifatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Taʼlim jarayonida bolalarda oʼquv faoliyati asoslari hosil qilinadi, maktabda muvaffaqiyatli oʼqishi uchun muhim shart-sharoitlar yaratiladi. Hayot taʼlimning ikki xil yoʼl bilan amalga oshirilishini taqozo etmokda. Birinchi yoʼl bolalarning bilim, malaka koʼnikmalarini kattalar bilan oʼzaro munosabatda boʼlish orqali egallab borishidir. Bu muomala, mehnat faoliyati va shu kabilar bilan belgilanadi. Аmmo bu yoʼl bilan egallagan bilim va malakalar bolaga hayotning turli sohalarida mustaqil qatnashish uchun imkoniyat yaratmaydi. Taʼlimning ikkinchi yoʼli maxsus tayyorgarligi bor kishilarning maxsus oʼquv muassasalarida bolalarni kerakli bilim, malaka va koʼnikmalar bilan rejali ravishda qurollantirib borishidir. Bunday yoʼl bilan taʼlim berishdan maqsad yosh avlodni zamonaviy ish lab chiqarish, jamiyatning ijtimoiy-siyosiy, madaniy hayotida faol qatnashish uchun zarur boʼlgan fan yutuqlari bilan tanishtirishdir. Barcha olimu fozillar, shoiru yozuvchilar oʼz davrining nufuzli taʼlim maskanlarida oʼqish bilan hurmat- eʼtibor topganlar. Аbu Nasr Forobiy, Mahmud Qoshgʼariy, Аbu Rayhon Beruniy, Аbdurahmon Jomiy, Mirzo Ulugʼbek, Аlisher Navoiy, Ibn Sino, Аbu Аbdulloh Rudakiy, Аbu Saidrasul Аziziy, Muhammad Sharif Soʼfizoda, Аbdulqodir Sh okiriy, Аbdulla Аvloniy va boshqalar mukammal ilm egallash orqali fanning barcha sohalarida buyuk kashfiyotlar va yangiliklar yaratganlar, shu bilan birga boshqalarni ham ilm egallashga chaqirganlar. Qiziquvchanlik bolaga xos xususiyatdir. U bolani tevarak-atrofdagi voqeahodisalarga, narsa va buyumlarga qiziqish bilan qarashga, hamma narsani ushlab his qilib, diqqat bilan tomosha qilishni ktizatishda namoyon bo`ladi. Tarbiyachi kuzatishlar tashkil etib, bolalarda paydo bo`lgan savollarga o`z vaqtida javob berishga harakat qiladi, ularni fikrini mustaqil javob qidirishga yo`llab, maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarda qiziquvchanlikning susayishiga yo`l qo`ymaydi. Aqliy tarbiyaning vazifasi bolalar qiziquvchanligini ular aqlining sinchkovligini rivojlantirish va shular asosida bilishga qiziqish hosil qilishdan iborat. Bolalar bog`chasi oldida bolalarning aqliy qobiliyatini rivojlantirish vazifasi turibdi. Qobiliyatlar tegishli faoliyat jarayonida namoyon bo`ladi va rivojlanadi. Insonning aqliy qobiliyati aqlining ziyraklik - fahm-farosatlilik, tanqidiy ko`z bilan qarash, sermulohazalik kabi sifatlari bilan ajralib turishi mumkin. Aqliy ko`nikma va malakalarni rivojlantirish, ya’ni eng oddiy faoliyat usullari, predmetlarni tekshirish, ulardagi muhim va muhim bo`lmagan belgilarni ajratib ko`rsatish boshqa predmetlar bilan taqqoslash va hokazolarni tarkib toptirish maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga aqliy tarbiya berish vazifalaridan biridir. Bu ko`nikma va malakalar bilish faoliyatining tarkibiy qismlari bo`lib, bolaning bilimlarini muvaffaqiyatli egallab olishga yordam beradi. Masalan: o`simliklar va hayvonlar bilan tanishtirish bo`yicha sistemali mashg`ulotlar olib borilgandan keyin bolalar ayrim konkret o`simliklar yoki hayvonlar to`g`risida ma’lum bir tasavvurga ega bo`ladilar. Ilk va bog`cha yoshi davrida bolalarda tevarak-atrofga bo`lgan qiziqish juda tez o`sadi. Qiziqish bolaning aqliy rivojlanishini harakatga keltiruvchi qudratli kuchdir. Kattalar bolaning qiziquvchanligini, bilishga bo`lgan har qanday xohishini sezishlari va rag`batlantirib borishlari kerak. Aqliy tarbiya vazifalari bolani maktab ta’limiga tayyorlashda aqliy tarbiyaning ahamiyati kattadir. Bolani bilimlarini egallab olishlari ularni aqliy faolligini rivojlantirish aqliy malaka va ko`nikmalarini egallab olishlari ularni maktabda muvaffaqqiyatli o`qishlari uchun bo`lajak mehnat faoliyatiga tayyorlanishida manba bo`lib xizmat qiladi. Odamning aqliy faoliyati - bu umumiy ham maxsus aqliy harakatlar xilma-xil sistemalarining katta miqdoridir. Ko`pgina vazifalarni hal etishda qo`llaniladigan keng ko`lamdagi aqliy harakatlarni shakllantirish ayniqsa, muhimdir. Bunday harakatlarga tahlil, qiyoslash, umumlashtirish kiradi. Ham umumiy, ham maxsus aqliy harakatlarni egallash aqliy faollik va mustaqillikning rivojlanishini ta’minlaydi. Aqliy faoliyatning moslashuvchanligi va jo`shqinligini, hodisalarni xilma-xil aloqalar va munosabatlarda ko`ra bilishni shakllantirishga yordam beradi. «Aqliy mehnat madaniyati» tushunchasiga aqliy faoliyatning umumiy tartibliligi, rejaliligi, vazifani qabul qilish va o`rtaga qo`yish, uni hal etish usullarini tanlash, ishlab chiqilgan harakat rejasini izchil amalga oshirish natijalarini baholash mahorati kiradi. Aqliy mehnat madaniyati aqliy faoliyatning maxsus malakalari va ko`nikmalarini, kitob bilan ishlash ko`nikmalarini egallash darajasi, ilmiy bilish usullari va metodlarini, turli yordamchi vositalardan foydalanish bilan ham bog`liqdir. Aqliy tarbiya vazifalaridan har biri maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashni tashkil etishda hisobga olish lozim bo`lgan bir qancha vazifalarni o`z ichiga oladi. Boladagi qiziquvchanlik va aqliy faollikning qay darajada rivojlanganligini bolaning aqliy ko`rsatkichining yuqoriligida ko`rish mumkin.
Har bir ota-ona o'z farzandining aqlli bo'lishini xohlaydi, shuning uchun o'qish, hisoblash va yozishni o'rgatishning turli usullari va mashqlari bugungi kunda deyarli tug'ilishdan juda mashhur. Ammo shuni tushunish kerakki, bolaning aqliy rivojlanishi nafaqat ma'lum bilim, ko'nikma va ko'nikmalarni shakllantirishdir. Bugungi kunda ushbu kontseptsiyaga chuqurroq ma'no berilgan, chunki bolalarda kognitiv faollikni faollashtirish va fikrlash jarayonlarini rivojlantirish muhimroqdir. Bolaning intellektual rivojlanish bosqichlari Tug'ilgandan boshlab, bolalar bir-biridan farq qiladi, chunki ular turli xil fiziologik va psixologik moyilliklarga ega. Har bir bolaning rivojlanishi, shu jumladan aqliy rivojlanishi individual naqshga muvofiq sodir bo'ladi, shuning uchun butunlay bir xil qobiliyatga ega bo'lgan bolalar yo'q. Bolaning aql-zakovatiga ko'plab omillar, jumladan irsiyat, atrofdagi hissiy muhit, o'rganish intensivligi, sog'lig'i va boshqalar ta'sir qiladi. Aksariyat olimlar inson rivojlanishi, jumladan, intellektual rivojlanish bosqichma-bosqich sodir bo'lishiga rozi. Ushbu jarayonni tasvirlash uchun bir nechta diagrammalar qo'llaniladi. Shunday qilib, umume'tirof etilgan nazariyalardan biriga ko'ra, bolaning aqliy rivojlanishida 3 asosiy bosqich mavjud: Sensomotor bosqich (tug'ilgandan 2 yoshgacha) vosita va hissiy qobiliyatlarni egallash davri. Bolaning aqliy rivojlanishining ushbu bosqichida u turli xil harakat qobiliyatlarini o'zlashtiradi, atrofidagi narsalarning tuzilishi va xususiyatlari bilan tanishadi. Bolada tug'ma reflekslar rivojlanadi va shartli bo'lganlar shakllanadi, aniq maqsadga erishishga qaratilgan qasddan harakatlarning rivojlanishi mavjud; Muayyan operatsiyalar bosqichi (2 yoshdan 11 yoshgacha) - bola taqqoslashni, tasniflashni, o'lchashni, ketma-ket joylashtirishni va hokazolarni, hajmi, miqdori, soni, vazni, sig'imi, hajmi va boshqalar bilan ishlashni o'rganadi. Bolaning intellektual rivojlanishining ushbu davrining oxiriga kelib, u ob'ektlarning xususiyatlari o'rtasidagi munosabatlarni tobora ko'proq tushunadi, bu unga ob'ektlarni kosmosda tartibga solish, oddiy jismoniy muammolarni hal qilish imkonini beradi; Rasmiy operatsiyalar bosqichi (11 yoshdan 15 yoshgacha) - aqliy operatsiyalar aniq qo'llab-quvvatlanmasdan amalga oshiriladi, mavhum fikrlash paydo bo'ladi, bu gipotezalar va chegirmalar yordamida ishlaydi.
Hissiy, nutq va mantiqiy rivojlanish An'anaga ko'ra, psixologlar bolaning aqliy rivojlanishining 3 turini ajratib ko'rsatishadi: hissiy; mantiqiy; Nutq. Tug'ilgandan boshlab, hissiy rivojlanish intensiv ravishda sodir bo'ladi, bu kelajakda insonning muvaffaqiyati uchun juda muhimdir. Rivojlangan hissiy fon insonning axloqiy me'yorlarini shakllantiradi, bu esa kelajakda unga hayotda o'zini eng yaxshi tarzda amalga oshirishga imkon beradi. Mantiqiy va matematik rivojlanish uchun asoslar 1 yildan 5 yilgacha bo'lgan davrda qo'yiladi. Bu yoshda bolaga mantiqiy operatsiyalarni (taqqoslash, tahlil qilish, tasniflash, umumlashtirish va boshqalar) mustaqil ravishda bajarishni taklif qilish kerak. Ushbu turdagi fikrlashning rivojlanishi eshitish, ko'rish va teginishning shakllanishi bilan bog'liqligi aniqlandi, shuning uchun matematik qobiliyatlarni rivojlantirish uchun chaqaloq bilan nafaqat mantiqiy o'yinlarni o'ynash, balki saralash ham zarur. ob'ektlarni ma'lum xususiyatlarga ko'ra, musiqaga muhabbat uyg'otish. Hayotning birinchi o'n yilida bolaning to'liq aqliy rivojlanishi uchun zarur bo'lgan lingvistik qobiliyatlarning eng jadal rivojlanishi sodir bo'ladi. Nutqning rivojlanishi nozik vosita mahorati bilan chambarchas bog'liq, shuning uchun siz bola bilan suhbatlashishingiz, unga ertak o'qishingiz va qo'shiqlar kuylashingiz, shuningdek, haykaltaroshlik, rasm chizish, kichik narsalar bilan o'ynashingiz kerak. Bolaning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirishni qanday rag'batlantirish kerak? Bolaning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish u tug'ilgandan keyin darhol boshlanadi va tashqi dunyo bilan tanishish, muloqot qilish va tajriba orttirish jarayonida amalga oshiriladi. Chaqaloqni idrok etish o'smirning idrokidan farq qiladi, bola imkon qadar ko'proq ma'lumot olishga intiladi, lekin uning miyasi tezda charchaydi, shuning uchun yosh bolalar bilan ishlashda turli xil faoliyat turlarini almashtirish muhimdir. Bolaning intellektual rivojlanishining o'ziga xos xususiyati shundaki, ma'lumotni eng yaxshi assimilyatsiya qilish o'yin davomida sodir bo'ladi, shuning uchun zamonaviy psixologlar bolalarning erta rivojlanishi uchun mashqlar bilan ortiqcha shug'ullanishni tavsiya etmaydi. Mashg'ulotlarni kuch bilan o'tkazish bolaning kognitiv qiziqishini o'chirishi mumkin. Kichkintoyning o'z tashabbusi bilan boshlangan o'yinda aqlning rivojlanishini rag'batlantirish yanada samaralidir. O'quv o'yinlari va mashqlarni tanlashda bolaning manfaatlarini hisobga olish muhimdir. Bolaning aqliy rivojlanishi ta'lim jarayoni bilan uzviy bog'liqdir. Ota-onalar mehribon, do'stona munosabatni intizom va muayyan xatti-harakatlar talablari bilan birlashtirishi kerak. Kichkintoyni buyurtma berishga o'rgatish kerak, bu uni toza va majburiy bo'lishga o'rgatadi. Doimiy mashqlar chidamlilik va iroda kuchini rivojlantiradi. Shuningdek, bolani yoshligidan uy yumushlarida har tomonlama yordamga muhtoj bo‘lgan mehnatga o‘rgatish, unda matonat, matonat, xayrixohlik va mehr-oqibatni tarbiyalash – bular har qanday intellektual rivojlangan shaxsning ajralmas fazilatlaridir. 4,8 / 5 (8 ovoz) Bolaning me'yoriyligini baholashda uning aqliy rivojlanish darajasi etakchi o'rinni egallaydi. Odamning tur nomi homo sapiens, sapiens aqlli, mulohazali odam ekanligi bejiz emas! Agar u axloqiy bo'lsa, o'zining og'ir xarakterini, tajovuzkor his-tuyg'ularini jilovlay oladigan, to'g'ri xatti-harakatga kelgan va odatdagidek moslasha oladigan odam oqilona bo'ladi. Umuman olganda, har to'rtinchi odam yuqori intellektga ega, to'rtdan ikkitasi uning o'rtacha ko'rsatkichiga ega, pastki chegarasi, ya'ni ko'proq yoki kamroq qoniqarli deb baholanishi mumkin bo'lgan boshqa narsa taxminan har oltinchi va qoniqarsiz. intellekt darajasi har bir kishi uchun o'ninchi (bolalar 7% me'yorning pastki chegarasi va aqliy zaiflik o'rtasidagi intellekt bo'yicha va 3% aqliy zaif). Biroq, maktabda ikkita bolaning faqat bittasiga nisbatan shikoyatlar yo'q va shuning uchun har bir ikkinchisi "rahm-shafqat belgisi" ostida o'sadigan sinfning yarmiga tushib qolmaslik uchun maqsadli va intensiv aqliy tarbiyaga muhtoj. - C darajasi. Hal qiluvchi, maktabgacha yoshdagi davrda aqliy tarbiya, umuman olganda, ta'lim kabi, eng avvalo oilada amalga oshiriladi. Shuning uchun ota-onalar ob'ektiv, bolaga yaxlit nuqtai nazarga ega bo'lishlari va mutaxassis bo'lmaganlar uchun tushunarli bo'lishi kerak. aqliy rivojlanishning me'yoriyligi mezonlari. Ushbu mezonlarga javob bermaslik aqliy zaiflik deb tasniflanadi. Agar kechikishdan shubhalansangiz, darhol nevrolog yoki psixiatr bilan bog'lanishingiz kerak. Agar shifokor qo'rquvni tasdiqlasa, ota-onalar u bilan ittifoq tuzib, uni engish uchun ko'p harakat qilishadi. Bolaning aqliy rivojlanishiga jiddiy e'tibor berish barcha holatlarda foydalidir. Shuning uchun, kechikish bo'lmagan joyda, uni o'z vaqtida aniqlamaslikdan ko'ra, xatoga yo'l qo'yish yaxshiroqdir.