Mali tablolar analiz yöntemleri gerek incelenecek mükelleflerin seçiminde gerekse incelemelerde üzerinde yoğunlaşılacak hususların tespitinde kullanılmaktadır

Stoklar yüksek tutarlı ise TF konu ilişkili kişilerden yüksek bedelli mal alınmış olabilir.

İthal edilen stoklar için döviz değerlemesi yüksek yapılmış olabilir.

Stoklar düşük tutarlı ise satılan malın maliyeti yüksek çıkacak dolayısıyla dönem karı azalacaktır.

Stoklar düşük, faaliyet giderleri yüksek ise stokların maliyetine verilmesi gereken bir kısım giderler direk gider yazılmış olabilir.

Stoklar düşük, SMM yüksek ve satışlar düşük ise bir kısım satışlar hasılat yazılmamış veya TF’ye tabi kişilere düşük bedelli satışlar yapılmış olabilir. 5 numaralı gelir tablosu dipnotunda örtülü kazanç dağıtımına konu kişilerle yapılan satışlar belirtilmektedir.

• Stoklar düşük, SMM yüksek ve satışlar düşük ise bir kısım satışlar hasılat yazılmamış veya TF’ye tabi kişilere düşük bedelli satışlar yapılmış olabilir. 5 numaralı gelir tablosu dipnotunda örtülü kazanç dağıtımına konu kişilerle yapılan satışlar belirtilmektedir.

• Sanayi işletmelerinde birden fazla safhada üretim yapılıyor ise yarı mamüllerin değerlemesi ve yarı mamüllerin mamüllere oranı önem arz etmektedir.

• Değeri düşen stoklar için takdir komisyonundan karar aranmalıdır.

• Diğer stoklarda yer alan imalat artıkları, numuneler, defolu ürünler gibi stokların satışları için fatura düzenlenip düzenlenmediği Diğer Gelir hesabı ile kontrol edilmelidir.

• Verilen sipariş avansları tutarının yüksek olması halinde kimlere verildiği örtülü kazanç açısından irdelenmelidir.

• İşletmeden bağışlanan, ücret olarak verilen, ortaklar tarafından çekilen emtia emsal bedelle değerlenir.

• Sayım ve tesellüm noksanları hesabında yer alan ve olağandışı gider ve zarar yazılan stok noksanlıkları kontrol edilmelidir.

• Satılmak üzere gönderilen konsinye mallar ile kayıtlara geçirilmiş olduğu halde henüz işletmeye gelmemiş yoldaki mallar envanter listelerine dahil edilmelidir.

• •Satışı gerçekleşmiş ve muhasebeleştirilmiş; ancak henüz müşteriye yollanmamış mallar ile emanet olarak işletmeye bırakılmış mallar varsa, bunlar envanter listelerine dahil edilmemelidir.

• Satın alınan emtianın maliyet bedeli, emtianın stoklara fiili giriş tarihine kadar yapılan tüm masrafları kapsar. Bu masraflar:

• •Satın alma bedeli, ithal edilen mallarda CIF bedeli, malın işyerine getirilmesine kadar ödenen nakliye, yükleme, boşaltma, hammaliye ve sigorta giderleri,

• •Varsa ödenen alış komisyonları (ithal edilen mallara ilişkin gümrük vergisi, gümrük komisyonu ve diğer ithalat giderlerini kapsar.)

• •Aktifleştirildikten sonraki giderler dahil değildir.

• Yurtiçi veya dışında mal veya satıcı bulma komisyonları?

• Ciro primi olarak bedelsiz mal gönderilmesi halinde; ciro primi gelir yazılır, bu tutar aynı zamanda bedelsiz alınan malın alış bedeli olarak kaydedilir. Söz konusu mallar işletme aktifinde bu bedelle gösterilir.

• KDV oranı asıl malın tabi olduğu oran olacaktır. Zira, ciro primi matrahta değişiklik yaratan bir durumdur.

• Ciro primi elde edildiği, tahakkuk ettiği dönemin geliri olarak dikkate alınır.

• Ciro primi ödeyen açısından ise ilgili dönemin gideridir.

• Diğer ödemeler veya iskontolar mal bedeli ile ilişkilendirilmiyor/Doğrudan gelir gider. (MB Özelgeleri)

• Mal alımları ile ilgili alış sırasında hesaplanan vade farklarının mal maliyetine ilave edilmesi gerekir.

• Mal alındıktan sonra ödemenin gecikmesine bağlı olarak doğan vade farkları ise finansman gideri mahiyetinde olduğundan alınacak fatura ile doğrudan gider yazılabilir .

• Kredi faizlerinden stoklara pay verilmesi zorunlu değildir. (VUK GT 238).

• Kur farklarından emtianın işletme stoklarına girdiği ana kadar olan kısmın ise maliyete dahil edilmesi zorunludur.

• İthal edilen emtianın maliyet bedeli, ithal edilen malın döviz değeri ile «fiili ithalinin yapıldığı tarihteki» TCMB döviz alış kurunun çarpımı sonucu bulunur.

• •İthalat bedelinin daha sonra ödenmesi dolayısıyla ortaya çıkacak kur farkları ise doğrudan gider yazılabilir veya maliyete eklenebilir.

• Yangın, deprem, su baskını gibi afetler yüzünden veya bozulmak, çürümek, paslanmak, modasının geçmesi ve teknolojik eskime gibi haller neticesinde kıymetini kısmen veya tamamen kaybeden mallar maliyet bedeli yerine emsal bedelle değerlenir.

• Emtiadaki değer düşüklüğü takdir komisyonunca hesap dönemi sonunda belirlenir. Bunun için takdir komisyonundan (emsal bedeli) kıymet takdiri talebinde bulunulması gerekir.

• Değeri düşen emtia yıl içerisinde (emsal bedeline-piyasa fiyatına uygun olarak) satılırsa takdir komisyonu kararına gerek yoktur. (mali idare yıl içinde satışa rağmen takdir komisyonu kararının olması gerektiğini iddia edebilir).

• Kıymeti düşen emtianın maliyet bedeli emtia hesabından çıkarılarak kıymeti düşen mallar hesabına alınır.

• Takdir edilen değer düşüklüğü kadar karşılık ayrılarak gider yazılır.

• Değeri düşen malın KDV sinin düzeltilmesi gerekmez.

• Tabi afetler sonucu değeri düsen malların emsal bedelle değerlenerek uğranılan zararın gider kaydedilebilmesi için; meydana gelen olayın itfaiye, mahkeme gibi yetkili makamlara tespit ettirilmesi gerekir.

•