Esas üretim gider yerinde toplanan giderlerin o gider yerinde üretilen mamul veya hizmet maliyetine yüklenmesine giderlerinin üçüncü dağıtımı denir. Giderlerin üçüncü dağıtımında, esas üretim gider yerinde toplanan giderlerin ana mamul grupları; ortak ürünler ve yan ürünler arasında dağıtılması sözkonusudur.
Götürü Oran (Tahmini Yükleme Oranı) Aracılığı İle Genel Üretim Giderlerinin Mamullere Yüklenmesi
Tahmini yükleme oranının hesaplanabilmesi için, her dönemin başında genel üretim giderlerinin tahmini tutarı hesaplanır. Genel üretim giderlerinin mamullere yüklenmesinde kullanılacak faaliyet ölçüsü belirlenir ve söz konusu faaliyet ölçüsünün tahmini miktarı hesaplanır..
Genel üretim giderlerinin mamullere veya mamul gruplarına tahmini yükleme oranı ile yüklenmesi durumunda, maliyetlere verilen tutarlar ile gerçekleşen tutarlar arasında farklar olabilir.
Genel üretim giderlerinin mamullere veya mamul gruplarına tahmini yükleme oranı ile yüklenmesi durumunda, maliyetlere verilen tutarlar ile gerçekleşen tutarlar arasında farklar olabilir.
Nitekim örneğimizde (12.000.000 - 10.000.000) 2.000.000 TL fazla yükleme olmuştur. Söz konusu farklar, faaliyet ölçüsünün beklenen miktarından farklı gerçekleşmesinden veya genel üretim giderlerinin tutarının iyi tahmin edilmemiş olmasından kaynaklanabilir. Söz konusu olumlu veya olumsuz farklar değişik biçimlerde kapatılabilir:
Ortak Ürünlerin Maliyetinin Hesaplanması
Aynı üretim döneminde, aynı üretim işlem veya işlemleri sonunda ortaya çıkan ve her biri başlı başına bir ana mamul olabilecek ürünlere ortak ürün denir.
Kok kömürü üretiminde, petrol rafinerilerinde, kömür madenlerinde, et üretiminde vb. işletmelerde ortak ürün elde edilir.
Ortak ürünlerin temel özellikleri:
-Aynı üretim işlemi sonucu ortaya çıkarlar.
-Değerleri eş düzeyde olup, her biri başlı başına bir ana mamul niteliğindedir.
Ortak ürünler, birbirlerinden ayrıldıkları noktaya kadar birlikte üretilirler. Ortak ürünlerin üretimde ayrılma noktasına kadar yapılan giderlere birleşik giderler denir.
Birleşik Giderlerin Ortak Ürünler Arasında Dağıtımında Kullanılan Yöntemler:
Esas üretimin bünyesine girmeyen hammadde artıklarının daha sonra bir takım işlemlere tabi tutulması suretiyle elde edilen mamullere "yan ürünler" denir.
-Yan ürünler, ana mamullerle birlikte ortaya çıkan ve ana mamule oranla nispeten daha düşük değeri olan mamullerdir.
-Bir mamulün, yan ürün olarak kabul edilebilmesi için; söz konusu mamulün diğer mamullere göre gerek miktar gerekse değer olarak daha düşük olması gerekir.
Yan ürünlerin maliyetlerinin hesaplanmasında değişik yöntemler uygulanabilir. Bu yöntemleri iki grupta toplayabiliriz.
Yan ürünlerin maliyetlerinin hesaplanmasında değişik yöntemler uygulanabilir. Bu yöntemleri iki grupta toplayabiliriz.
-Yan ürünlere maliyetten pay verilmesini esas alan yöntemler,
-Yan ürünlere maliyetten pay vermeyerek, yan ürün net satış gelirinin doğrudan sonuç hesaplarına yansıtılmasını esas alan yöntemler.
Yan Ürünlere Maliyetten Pay Verilmesini Esas Alan Yöntemler
Yan Ürünlere Maliyetten Pay Verilmesini Esas Alan Yöntemler
Bu grupta yer alan yöntemlerde, yan ürünün değeri değişik yöntemlere göre hesaplanmakta ve o dönemin üretim maliyetinden düşülmektedir. Dolayısıyla üretilen ana mamullerin veya ortak ürünlerin maliyeti, yan ürünlerin değeri kadar az olmaktadır.
Yan Ürünlerin Değerinin Hesaplanmasında Kullanılan Yöntemler:
-Brüt Satış Hasılatı Yöntemi
-Net Satış Hasılatı Yöntemi
-Satış Fiyatından Geriye Doğru Hesaplama Yöntemi
-Tedarik Değerinin Esas Alınması Yöntemi
STANDART MALİYET YÖNTEMİ
STANDART MALİYET YÖNTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
Maliyetlerin saptanma zamanı esas alınarak maliyetlerin hesaplanmasında kullanılan yöntemlerden birisi standart maliyet yöntemidir. Bu yöntemde, bilimsel esaslara göre bir ekip çalışması sonucunda önceden belirlenen “olması gereken” maliyet tutarları esas alınır. Olması gereken ile gerçekleşen maliyet bilgileri hakkında yönetime önemli bilgiler veren standart maliyet yöntemi, özellikle giderleri azaltıp maliyetleri kontrol altına alma ve verimsiz uygulamaları ortadan kaldırma konusunda büyük değere sahiptir.
