Malta dibattiti tal-kamra tad-deputati

THE DEPUTY SPEAKER: Grazzi. Aktar rimarki? L-Onor. Silvio Parnis.
ONOR. SILVIO PARNIS: Sur President, jien qgħadt nisma’ b’attenzjoni d-diskussjoni li qed issir f’din il-Kamra fuq dan is-suġġett. Naħseb li bħala partit ma nistgħux niġu akkużati li qegħdin ’il bogħod min-nies li huma emarġinati. Hemm ħafna fatturi ta’ kif tnaqqas il-faqar. Il-kollega tan-naħa l-oħra, l-Onor. Puli, qal li l-Partit Laburista dejjem saħaq li huwa favur il-batut u l-fqir. Jien naħseb li aħna partit u Gvern ta’ kulħadd għaliex huwa importanti li jkollok l-appoġġ ta’ kulħadd biex kulħadd jagħti s-sehem tiegħu, għaliex jekk inti tkun partit tal-fqir biss u ma tkunx tan-negozjant, in-negozjant ma jkunx jista’ jaħdem biex miegħu jgawdi wkoll iż-żgħir meta jinħolqu l-impjiegi. Nemmen li l-faqar ma tneħħihx jew tnaqqsu biss meta tagħti l-benefiċċji soċjali anzi pjuttost aħna, bħala Partit Laburista, irridu nwasslu l-messaġġ li biex dan il-pajjiż jimxi ’l quddiem irridu ninkoraġixxu lill-bieżel. Jien nemmen li l-maġġoranza kbira taċ-ċittadini - naħseb li jaqblu miegħi l-membri kollha f’din il-Kamra - huma nies beżlin li jridu jaħdmu b’kondizzjonijiet tajbin u huma ftit dawk in-nies li jabbużaw mill-benefiċċji soċjali.
Huwa importanti li l-Gvern Laburista jwassal il-messaġġ tiegħu li biex inneħħu l-faqar mhux biss irridu nagħtu l-benefiċċji soċjali imma rridu ngħollu wkoll il-livell tal-għajxien. U rnexxielna! Hemm min kważi ħa l-idea li kemm ilna fil-gvern bħal donnu għadna m’għamilna xejn biex inneħħu l-faqar minn pajjiżna. Huma ftit il-foqra u l-middle class u rridu naraw kif lil dawn inneħħuhom minn din il-faxxa ta’ faqar u ntellgħuhom ’il fuq. Jien persważ li bil-miżuri li ttieħdu bħar-roħs fil-kontijiet tad-dawl u l-ilma, iċ-childcare centres b’xejn għall-ġenituri li jaħdmu u b’aktar flus fil-bwiet tan-nies bdejna ngħollu l-livell tal-għajxien. B’dan il-mod li qed nindirizzaw din l-isfida dawk li m’għandhomx dħul biżżejjed jistgħu jilqgħu l-isfidi soċjali li jkollhom ta’ kuljum. Minkejja dan kollu l-Oppożizzjoni qaltilna li kulma għamilna kienet green paper.
Hawnhekk huwa tajjeb li nfaħħar il-proġett LEAP li qiegħed jieħu bis-serjetà l-isfidi soċjali billi jara minn fejn bdiet il-problema u min huma dawn in-nies li jgħaddu minn sfidi ta’ faqar. Il-Gvern, l-Oppożizzjoni, l-NGOs, il-unions u l-għaqdiet kollha lkoll flimkien irridu naraw kif se naħdmu biex nilqgħu dawn l-isfidi soċjali. Jien nitgħaxxaq nitkellem dwar dan għaliex huwa suġġett għal qalbi u nemmen li rridu neħduh bis-serjetà u noħolqu opportunitajiet sabiex dawn l-isfidi jispiċċaw. Fil-Kunsill Konsultattiv għan-Nofsinhar ta’ Malta aħna naċċennaw dwar il-bżonn li naqtgħu l-faqar li hemm fin-naħa ta’ isfel ta’ Malta. Aktar milli naqtgħu l-faqar irridu nneħħu l-idea li f’dawn il-lokalitajiet imorru nies bi dħul baxx jiġifieri dawk li huma foqra. Aħna se naħdmu biex ngħollu l-livell tal-għajxien tan-nies tan-naħa t’isfel ta’ Malta u dan nagħmluh billi ninvestu fit-turiżmu għaliex meta tinvesti fit-turiżmu – fil-gimgħat li ġejjin in-nies se jkollhom aktar opportunità li jkunu jafu x’qegħdin nagħmlu - toħloq numru ta’ opportunitajiet ta’ impjiegi. Irridu nneħħu l-idea li fis-sena u nofs li ilu li tela’ fil-gvern il-Partit Laburista m’għamel xejn f’dan il-qasam.
Sur President, m’iniex se noqgħod nirrepeti dak li qal il-Ministru Michael Farrugia u dak li qalu wkoll il-Membri tal-Oppożizzjoni imma quddiemna għandna l-kwestjoni tal-pensjonijiet. Dan huwa suġġett li xi darba jew oħra kull deputat tkellem dwaru. Xi ħaġa li tinkwetani hija meta bniedem ikun ilu jaħdem għomru u wara li jispiċċa mix-xogħol wara s-60 sena – l-età tiddependi skont kemm ikun jista’ jaħdem - jonqoslu l-livell tal-għajxien tiegħu għax jispiċċa bil-pensjoni. Din hija waħda mill-affarijiet li tweġġagħli qalbi u ddejjaqni aktar u aktar meta nisma’ lil xi ħadd jgħid li qabel kien jgħix b’ammont ta’ flus u issa spiċċa bil-pensjoni u kważi ġie fix-xifer tal-faqar. Naħseb li aħna l-Membri tal-Parlament irridu naraw kif se ngħinu lil din il-faxxa ta’ nies li qed tħossha fqira bil-pensjoni u nindirizzaw il-problema tal-faqar billi nħeġġu lin-nies jipparteċipaw u ma jħallux il-bajtra taqa’ f’ħalqhom. B’hekk inkunu qegħdin ngħinuhom għaliex kull ħaddiem huwa importanti.
Punt li rrid nitkellem dwaru huwa t-tielet pensjoni. Aħna m’aħniex qed niddettaw u din mhux se nagħmluha obbligatorja għal kulħadd imma se nkunu qed noffru aktar inċentivi lil min irid li jkollu din il-pensjoni. Hawnhekk forsi jkun hawn min jistaqsi jekk wieħed li jista’ jħallas biex ikollu pensjoni oħra hux se jgawdi aktar minn dak li ma jistax iħallas minħabba li bid-dħul tiegħu ma jistax igawdi mill-inċentiva biex jieħu t-tielet pensjoni. Hija ċara daqs il-kristall li din mhijiex obbligatorja għax kulħadd jista’ jagħmilha fil-libertà tiegħu u mhi se tnaqqas xejn mid-drittijiet tal-pensjonijiet l-oħrajn. Kif diġà għedt, ma rridx nirrepeti dak li qalu sħabi imma meta nitkellmu fuq il-pensjonijiet ikun tajjeb li nindirizzaw l-isfidi li għandna f’dan il-qasam. Aħna rridu nindirizzaw dawn l-isfidi bis-serjetà għax meta nkunu għaddejjin bil-ħidma politika tagħna aħna nitkellmu ma’ nies dwar dan u jidher li hemm numru ta’ sfidi u problemi.
Sur President, il-Gvern, ikun min ikun, joħroġ miljuni kbar fix-xahar f’pensjonijiet. Huwa tajjeb li niggarantixxu li l-pensjonijiet jibqgħu b’saħħithom u sodi imma pensjoni tkun tajba biss jekk il-pensjonant ikun jista’ jgħix b’dinjità. Jien ma naċċettax li wara li tkun ilek taħdem tant f’ħajtek tispiċċa b’pensjoni li ma tħallikx tgħix b’dinjità. Meta nitkellmu dwar il-pensjonijiet irridu nindirizzaw numru ta’ problemi. Pereżempju hemm persuni li jissagrifikaw li jkollhom familja biex iduru bil-ġenituri tagħhom. Imbagħad meta jmutu l-ġenituri tagħhom dawn jispiċċaw b’pensjoni vera miżera għaliex ma jkunux ħarġu jaħdmu u allura ma jkunux ħallsu bolla. Konsegwenza ta’ dan dawn in-nies jispiċċaw jgħixu bl-inqas pensjoni li jista’ jkollok f’dinja moderna tal-lum. Għaldaqstant irridu nibdew nindirizzaw bis-serjetà d-dħul ta’ din il-pensjoni miżera li żgur ma tirriflettix il-bżonnijiet taż-żmenijiet tal-lum.
Sur President, hemm każijiet ta’ nies li jkunu ħadmu għal snin twal iżda jkollhom bolol ta’ xi perjodi neqsin u b’riżultat ta’ dan ma jeħdux il-pensjoni. Fil-manifest elettorali tagħna u fil-Baġit wegħedna li dawn il-persuni se jkunu jistgħu jħallsu l-bolol li jkollhom neqsin sabiex imbagħad toħorġilhom il-pensjoni iżda l-Partit Laburista ma jistax iwettaq dak kollu li wiegħed f’sena waħda. Fil-fatt fil-Baġit kien hemm ’il fuq minn €1 miljun maħsuba għal dan l-iskop. Hawnhekk jien nixtieq nuri solidarjetà ma’ dawn il-persuni.
lllum iltqajt ma’ persuna li qaltli: “Ara x’għamilli l-Gvern, kelli nħallas €500 taxxa”. Din il-persuna kienet taħdem u għandha pensjoni ta’ xi €500 u r-raġel tagħha għandu pensjoni ta’ xi €600. Jekk tgħaqqad dawn iż-żewġ pensjonijiet flimkien issib li t-total jaqbeż is-somma li ma titħallasx taxxa fuqha. Huwa tajjeb li n-nies li jkunu qegħdin jisimgħuna jifhmu li l-Gvern irid ikollu dħul minn x’imkien għax il-benefiċċji soċjali jingħataw minn dawk il-flus li jiġbor. Il-flus tal-Gvern huma l-flus ta’ kull wieħed u waħda minna u għalhekk huwa importanti li jitqassmu b’responsabilità.
Irrid nitkellem ukoll dwar dawk il-persuni li jkunu ħadmu u l-employers tagħhom ma jkunux ħallsulhom il-bolol, imbagħad meta jaslu għall-pensjoni dawn jindunaw li jkollhom xi bolol neqsin. M’hemmx eluf ta’ persuni li jiġrilhom hekk imma waħdiet, iżda jien ngħid li anke lil dawn il-ftit għandna nagħtuhom l-attenzjoni. Jien naħseb li l-employer irid ikun responsabbli lejn l-impjegat tiegħu għaliex il-ħaddiem mhuwiex skjav. Hawnhekk irridu nkunu front wieħed u ma nfissdux lil dawk n-negozjanti li jkunu daħku bil-ħaddiem. Illum qed nisimgħu u nitkellmu ħafna dwar il-prekarjat u dan jinqasam f’ħafna fażijiet. Xi kultant nitkellem ma’ nies dwar il-prekarjat u nagħtihom raġun li jilmentaw għax dawn ikunu qed jaħdmu 40 siegħa u ma jitħallsux kemm ħaqqhom. Jien naħseb li rridu ngħollu d-dinjità tal-ħaddiem għax f’dan il-pajjiż ħadd mhu skjav u kulħadd għandu dritt għax-xogħol u għall-paga li tixraqlu.
Sur President, illum ma ġejniex hawnhekk biex tkun ġurnata bħall-oħrajn imma ġejna sabiex intejbu l-ħajja tan-nies. Jien persważ li bit-tielet pensjoni li qed niddiskutu llum se nkunu qegħdin nagħtu għażla oħra lin-nies biex itejbu l-kondizzjonijiet tagħhom. Il-Gvern qed jgħid lil dawk li se jaħsbu għall-futur tagħhom li se jkun qiegħed inaqqas it-taxxa fuq din il-pensjoni biex fl-aħħar mill-aħħar jinċentiva lil min huwa ħawtiel. Nirringrazzjak.