Malta debates tal-kamra tad-deputati

MOZZJONI DWAR IL-ĦATRA TA’ PRESIDENT TAR-REPUBBLIKA

MR SPEAKER: Il-Kap ta' l-Oppożizzjoni jekk jogħġbu jressaq it-tieni mozzjoni.
ONOR. ALFRED SANT: Mr Speaker, nipproponi:
Billi skond id-dispożizzjoni ta’ subartiklu (1) ta’ artiklu 48 tal-Kostituzzjoni ta’ Malta, għandu jkun hemm President ta’ Malta li jiġi maħtur b’Riżoluzzjoni tal-Kamra tad-Deputati;
U billi skond subartiklu (3) ta’ l-istess artikolu tal-Kostituzzjoni l-kariga tal-President ta’ Malta waslet biex issir vakanti;
Għalhekk il-Kamra tad-Deputati bis-saħħa u għall-finijiet ta’ l-imsemmi artikolu 48 tal-Kostituzzjoni ta’ Malta tirrisolvi li malli sseħħ dil-vakanza, taħtar lill-Professur Edwin Grech President ta’ Malta.
MR SPEAKER: Min jissekonda?
ONOR. GEORGE VELLA: Nissekonda.
MR SPEAKER: Rimarki? Il-Kap ta' l-Oppożizzjoni.
ONOR. ALFRED SANT: Sur President, l-ewwelnett nixtieq nippreżenta lill-kandidat tagħna, il-Prof. Edwin Grech, persuna li kellha karriera distinta kemm barra minn xtutna kif ukoll f'Malta. Dan huwa importanti għaliex naħseb li huwa l-ewwel kandidat għall-presidenza li l-karriera personali tiegħu ma żviluppatx biss f'sens politiku hawn Malta imma żviluppat ukoll f'sens professjonali għal żmien twil kemm f'Malta kif ukoll barra. Il-Prof. Edwin Grech twieled fl-1928 u għalhekk huwa kandidat li mhux biss ikun qed jippreżenta esperjenza fil-politika imma jkun qed jippreżenta wkoll esperjenza professjonali wiesgħa, li hija wkoll esperjenza internazzjonali professjonali mhux fil-politika.
Fi żmenijiet fejn ħafna li jixtiequ jitolbu jew jagħmlu l-punt li tajjeb li ma jkunx biss politiku li jiġi ppreżentat bħala kandidat għall-presidenza, il-Prof. Grech f'dan is-sens diġa' jillustra t-tip ta' profil fejn mhux biss għandek l-element politiku imma anke elementi oħra ta' esperjenza u ta' ħidma.
Il-Prof. Grech kien attiv ħafna b'mod professjonali għal bosta snin u fl-Ingilterra mexa 'l quddiem fil-karriera tiegħu u serva b'distinzjoni fl-Afrika tal-Lvant, f'Zambia u fl-Afrika ta' Isfel, fejn kellu karigi professjonali ta' l-aqwa kwalita'. Għal dak li għandu x'jaqsam ma' pajjiżna, kien il-Prof. Grech li żamm għaddej is-servizz tas-saħħa fi żmenijiet diffiċli. Kienu żmenijiet li fihom il-poplu Malti u Għawdxi kellu bżonn min isostni s-servizz tas-saħħa u minkejja l-kondizzjonijiet diffiċli li fihom ħadem il-Prof. Grech flimkien ma' oħrajn, kien strumentali biex ir-rikonoxximent akkademiku u professjonali li s-servizzi u l-professjoni tas-saħħa f'Malta kienu tilfu jerġgħu jinkisbu f'temp qasir. Bil-ħidma tiegħu u bil-ħidma ta' nies li kienu fl-istess linja tiegħu, reġgħet ġiet stabilita l-linja 'l quddiem tal-professjoni medika u tas-servizzi tas-saħħa f'pajjiżna, ħaġa li għaliha l-poplu Malti u Għawdxi għandu jkun grat għal żmien twil lejn il-Prof. Edwin Grech.
Hawnhekk tajjeb li nsemmu wkoll il-kwalitajiet personali tal-Prof. Edwin Grech, bniedem serju u bilanċjat. Ħaġa li rari ssemmiet hija kif dan il-bniedem, meta ġie lura Malta u kellu ċans jikkapparra ċerti pożizzjonijiet professjonali fil-pajjiż, qagħad attent li ma jagħmilx hekk. Per eżempju, ma ssemmietx li meta l-Prof. Grech ġie lura Malta, il-post ta' direttur fid-dipartiment tas-saħħa u l-post akkademiku afferenti għal dak ix-xogħol kien effettivament vakanti u l-Prof. Grech kien qed jagħmel ix-xogħol ta' direttur tad-dipartiment tas-saħħa. Kieku ried, minflok il-post ta' acting director, kien ikollu l-post substantive bħala direttur tas-saħħa u anke tal-post akkademiku li kien marbut miegħu pero' b'għażla personali mill-aktar retta u rigoruża, il-Prof. Grech baqa' jinsisti li jkun acting bil-ħsieb li jekk min kien jokkupa dik il-kariga jerġa' jiġi lura Malta, allura dak il-post jibqa' għad-dispożizzjoni tiegħu. Din hija xi ħaġa li ġrat mhux f'temp ta' sitt xhur jew tmien xhur imma ġrat f'temp ta' snin sħaħ. Meta nbidlu l-affarijiet u l-persuna li minflokha kien qed jaħdem il-Prof. Grech baqgħet ma ġietx f'pajjiżna, il-gvern ta' wara l-1987 mhux talli ma kkonfermax lill-Prof. Grech u ma tahx ċans li jagħmel b'mod sostantiv il-kariga tiegħu, talli keċċih minn professur u minn direttur tad-dipartiment tas-saħħa. Minkejja dawn it-tip ta' esperjenzi u esperjenzi personali ħafna aktar ħorox, wieħed jista' jippreżenta lill-Prof. Grech bħala xempju ta' moderazzjoni f'dan il-pajjiż, ħaġa li jien nagħmilha mingħajr ebda riżerva.
Kull meta kelli x'naqsam mal-Prof. Grech f'diskussjonijiet dwar alternattivi li għandhom isiru - issa jien ili nafu ftit iktar minn għaxar snin - il-vuċi tiegħu dejjem kienet waħda ta' moderazzjoni, ta' bilanċ, ta' sens ta' kif tara n-naħa ta' kulħadd u kif tipprova timxi 'l quddiem, tagħżel toroq ta' deċiżjoni u ta' tmexxija li jipprovaw iżommu lil kulħadd on board, hu ta' liema kulur hu. Veru li kultant il-mod kif jitkellem huwa dirett pero' jiena, għaliex forsi nitkellem bħalu, napprezza ħafna l-mod dirett tiegħu u f'kull ħaġa li jagħmel kelli ċ-ċans nammira kemm bis-sens dirett tiegħu jkun qed jiċħad u jbarri kull sens ta' ipokrezija. Jekk tikkuntrasta dan ma' kif wieħed jista' jimxi b'mod ipokrita, tidħak u titbissem u tieħu b'idejn kemm trid imma ħafna drabi jkollok is-sikkina lesta taħt il-minkeb ... Il-Prof. Grech jaħdem b'mod dirett, fejn dak li għandu jgħid jgħidu, u jien naħseb li f'pajjiżna l-politika għandha bżonn tissaffa ftit mill-ipokrezija li ħafna drabi qisha bħal trab fl-arterji. Xi kultant tħoss li l-ipokrezija hija l-iktar ħaġa li timxi 'l quddiem f'dan il-pajjiż, pero' ċertament li l-Prof. Grech huwa wieħed minn dawk il-persuni li juru kif anke fil-politika tista' tkun dak li int; m'hemmx għalfejn la t-tbissim u lanqas il-pożi ta' l-ipokrezija imma tgħid dak li għandek tgħid u timxi b'sens onest.
Il-bilanċ u l-moderazzjoni tal-Prof. Grech ħarġu wkoll fil-ħidma u fil-karriera politika tiegħu. Fuq il-bażi tal-Partit Laburista, il-Prof. Grech ħa sehem fil-ġlieda kontra dak li kien perċeput bħala dellijiet ta' korruzzjoni u ta' abbuż ta' poter billi ħa sehem f'wieħed mill-aqwa esperimenti politiċi li ġraw f'pajjiżna u li b'xorti ħażina għadu limitat għall-Partit Laburista biss. Qed nirriferi għall-bord ta' viġilanza u dixxiplina awtonomu tal-Partit Laburista, fejn il-Prof. Grech kellu u għad għandu l-inkarigu li jaħdem minnufih fuq kull akkuża u allegazzjoni ta' korruzzjoni jew abbuż ta' poter. Hemmhekk, għal temp ta' ħames snin, il-Prof. Grech ta xogħol ta' siwi u rigorożita' kbira. Huwa kkontesta l-elezzjonijet ġenerali erba' darbiet, ġie elett darbtejn u serva bħala ministru fil-Gvern Laburista ta' bejn l-1996 u l-1998, fejn kellu jiffaċċja ċerti sfidi li b'xorti ħażina, minħabba dak li ġara, il-pjani li kienu qegħdin jitħejjew biex l-affaffarijiet jimxu 'l quddiem ma kellhomx ċans jaslu għall-frott tagħhom. Għalhekk meta wieħed iħares lejn il-karriera kemm professjonali kif ukoll politika tal-Prof. Edwin Grech, ikollu jirrikonoxxi li huwa persuna li mhux biss huwa idonea għall-preżentazzjoni tagħha bħala President ta' Malta imma li għandu wkoll fond ta' esperjenza, ta' għerf u ta' tagħlim li jkunu jiswew ta' mitqlu deheb fix-xogħol u fil-ħidma ta' President ta' Malta. Sur President, tajjeb li nsemmu wkoll xi konsiderazzjonijiet politiċi li jorbtu man-nomina li qed tagħmel l-oppożizzjoni.
Jien niftakar li f'waħda mill-ewwel stqarrijiet li għamilt meta sirt Kap ta' l-Oppożizzjoni fl-1992, kont semmejt preċiżament l-oġġettiv li dan il-pajjiż ikun tassew pajjiż ta' kulħadd, li mhux għax hemm gvern ta' kulur allura dawk li huma ta' kulur ieħor iħossu li dan m'huwiex pajjiżhom. (Onor. Membri: Hear, hear) U huwa f'dan is-sens li jien nemmen li wieħed għandu jħares lejn din in-nomina. Ma jistax ikun - u din nibqa' ngħidha u nibqa' ngħidha - li pajjiżna jibqa' maqsum u li l-istituzzjonijiet ikunu kollha kkapparati minn min ikollu l-gvern f'idejh. Bejn l-1996 u l-1998 il-Gvern Laburista kien għamel tentattivi kuraġġużi u konna bdejna esperimenti ta' kif nistgħu nkissru din l-għoqda li biha kollox irid ikun ta' kulur wieħed, u batejna talli għamilna din il-ħaġa għaliex kellna ċerti riperkussjonijiet li għadhom jinħassu sal-lum. Imma jien xorta waħda nemmen li dan huwa għan nobbli f'pajjiżna u għalhekk f'dan il-qasam inħoss li n-nomina li qed nagħmlu llejla timxi f'din it-triq, aktar u aktar għaliex nemmen li fost il-maġġoranza kbira tan-nies f'pajjiżna jnissel ċertu sens ta' fair play il-ħsieb li l-istituzzjonijiet, il-mod kif issir il-politika u l-mod kif jimxu l-affarijiet ikunu bbażati fuq element ta' ġustizzja.
Sur President, jien nemmen li meta n-nies iħarsu lejn il-lista ta' presidenti li kellna sal-lum u jaraw kif tqassmu l-karigi u kif saru l-ħatriet, bla dubju ta' xejn ikun hemm persentaġġ sostanzjali li jgħidu li s-sens ta' fair play kellu jwassal biex in-nomina ta' President ta' Malta din id-darba, aktar u aktar wara dak li ġara fl-aħħar sentejn, tkun ta' persuna li toħroġ mill-kamp Laburista. Qgħadna attenti wkoll biex in-nomina li nagħmlu tkun ta' persuna li nqatgħet għal xi żmien mill-politika, fis-sens li peress li l-Prof. Grech b'xorti ħażina ma telax fl-aħħar elezzjoni, diġa' ilu sitt xhur maqtugħ minn kull polemika politika. U dan naħseb li huwa punt ta' importanza. Fl-imgħoddi l-prattika kienet li meta jkun hemm xi ħadd li se jiġi nominat biex isir president, jinqata' mill-politika mhux fl-aħħar jumejn imma għal temp ta' xahar jew xahrejn. Jekk niftakar tajjeb din kienet il-prattika li kien segwa Dr. Anton Buttiġieġ u li anke segwiet Miss Agatha Barbara. Għalhekk il-fatt li l-Prof. Grech għamel sitt xhur maqtugħ juri iktar is-sens politiku ta' kif qed issir din in-nomina.
Fi żmien fejn l-istituzzjonijiet parlamentari ġew kompletament kapparrati mill-partit fil-gvern sempliċement għaliex irnexxielu jġib ċerta maġġoranza fl-aħħar elezzjoni, li kienet elezzjoni barra minn żmienha - u allura l-ħatra ta' Speaker ittieħdet b'ċerta arroganza u anke ċerti affarijiet oħra bħal ħatriet f'bordijiet u korporazzjonijiet fejn ġew misjuqa 'l barra dawk in-nies li b'xi mod jew ieħor kienu għenu lill-gvern ta' qabel - aktar u aktar naħseb li l-poplu Malti u Għawdxi jitlob li jkun hawn sens ta' fair play u tiġi nnominata persuna li tħaddan twemmin Laburista.
Sur President, huwa b'sens ta' unur kbir li jien qed inressaq in-nomina tal-Prof. Edwin Grech bħala kandidat għall-President ta' Malta u nemmen li huwa l-aħjar għażla li nistgħu nagħmlu fiċ-ċirkostanzi kollha tal-lum. Grazzi, Mr Speaker. (Onor. Membri: Hear, hear)
MR SPEAKER: Grazzi. Aktar rimarki? Il-Ministru Gonzi.
ONOR. LAWRENCE GONZI: Mr Speaker, meta wieħed jiġi f'sitwazzjoni bħal din, importanti li ssir premessa minn qabel. U l-premessa li nixtieq nagħmel jien hija li m'iniex beħsiebni nidħol fil-merti tal-persuna nnominata bħala kandidat ta' l-oppożizzjoni f'din il-mozzjoni. Jiena nirrispettah bħala persuna li ddedika parti minn ħajtu għall-politika u allura offra li jkun ta' servizz għall-pajjiż u jien nirrispetta lil kull min jagħmel dan il-pass għaliex huwa pass fejn tissagrifika mhux biss l-interessi personali imma anke l-ħajja personali tiegħek u tal-familja biex tkun ta' servizz għall-pajjiż. Għalhekk irrid nenfasizza ħafna li bl-ebda mod ma rrid nitfa' xi riflessjoni fuq il-Prof. Edwin Grech. Il-punt li xtaqt nagħmel m'huwiex marbut mal-persuna nnominata imma huwa marbut mal-mod kif saru l-affarijiet u mal-proċedura li qed tadotta l-oppożizzjoni, safejn naf jien għall-ewwel darba minn mindu pajjiżna beda jaħtar il-President.
Irrid infakkar hawnhekk li proprju fil-bidu ta' din is-sena kienet saret konsultazzjoni bejn il-Prim Ministru u l-Kap ta' l-Oppożizzjoni dwar il-persuna li kellha tiġi maħtura bħala President ta' Malta ma' l-għeluq tat-terminu tal-ħatra ta' Dr. Ugo Mifsud Bonnici. Fil-fatt l-ewwel inkontru li kien sar bejn il-Prim Ministru u l-Kap ta' l-Oppożizzjoni kien fil-11 ta' Jannar. Kulħadd jaf - għaliex huwa pubbliku - li l-proposta li ressaq il-Prim Ministru lill-Kap ta' l-Oppożizzjoni għall-konsiderazzjoni tiegħu bl-iktar mod ċivili ta' kif għandhom isiru l-affarijiet, kienet waħda li kienet tinvolvi l-possibbilita' li nemendaw il-Kostituzzjoni biex ikun jista' jerġa' jinħatar Ugo Mifsud Bonnici bħala President. Dakinhar il-Kap ta' l-Oppożizzjoni kien talab żmien sabiex jikkonsidra din il-proposta - kif wara kollox huwa xieraq - u fil-fatt hekk sar u l-Kap ta' l-Oppożizzjoni ngħata żmien biex ikun hemm il-konsiderazzjoni għal din il-proposta jew għal xi toroq alternativi oħra. Irridu niftakru li f'Jannar konna għadna tliet xhur bogħod mid-data ta' l-iskadenza tal-presidenza u ż-żmien kien propizju biex wieħed jirrifletti u jiddiskuti. Pero' li ġara kien li fit-22 ta' Frar ġiet preżentata din il-mozzjoni li għandna quddiemna. Jien m'iniex qed ngħid li l-oppożizzjoni m'għandhiex tippreżenta mozzjoni jew li m'għandhiex tippreżenta individwu, xejn minn dan, imma rrid nenfasizza xi ħaġa li l-grupp parlamentari tan-naħa tal-gvern esprima b'mod pubbliku anke fl-istqarrija li ħareġ proprju l-għada li ġiet ippreżentata din il-mozzjoni.
Il-mozzjoni li l-oppożizzjoni ppreżentatu fit-22 ta' Frar kienet tfisser li ħames ġimgħat qabel l-għeluq tat-terminu tal-President attwali, hija għalqet il-pożizzjoni tagħha stess. Jien naħseb li din il-mozzjoni tressqet mingħajr ma kien hemm konsiderazzjoni biżżejjed u fil-fond ta' x'kienet il-konsegwenza tal-fatt li tippreżenta mozzjoni bħal dik ħames ġimgħat qabel ma jagħlaq it-terminu ta' presidenza attwali, ħames ġimgħat li kienu jiswew mitqlu deheb għaliex fihom wieħed seta' jkompli jiddiskuti u jesplora jekk kenux jeżistu toroq alternattivi oħra. Din il-proċedura, li ħames ġimgħat qabel iż-żmien l-oppożizzjoni għal xi raġuni jew oħra tagħlaq il-bieb għal possibbilitajiet oħrajn, ikunu x'ikunu anke jekk jidhru diffiċli u tpoġġi lilek innifsek f'pożizzjoni li kważi lanqas tista' tiddiskuti alternattivi oħrajn, għadni sal-lum ma nistax nifhimha. Naħseb li mill-mument li ġiet preżentata din il-mozzjoni, nerġa' nirrepeti ħames ġimgħat qabel it-terminu taż-żmien, tqegħedna f'pożizzjoni lkoll kemm aħna, inkluż l-oppożizzjoni, li ma kienx konċepibbli iżjed li wieħed jaħseb fuq alternattivi oħra għaliex ma jistax ikun li jkollok persuna nnominata f'mozzjoni u fl-istess ħin tikkonsidra alternattivi oħra.
Sinċerament ngħid li dan huwa żball, anke tal-mod kif isiru l-affarijiet, għaliex jien naħseb li wieħed irid dejjem iħalli sa l-aħħar mument biex jara hemmx il-possibilita' li jinstab ftehim. Jekk imbagħad ma jinstabx ftehim, allura ħalli wieħed jiġi hawnhekk u jressaq mozzjoni u jekk hemm bżonn jittieħed il-vot fuqha, imma li tieħu pass bħal dan daqshekk kmieni fil-proċess ipoġġik f'pożizzjoni imbarrazzanti. Jien m'għandix dubju li kieku l-oppożizzjoni ġietha t-tentazzjoni li tikkonsidra alternattivi oħrajn, kienet tispiċċa fil-pożizzjoni imbarrazzanti li rabtet idejha stess. Dan huwa mod żbaljat ta' kif wieħed jagħmel l-affarijiet u dan kien il-punt li l-grupp parlamentari tal-gvern għamel pubbliku bħala reazzjoni immedjata tiegħu, proprju l-għada li ġiet preżentata din il-mozzjoni. Għamilna din il-pożizzjoni u qed nirrepetuha issa mingħajr ebda riflessjoni fuq il-persuna involuta, għaliex inħoss li anke għal quddiem, għal dak li jista' jiġri ħames snin oħra, għaxar snin oħra, għal min għad irid jgħaddi minn din l-esperjenza, dan il-preċedent m’għandux jerġa' jiġi kkupjat imma għandhom jibqgħu miftuħin sa l-aħħar mument possibbli l-possibbilitajiet kollha. Effettivament b'din is-sitwazzjoni dan ma kienx possibbli u tista' tgħid li fit-22 ta' Frar, mal-preżentazzjoni ta' din il-mozzjoni, ingħalaq il-bieb għal kwalunkwe alternattivi oħrajn.
Mr Speaker, fl-opinjoni tiegħi, fl-eżerċizzju ta' tfittxija għal persuni idonei għal ċerti karigi, anke jekk napprezza ġenwinament li kultant jista’ jidher diffiċli u d-diffikultajiet jistgħu jidhru ebsin, l-esperjenza ta' pajjiżna sal-lum uriet li kapaċi nsibu nies, anke jekk għall-ewwel wieħed jista' jkun ftit xettiku dwar kemm jistgħu jiġbru consensus madwarhom. M'hemm xejn li għandu jaqtgħalna qalbna mill-fatt li jeżistu numru konsiderevoli ta' individwi f'pajjiżna li huma stess jgħollu lilhom infushom 'il fuq minn kwalunkwe pożizzjoni partiġġjana jew interess partikolari. Pajjiżna tana prova li dan jista' jsir u allura tajjeb li lkoll kemm aħna nħallu sa l-aħħar minuta ċans biex nipprovaw infittxu dawn it-toroq, imbagħad jekk ma naslux ma jkun ġara xejn, imma almenu fil-kuxjenza tagħna nkunu għidna li għamilna minn kollox biex nippruvaw insibu t-triq.
L-aħħar kumment żgħir li nixtieq nagħmel huwa dwar il-fatt li l-Kap ta' l-Oppożizzjoni għamel argument tista' tgħid politiku u f'mument minnhom uża l-kliem “fair play”, qisu ried jindika li issa wasal it-turn tagħhom. Għalkemm nifhem il-punt li qed jagħmel, bir-rispett kollu naħseb li jkun żball kbir għalina u għall-pajjiż kollu jekk inħarsu lejn ċerti karigi mill-ottika ta' issa jmiss lili u għada jmiss lilek. Jien naħseb li dan huwa żbaljat għaliex jekk se noqogħdu sejrin hekk, nispiċċaw nargumentaw b'mod redikolu ta’ tlieta kelli jiena u tlieta kellek int. Sinċerament naħseb li dan m’għandux ikun u nerġa’ ngħid li l-istorja ta' pajjiżna wrietna li din m’hijiex kwestjoni ta’ t-turn ta' min hu imma hija kwestjoni ta' l-persuna li tintgħażel u l-mod kif taqdi d-dmirijiet tagħha f'dik il-kariga. Jiena nsostni bil-qawwa kollha li pajjiżna wera li kapaċi jsib nies li jaqdu l-inkarigu li jkollhom għaliex ikunu huma stess responsabbli biżżejjed biex jerfgħu l-piż ta’ dik il-kariga fuq spallejhom, liema kariga tirrikjedi minnhom responsabbilta' u delikatezza kbira. L-istorja urietna li kellna u għandna nies bħal dawn u allura m'għandniex naqtgħu qalbna u nispiċċaw naqgħu fis-soluzzjonijiet ta' issa jmiss lili u għada jmiss lilek, qisna qegħdin nilagħbu musical chairs, illum imiss lili biex inpoġġi fuq dan is-siġġu u għada jmiss lilek biex tpoġġi fuqu. Naħseb li dan ikun żball kbir għal pajjiżna u jkun ifisser li qegħdin naċċettaw il-falliment u qegħdin inċedu quddiem sitwazzjoni fejn qed naqtgħu qalbna li kapaċi nsibu nies li ġenwinament jiġbru lil kulħadd madwarhom. L-istorja u l-fatti juru li mhux hekk.
Jiena nieqaf hawn pero’ nerġa' nirrepeti li l-pożizzjoni ta' din in-naħa tal-Kamra hija kif espressa pubblikament fl-istqarrija li ħareġ il-grupp parlamentari, ċioe' li aħna ma naqblux ma’ din il-mozzjoni għall-mod u għall-proċedura li ntużat biex tressqet u għall-impatt u l-effett li fil-fatt kellha fuq il-proċess kollu li qed jiġi diskuss u magħluq f'din is-seduta tal-lejla. Grazzi, Mr Speaker.
MR SPEAKER: Grazzi. Aktar rimarki? (Onor. Membri: No) Il-Kap ta' l-Oppożizzjoni jista' jgħaddi biex jagħmel il-winding up.
ONOR. ALFRED SANT: Sur President, ladarba l-Onor. Gonzi għoġbu jqajjem il-proċeduri li ntużaw, tajjeb li nitkellmu fuqhom. Huwa veru li fil-11 ta' Jannar jiena kelli diskussjoni mal-Prim Ministru, fejn qalli li bl-iktar mod personali u konfidenzjali kien qiegħed jagħmilli l-proposta li nikkonsidraw li lil Dr. Ugo Mifsud Bonnici nġeddulu l-ħatra għal ħames snin oħra. Għalkemm jien issorprendejt ruħi b'din il-proposta, għax niftakar li ħames snin qabel l-Onor. Fenech Adami kien daħak bija pubblikament meta sssuġġerejt l-istess ħaġa fir-rigward ta' Dr. Ċensu Tabone, jien għedtlu li fuq bażi konfidenzjali kont se nagħmel il-konsultazzjonijiet meħtieġa u tlabtu ġimgħatejn jew tlieta ċans.
Niftkar li dakinhar stess filgħaxija tlabt lil sieħbi l-Onor. George Vella u lil sieħbi Dr. Joe Brincat sabiex nitkellmu ftit bejnietna ħalli naraw kif nistgħu nipproċedu fuq din it-talba u għedtilhom li għalissa din hija materja konfidenzjali, imbagħad wara nitkellmu mal-grupp parlamentari fuq bażi konfidenzjali. L-għada filgħodu niftaħ il-gazzetta "The Times" - fil-fatt lanqas kelli għalfejn niftaħha għaliex kienet front page - u sibt li kien hemm il-proposta konfidenzjali tal-Prim Ministru argumentata u lesta. Imbagħad niftaħ - lanqas hawnhekk ma kelli għalfejn niftaħ għaliex kienet front page ukoll - "The Malta Independent" u f'paragrafu minnhom nara l-istess argument żviluppat. Imma, per carita', ejjew ma nibqgħux nidħku bina nfusna b'dan il-mod, taparsi nagħmlu ċerti proċeduri u konsultazzjonijiet meta l-id ix-xellugija u l-id il-leminija jkunu qed jaħdmu mod ieħor! (Onor. Membri: Hear, hear) Kif nistgħu minn din in-naħa tal-Kamra nafdaw lin-naħa l-oħra meta tiġi titkellem b'dan il-mod? Anke issa, per eżempju, suppost li għaddejja konsultazzjoni oħra fuq kif se jinbidlu l-membri ta' l-awtorita' tax-xandir. Nhar l-Erbgħa kont qed nitkellem kunfidenzjalment ma' l-Onor. Gonzi - suppost li bagħatlu messaġġ il-Prim Ministru - u s-Sibt filgħodu nara dak li għidt jien f’dik il-laqgħa f'"In-Nazzjon". Xi proċeduri huma dawn sinjuri? Dawn huma l-proċeduri ta' konsultazzjoni fejn suppost nitkellmu bejnietna u niftehmu? Ma tarawx! (Onor. Membri: Hear, hear)
Imbagħad, meta saret id-diskussjoni fil-grupp parlamentari, bdejna naraw l-istorja ħierġa fil-gazzetti, li se jiġi nominat Dr. de Marco, u li Dr. de Marco huwa front runner. Kif fil-bidu "The Times", "The Malta Independent" u gazzetti oħra ntużaw bħala parti mill-proċess, ċertament imbagħad three quarters of the way forward kienu qed jintużaw bl-istess mod. U allura meta taqra f'"The Times" li Dr. de Marco huwa front runner u li hemm Dr. Michael Refalo jiġri warajh, allura l-froġa diġa' qed issir. X'konsultazzjonijiet u xi proċeduri huma dawn? Jekk jogħġobkom ejjew ma nidħkux bina nfusna! Allura hemmhekk id-deċiżjoni tagħna kienet ċara: Iva, aħna se nieħdu l-pożizzjoni tagħna. U l-pożizzjoni tagħna għallinqas se tkun skjetta, ċara u diretta u mhux ipokrita. L-ipokreziji nħalluhom għal tan-naħa l-oħra.
L-Onor. Gonzi ġab l-argument li aħna semmejna persuna u allura issa marbuta magħha, ma nistgħux niċċaqalqu minn dik il-pożizzjoni. Skużi ta, imma kif saret il-ħatra ta' l-iSpeaker ta' din il-Kamra f'din is-sezzjoni? Morna jien u l-Onor. George Vella għand l-Onor. Fenech Adami, fejn kien hemm ukoll l-Onor. Gonzi, u qalulna li l-iSpeaker se jkun il-persuna li hemm. Daqshekk, diġa' lesta. Dawn huma konsultazzjonijiet ta' finta jew ta' veru? U allura ma nistgħux nibqgħu nidħku, la bina nfusna u lanqas b'din l-istituzzjoni. Jekk se nkunu ċari, allura ejjew inkunu ċari, u jekk se naħdmu b'mod ta' konsultazzjoni allura nżommuha, mhux ngħidu ħaġa u nagħmlu oħra! Dawn x'affarijiet huma! Allura, bir-rispett kollu, meta jien nisma' dak li għadu kemm qal l-Onor. Gonzi ngħid li m'aħniex qed nitkellmu b'mod frank, hemm l-arma ta' l-ipokrezija għaddejja, l-arma tad-doppia faccia, l-arma fejn titbissem u tieħu b’idejn kulħadd minn naħa mbagħad toħroġ is-sikkina minn taħt.
Sur President, jien nitkellem b’mod ċivili kemm hemm bżonn imma fl-istess ħin irridu ngħidu l-affarijiet kif inhuma. Jien nibqa' nirritjeni li l-proċedura li adottat din in-naħa tal-Kamra hija wara kollox proċedura Ewropea u jadottaha wkoll il-Parlament Ġermaniż. Fil-Parlament Ġermaniż hemm in-naħa ta' l-oppożizzjoni u n-naħa tal-gvern u t-tnejn jagħmlu l-proposta tagħhom. Mhux veru li l-President Ġermaniż jagħżlu l-poplu, huwa l-parlament li jagħżlu. Allura aħna m'għamilna xejn ta' barra minn hawn, qisna ħriġna b'xi ħaġa fejn qed noħolqu affarijiet ġodda! (Onor. Membri: Hear, hear) Qed nagħmlu affarijiet li suppost lilkom jogħġbukom għax ħlief Ewropa, Ewropa, Ewropa ma tgħidux! Allura issa għaliex qed nagħmlu ħaġa Ewropea, tgħidulna le fuqha wkoll? Skond l-Onor. Gonzi, il-fatt li aħna nixtiequ li jkun hemm ċerta alternanza qisna qed ngħawġu l-istituzzjonijiet. Jiġifieri li jkun hemm darba wieħed u darba ieħor hija ħażina imma li jkun hemm dejjem wieħed hija tajba! Imma dawn x'argumenti huma! (Onor. Membri: Hear, hear)
Jien għadni nemmen - minkejja li jikkritikawni min-naħa tiegħi, mhux is-sinjuri li għandi hawnhekk imma n-nies tal-partit tagħna, u jien kultant nifhem l-uġigħ tagħhom - li f'dan il-pajjiż huwa tajjeb li meta jkun hemm xi ħadd fil-gvern, in-nofs l-ieħor ma jħossuhomx qishom qed jgħixu f'pajjiż barrani pero’ naħseb li tan-naħa l-oħra din ma jemmnuhiex. U bħalissa l-Laburisti hekk qed iħossuhom, li qed jgħixu f'pajjiż barrani. Naħseb li huwa fl-interess tad-demokrazija li nipprovaw nibbilanċjaw l-affarijiet. X'hemm ħażin li nipprovaw nagħmlu hekk? Allura naċċettaw il-political cleansing fid-dipartimenti u fil-ministeri qisu ma ġara xejn? (Onor. Membri: Hear, hear) Dak ifisser il-fair play, li mhux għax xi ħadd għen lill-Gvern Laburista - jista' ma jkunx Laburista - jiġi cleansed. Darb'oħra nibagħtulhom il-political cruise missiles biex nirranġawhom l-affarijiet! Din hija l-ipokrezija li qed ngħixu bħalissa f'dan il-pajjiż.
Sur President, jekk dan il-pajjiż verament irid jitmexxa b'mod modern u demokratiku, fejn kulħadd iħoss li qed jieħu nifs f'pajjiż li huwa tiegħu, allura għandna nagħmlu ftit ċaqliqa. Aħna konna bdejna nagħmlu dan iċ-ċaqliq - u batejna politikament minħabba f’hekk - u ma qgħadniex ngħidu li kollox tagħna. Allura billi noqogħdu nagħmlu kliem biz-zokkor u tbissim taz-zokkor, ir-realta' tibqa’ dik li hi. Kien hemm ċans fejn in-naħa l-oħra turi li tajjeb niċċaqalqu ftit imma minflok għamlet hekk, kompliet sammret l-affarijiet ‘l isfel. Mhux veru li aħna sammarna l-affarijiet ‘l isfel. Jien ħadt gost li l-Onor. Gonzi tkellem fuq il-proċedura għaliex stennejtu jagħmel hekk.
Jien ngħid li hekk kien hawn min uża l-proċedura apposta biex iwaddab it-torpedos, din kienet in-naħa tal-gvern, il-Prim Ministru u l-Onor. Gonzi wkoll. Kif nista' nafda iktar meta jgħiduli li dak li nkunu qed ngħidu jkun qed jingħad b'mod konfidenzjali bejnietna jekk naf li l-għada jew il-pitgħada dak li nkun għedt se joħroġ f’"The Times", f'"The Malta Independent" jew f'"In-Nazzjon"? (Onor. Membri: Hear, hear) Tajjeb li l-affarijiet isiru retti u dritti.
Jien ngħid li l-iktar ħaġa onesta li qed issir illum f'dan il-parlament - apparti mir-ringrazzjament li tajna lil Dr. Ugo Mifsud Bonnici - hija din il-mozzjoni ġenwina, onesta u li tagħmel sens demokratiku għall-pajjiż u li biha l-oppożizzjoni qed tgħid lin-naħa l-oħra: Aqblu magħna, ivvotaw għall-Prof. Edwin Grech bħala President ta' Malta. (Onor. Membri: Hear, hear)
MR SPEAKER: Grazzi. Il-mistoqsija hija l-mozzjoni kif imressqa u moqrija mill-Kap ta' l-Oppożizzjoni. Dawk favur? (Onor. Membri: Aye) Dawk kontra? (Onor. Membri: No) Negatived.
ONOR. MEMBRU: Division.
MR SPEAKER: Din id-division tittieħed minn hawn u 20 minuta oħra.
Il-Kamra ġiet sospiża fis-7.31 p.m. u rriżumiet 20 minuta wara.
MR SPEAKER: Se nerġa' npoġġi l-mistoqsija. Il-mistoqsija hi l-mozzjoni kif imressqa u moqrija mill-Kap ta' l-Oppożizzjoni. Dawk favur? (Onor. Membri: Aye) Dawk kontra? (Onor. Membri: No) Negatived.
ONOR. MEMBRU: Division.
MR SPEAKER: L-Onor. George Vella.
ONOR. GEORGE VELLA: Sur President, din in-naħa tal-Kamra qed titlob sabiex il-votazzjoni tittieħed bil-mod li kull Onor. Membru jqum u jiddikjara l-pożizzjoni tiegħu.
MR SPEAKER: Hemm oġġezzjoni? (Onor. Membri: No) L-Iskrivan tal-Kamra jista' jsejjaħ l-ismijiet ta' l-Onor. Membri.


VOTAZZJONI NRU. 159
FAVUR: 28

L-Onor.

Abela Carmelo	Farrugia Angelo
Agius Chris	Farrugia Michael
Bartolo Evarist	Farrugia Noel
Borg Karmenu	Gulia Gavin
Brincat Leo	Law Rita
Buhagiar Charles	Mangion Charles
Buhagiar Louis	Mizzi Joe
Cardona Chris	Parnis Silvio
Chircop Karl	Refalo Anton
Cilia Joe	Sammut Joseph
Coleiro Marie Louise	Sant Alfred
Cuschieri Joseph	Vassallo Adrian
Dalli Helena	Vella George
Debono Grech Joe	Vella Karmenu

KONTRA :

L-Onor. 32

Abela Anthony	Galea Louis
Agius Francis	Galea Mario
Asciak Michael	Galea Pace Victor
Azzopardi Frederick	Gatt Austin
Azzopardi Jason	Gonzi Lawrence
Bonnici Josef	Hyzler George
Bonnici Michael	Mifsud Bonnici Antoine
Borg Joe	Mifsud Bonnici Carmelo
Borg Tonio	Mugliett Jesmond
Cristina Dolores	Muscat Claude
Dalli John	Pullicino George
D'Amato Helen	Pullicino Orlando Jeffrey
Debono Giovanna	Refalo Michael
Deguara Louis	Vassallo Edwin
Farrugia Jean Pierre	Zammit Ninu
Galea Censu	Zammit Dimech Francis

Il-mozzjoni m'għaddietx.