Марказий банк, унинг функционал тузилиши ва функциялари

Uzbekiston Respublikasi Markaziy Banki

Departamentlari xakida kiskacha ma’lumot

1. Pul-kredit siyosati departamenti- Markaziy bankda bu departament Respublikada amal kilayotgan pul munosabatlari, ularning olib borilishi, mamlakatda pul-kredit munosabatlari taxlili bilan shugullanib boradi.

2. Iktisodiy taxlil va kredit xisob-kitobi munosabatlari Departamenti- Banklarning iktisodiy axvoli, ularning olib borilayotgan pul munosabatlari operatsiyalari, banklarning kredit berish saloxiyati, banklarda iktisodiy xolatini tekshirib, ularni bankrotlik xolatlaridan saklanish yullarini urganib chikadi.

3. Bank tizimida metodologiya ishlarini muvofiklashtirish Departamenti- bu bulimda Markaziy bankka buysunuvchi barcha banklar uchun yuriknomalar ishlab chikadi va ularga banklarni amal kilish xolatlarini nazorat kilib borad

4. Tijorat banklarini nazorat kilish departamenti - Banklar ustidan nazorat olib borib, ularni faoliyatini taftishdan utkazish, bajarilgan operatsiyalarni tugri olib borilganligi va ularni xujjatlarda tugri aks ettirilganligini tekshirib beradi. Berilgan kreditlarni ishonchliligi, kreditlarni berilgan muddatlari, olingan foizlar, banklarning asosiy vositalari va ustidan taftish olib boradi.
5. Buxgalteriya xisobi va xisoboti, davlat byudjeti xamda kassa ijrosi Departamenti- Markaziy banklarda buxgalteriya xisobini olib borish, mijozlar buxgalteriyasini taxlil kilish, banklarning buxgalteriya xisoboti. Davlat byudjeti xolatlarini, banklarda kassa ijrosini olib borilish xolatlarini nazorat kilib boradi.
6. Valyutani tartibga solish va tashki alokalar Departamenti - bu bulim milliy valyutani tartibga solib, inflyasiyani urganib chikadi, pulning kadrsizlanishini oldini olish, mamlakatlar bilan tashki alokalar olib borish, xorijiy mamlakatlar bilan pul-kredit munosabatlarini urnatish, uzining vakolatxonalarini ochish va boshka xolatlar bilan ish olib boradi.
7. Emissiya- kassa operatsiyalari Departamenti - Markaziy bank fakatgina pul emissiya kilish xukukiga ega. Bu bulim pul massasini va pulning aylanishi xolatlarini taxlil kiladi va mamlakat buyicha nazorat olib boradi.
8. Kimmatli kogozlar Departamenti- Banklarning kimmatli kogozlar bilan boglik operatsiyalarini, chet el kimmatli kogozlari( aksiya, obligatsiya, xazina majburiyatlari, bank sertifikati, evronotalar, evroobligatsiyalarva boshk.)ni tartibga solishni va amalga oshirish xolatlarini nazorat kiladi.
9. Axborotlashtirish va axborotlar xavfsizligi Departamenti- Banklarni kompyuterlashtirish, banklararo axborot tizimini ishlab chikish, axborotlarni tashkariga chikib ketishini oldini olish, xavfsizligini taminlanishini bajarilishi ustidan nazorat olib boradi. Markaziy banklarda xam bu bulim asosiy axamiyatga egadir.
Xulosa
Markaziy bank O‘zbekiston Respublikasi xukumatining bankiri, maslaxatchisi va xazina vakili sifatida ish tutadi.
"O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘\risida"gi konunning 44-moddasiga muvofik Markaziy bank xukumat bankiri sifatida xukumat muassasalari va tashkilotlarining xisob varakalarini yuritadi, ana shu xisob varakalarda mabla\larni jam\aradi va ulardan to‘lovlarni amalga oshiradi; davlat kimmatbaxo kogolari bilan operatsiyalar o‘tkazib turadi; davlatga bevosita kiska muddatli va uzok muddatli ssudalar shaklida yoki davlat obligatsiyalarini xarid kilish tarzida kredit beradi; xukumat idoralarining topshiri\iga binoan oltin bilan yoki xorijiy valyutadan operatsiyalar bajaradi.
O‘zbekiston Respublikasi "Markaziy banki xukumatning xazina vakili sifatida xukumat xisobvarakalarini yuritadi, xukumatning moliya operatsiyalariga ko‘maklashadi, byudjet daromad va xarajatlari masalalari yuzasidan maslaxatlar beradi, davlat kimmatli kogozlarni joylashtiradi, ular bo‘yicha xisobvarakalar yuritadi va davlatning boshka karz majburiyatlari bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshiradi.
Banklar banki sifatida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki xisob-kitob to‘lov operatsiyalarini o‘tkazish, banklararo to‘lovlarning xisob-kitob kliring xizmatini uyushtirish tartibini belgilaydi, tijorat banklariga kreditlar, tegishlicha ko‘rsatmalar beradi.
Tijorat banklari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankidagi o‘z xisob varakalaridan o‘zaro xisob-kitoblar uchun foydalanadilar. Bundan tashkari, ularning o‘z mabla\lari kamlik kilsa, Markaziy bankdan kredit olishlari, nakd pul bo‘yicha xam Markaziy bankka murojaat kilishlari mumkin.
SHuningdek, o‘z xisob va kredit operatsiyalari bo‘yicha stavkalarni mustakil ravishda belgilaydi. Markaziy bank O‘zbekiston Respublikasi xududida konuniy to‘lov vositasida banknotalar va tanga kurinishidagi pul belgilarini muomalaga chikaradi.


Foydalanilgan adabiyotlar :
1.«O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘\risi»dagi konun. T. 1995 yil 21 dekabr.
2.O‘zbekiston Respublikasi «Banklar va bank faoliyati to‘\risi»dagi konun. T. 1996 yil 25 aprel.
3.Karimov I. «O‘zbekiston iktisodiy isloxatlarni chukurlashtirish yo‘lida» 1995.
4.Mullajonov F. i dr. «Bankovskaya sistema Uzbekistana v godi nezavisimosti». T "Uzbekistan", 1996.
5. www.ziyonet.uz