Maqistratura məRKƏZİ Mehdiyev Atatürk Seyfullah oğlunun

Dissertassiyanın məqsədi ölkəmizdə bankların vergiyə cəlb olunması zamanı ortaya çıxan problemlərin müəyyənləşdirilməsi və bank fəaliyyətinin vergi ilə tənzimlənməsinin necə təkmilləşdirilməsi yollarının xarakterizə edilməsidir.

Dissertassiyanın qarşısında duran vəzifələr kimi aşağıdakılar müəyyən edilmişdir:

• 
  iqtisadiyyatın bank sektorunun dövlət vergi tənzimlənməsinin nəzəri-metadaloji əsaslarının tədqiq edilməsi;
  
• 
  bankların fəaliyyətinin dövlət vergi tənzimlənməsi mexanizminin həyata keçirilməsi istiqamətlərinin araşdırılması;
  
• 
  kommersiya bankları tərəfindən birbaşa vergilərin hesablanması xüsusiyyətləri və mexanizminin müəyyən edilməsi;
  
• 
  kommersiya banklarının dövlət vergi tənzimlənməsi və vergitutma mexanizminin, həmçinin bank auditinin aparılması metodikasının təkmilləşdirilməsi üzrə təkliflər hazırlamaq;
  
• 
  bank auditinin səciyyəvi xüsusiyyətlərini müəyyən etmək;
  
• 
  daxili və kənar auditin aparılması ardıcıllığını göstərmək;
  
• 
  bank auditinin təşkili problemlərini müəyyən etmək və onun təkmilləşdirilməsi üzrə təkliflər hazırlamaq;
  
• 
  kommersiya banklarının fəaliyyətinin auditinin aparılması mexanizminin təkmilləşdirilməsi üzrə təkliflər hazırlamaq.
  

Tədqiqatın elmi yeniliyi. Dissertasiya işin həyata keçirərkən bir sıra çoxsaylı tədqiqatçıların fikirlərindən istifadə olunaraq kommersiya banklarının vergitutma sisteminin xüsusiyyətləri və bank sferasında audit yoxlamalarının necə aparılması qaydaları öyrənilmiş, ortaya çıxan problemlər araşdırılmış və bu problemlərin əsaslandırılmış həll yolları qeyd edilmişdir. 

Problemin öyrənilmə dərəcəsi. Banklarının vergiyə cəlb edilməsi problemləri müasir yerli və xarici mütəxəssislərin elmi əsərlərində öz öksini tapmışdır. Bank sistemi iştirakçılarının vergiyə cəlb edilməsinin nəzəri məsələləri və praktiki aspektləri ölkəmizin alimləri arasında Ə.Ə. Ələkbərov, D.A.Bağırov, A.F. Musayev, Y. Kəlbiyev, İ. Rzayev, T.Ə Sadıqov kimi alimlər məşğul olur.

Tədqiqatın informasiya mənbəyi. Dissertasiyada göstərilən bir sıra məsələlərin işıqlandırılmasında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamlarına, Mülki Məcəlləyə, Vergi Məcəlləsinə, Vergilər Nazirliyinin müvafiq təlimaylarına iqtisadi ədəbiyyata müraciət edilmişdir.
Tədqiqat işinin strukturu. Tədqiqat işi giriş, üç fəsil, nəticə və istifadə edilmiş ədəbiyyatların siyahısından ibarət olmaqla 75 səhfə həcmindədir. 

Dissertasiyanın girişində mövzunun aktuallığı əsaslandırıldıqdan sonra, onun predmeti, tədqiqat işinin qatşısında duran məqsədlər, onların həyata keçirilməsi üçün qarşıda duran vəzifərlər müəyyən olunmuşdur.

Tədqiqat işinin birinci fəsli maliyyə-kredit təşkilatlarının fəaliyyətinin vergi tənzimlənməsinin nəzəri əsaslarının şərhinə həsr olunmuşdur. Göstərilən fəsildə əvvəlcə banklar fəaliyyətinin vergi tənzimlənməsinin nəzəri əsasları müəyyən edildikdən sonra, kredit təşkilatlarının fəaliyyətində dövlət və vergi tənzimlənməsinin metodları və istiqamətləri açıqlanıbdır. Növbəti parqrafda bank sisteminin subyekti kimi kommersiya banklarının səciyyəvi xüsusiyyətləri araşdırıldıqdan sonra, axrıncı paraqrafda onlar tərəfindən ödənilən əsas birbaşa vergi növü olan mənfəət vergisinin vergilərin hesablanması üzrə fərqli cəhətlər açıqlanmışdır. xüsusiyyətləri

Dissertasiyanın “Müasir şəraitdə kommersiya banklarında audit yoxlamasının təşkili metodikası” adlanan ikinci fəslində auditin ümumi plan və proqramının hazırlanması xüsusiyyətləri geniş formada şərh edildikdən sonra, kommersiya banklarında audit yoxlamasının aparılması metodikası və onun təşkili prinsipləri ətraflı formada açıqlanmışdır.

Dissertasiyanın axırıncı fəsli bank sahəsində vergiyə cəlb olunması və bank auditi prosedurları zamanı ortaya çıxan problemlər həsr edilibdir. Bu fəsilin ilk iki paraqrafında əvvəlcə kommersiya banklarının vergitutma mexanizmi problemləri və bu məsələlrin həll edilmə yolları müəyyənləşdirilmişdir. Fəslin sonnuncu parafı isə bank fəaliyyətinin vergi tənzimlənməsi yolları göstərilmişdir. 

Nəhayət dissertasiyanın yekununda aparılmış nəzəri araşdırmaların nəticələrinə əsaslanaraq kredit təşkilatlarında vergiyə cəlb olunma sisteminin təkminləşdirilməsi istiqamətləri üzrə müvafiq səmərəli həll yolları təklif olunmuşdur.