Sorun Analizinde kullanılan temel araçlardan biri sorun ağacıdır. Sorun Ağacı şu şekilde oluşturulur :
Temel sorunların tanımlanması ve listelenmesi
Merkezi sorunun tanımlanması
Neden – sonuç ilişkisinin tanımlanması
Mantığın kontrol edilmesi
Sorun ağacı diagramının hazırlanması
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Paydaş Analizi
Bir projenin başarılı veya başarısız olmasından bir şekilde etkilenecek tüm bireyler, insan grupları, kurumlar veya firmalar “Paydaşlar” olarak tanımlanır. Paydaş Analizi ;
Şahısları, grupları ve organizasyonları proje ile ilgilerine göre belirlemek,
Bunların proje için önemli olan beklentilerini, katkılarını, risk unsurlarını tanımlamak için yapılır.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Paydaş Analizi
Birincil Paydaş : Projeden doğrudan olumlu yada olumsuz etkilenecek olanlardır. Projenin temel yararlanıcıları olan hedef gruplar ve nihai yararlanıcılar olarak bu grupta yer alır.
İkincil Paydaş : Birincil paydaşlara hizmet sunumunda aracılık edecek olanlardır. Bunlar; fon kuruluşları, uygulama, izleme ve iştirakçi kuruluşlardır.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Paydaş Analizi
Paydaş Analizi İçin Yapılması Gerekenler
Temel grupları/kişileri tanımla
Sınıflandır (yararlanıcılar, uygulayıcılar vs.)
Karakteristik özelliklerini belirle ve analiz et
Proje açısından sonuçları tanımla
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Paydaş Analizi
Paydaş Analizi İçin Yapılması Gerekenler - devam
Hedeflenecek genel gelişim sorununu veya fırsatını belirle
Olası projede belirgin çıkarları olan tüm grupları belirle
Bu grupların görece rollerini, farklı çıkarlarını, katılım sağlamadaki görece güç ve kapasitelerini araştır
Paydaşlar arasındaki ilişkilerde işbirliğinin veya karşıtlığın derecesini belirle
Analizin bulgularını yorumla ve gerekli bilgiyi proje tasarına dahil et
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Paydaş Analizi
Projeyle ilgili taraflar olarak;
Projenin etkilemek istediği kişi ve gruplar,
Projeye dolaylı olarak olumlu yada olumsuz etkilenen kişi ve gruplar,
Projeyi finansal olarak destekleyen kişi ve gruplar,
Projeyi planlayan ve yürüten kişi ve gruplar,
Proje sahibi kişi ve kuruluşlar,
Sivil toplum örgütleri,
Yerel yöneticileri,
Politikacılar,
Basın,
Uluslar arası kuruluşlar sayılabilir.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Hedef Analizi
Hedef Ağacı, sorun ağacı tamamlandıktan ve ön paydaşlar analizi yapıldıktan sonra hazırlanmalıdır. En basit biçimiyle, hedefler ağacı sorun ağacının aynısıdır. Ancak olumsuz sorun tanımlamaları olumlu hedef tanımlamalarına dönüştürülür.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Strateji Analizi
Sorulacak Sorular :
Belirlenen tüm sorunlar veya hedeflere mi yönlenmeli yoksa birkaçı seçilmeli mi?
Üzerinde faaliyet gerçekleştirilebilecek olumlu fırsatlar nelerdir?
Yararların sürdürülebilirliğini sağlayacak ve istenen sonuçlara taşıyacak müdahale birleşimi nedir?
Projenin yerel sahiplenilmesi en iyi şekilde nasıl desteklenir?
Olası farklı müdahalelerin uygulanmalarındaki sermaye ve faaliyetler nelerdir?
Hangisi en maliyet etkin seçenek?
Hedeflenen grupların ihtiyaçlarını en olumlu şekilde etkileyecek strateji hangisi?
Olası olumsuz etkiler nasıl bertaraf edilir?
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Strateji Analizi
Nasıl Yapılır?
Hedef ağacından arzu edilmeyen hedefler elenir.
Bir proje oluşturacak olası alternatif stratejiler ortaya konur.
Bir veya birden fazla strateji seçilir.
Belirlenen kriterlere (maliyet, aciliyet, politik durum vb.) göre optimum stratejinin hangisi olduğu konusunda değerlendirme yapılır.
Projeyi oluşturacak stratejiye karar verilir.
Proje Genel Amacı ve Proje Amacı net olarak ifade edilerek, projenin kapsamı belirlenir.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımının yazılı çıktısı Mantıksal Çerçeve Matrisidir. Dört sütun ve dört satırdan oluşan bu matrisin ana başlıkları;
Projenin Yapısı : Faaliyetler, çıktılar/sonuçlar, amaç ve genel hedef
Nesnel olarak doğrulanabilir göstergeler olarak adlandırılan proje yapısı içindeki her öğenin miktar, nitelik, zaman, hedef grup ve yer açısından hedefleri
Doğrulama Kaynakları olarak adlandırılan ve hedeflere ulaşmada ilerleme sağlandığı doğrulayıcı bilgi kaynakları
Varsayımlar olarak adlandırılan ve projenin uygulanmasını ve sürdürülebilirliğini etkileyebilecek projenin kontrolü dışındaki faktörlerin tanımlanmasını içeren dışsal koşullar
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
(MÇM’nin Tamamlanma Sırası)
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
Örnek:
Genel Hedef : Sürdürülebilirlik temelinde toplum sağlığının iyileştirilmesine katkıda bulunmak
Proje Amacı : Toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak temiz, güvenilir ve sürdürülebilir su arzı sağlamak
Çıktı : Filtreli su arzı sağlanmış olacak / Köy su sisteminin bakımını yapan teknisyenler eğitilmiş olacak
Faaliyet : Alan araştırması yapılması, ana su deposunun inşa edilmesi, eğitim malzemelerinin hazırlanması vs.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
Müdahale Mantığı
MÇM’nin ilk kolonu “araç-amaç” mantığını özetler.
Hedef ağacı aşağıdan yukarı okunduğunda şöyle ifade edilebilir:
EĞER uygun girdiler/kaynaklar sağlanırsa, O ZAMAN faaliyetler yapılabilir.
EĞER faaliyetler yapılırsa, O ZAMAN sonuçlar elde edilir.
EĞER sonuçlar elde edilirse, O ZAMAN amaca ulaşılır; ve
EĞER amaca ulaşılırsa, O ZAMAN bunun genel hedefe katkı sağlaması gerekir.
DİKEY MANTIK
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
Doğrulanabilir Göstergeler
Göstergeler, projenin sonuçlarının, amacının ve hedeflerinin ölçülebilir terimlerle tanımlanmasıdır. Göstergelerde genellikle nicelik, nitelik, yer, hedef grup ve zaman açısından tanımlama yapılır. SMART özelliklere sahip gösterge oluşturmak yararlıdır.
S : Specific (Belirgin)
M : Measurable (Ölçülebilir)
A : Achievable (Ulaşılabilir)
R : Realistic (Gerçekçi)
T : Time – related (Zamanı belli)
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
Gösterge Oluşturma
Adım 1 : Temel göstergeyi tanımla
Küçük ölçekli çiftçilerin pirinç rekolteleri arttı.
Adım 2 : Miktar ekle
Küçük ölçekli çiftçilerin pirinç rekoltesi 5 ton arttı.
Adım 3 : Hedef Grup ve Nitelik ekle
3 hektardan daha aşağı toprağa sahip olan çiftçiler tarafından 1997 yılında üretilen ürün kalitesi ile aynı nitelikte üretilen pirinç rekoltesi 5 ton arttı.
Adım 4 : Zaman ekle
1997 yılında üretilen ürün kalitesi ile aynı nitelikte üretilen pirinç rekoltesi 3 hektardan daha aşağı toprağa sahip olan çiftçiler tarafından 1998 yılı sonunda 5 ton arttı.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
Doğrulama Kaynakları
Göstergelerin kontrol edilmesi için gerekli bilgiyi sağlayacak dokümanlar, raporlar ve diğer kaynaklardır. Göstergelerin belirlenmesiyle eş zamanlı olarak doğrulama kaynakları da belirtilmelidir.Doğrulama kaynakları şu bilgileri vermelidir:
Bilginin sağlanacağı format (örn: ilerleme raporları, proje hesapları, kayıtları, resmi istatistikler vs.)
Bilgiyi kimin sağlayacağı (örn: saha elemanları, sözleşmeli anketör ekipleri, proje yönetim ekibi vs.)
Bilginin hangi sıklıkla sağlanacağı (örn: aylık, üç aylık, yıllık vs.)
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Mantıksal Çerçeve Matrisi
Riskler, Varsayımlar, Önkoşullar
Riskler, projenin başarısı için önemli olan ve dışsal faktörler olarak ifade ettiğimiz olumsuz etkilerin tümüdür.
Varsayımlar, proje stratejisinin belkemiğini oluşturur. Projenin başarısı ve genel mantığı için temel olan ancak proje yönetiminin kontrolü dışındaki gerekli koşulları tanımlar. Projenin başarısını etkileyen veya belirleyen dışsal faktörlerin olumlu olarak ifade edilmesidir.
“Radyo programları geliştirildi ve yayınlandı” çıktısının ve “topluluğun radyo yayınlarına erişimi var” varsayımının oluşturulduğu bir projede uygulamaya geçildiğinde hedef grubun radyo programlarını dinlemesini sağlayacak araçlara sahip olmadığı ortaya çıktı.
Bu durumda çıktılara karar vermeden önce varsayımlar tekrar gözden geçirilmelidir.
Önkoşullar, Faaliyetler başlamadan önce aşılması gereken koşullardır.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY)
Faaliyet Planlaması
Proje faaliyetlerinin analiz edildiği ve grafiksel olarak gösterildiği şekildir.
Faaliyetlerin mantıksal dizinini, beklenen süresini faaliyet arasındaki olası bağlılıkları belirlemeye yardımcı olur.
Uygulama ve yönetim sorumluluklarını tayin eder.
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY) Faaliyet Planlaması Faaliyet Planı
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY) Hedef Analizi Bütçe
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY) Hedef Analizi Bütçe
Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı (MÇY) Hedef Analizi Bütçe
