Massignon, louiS

MASUM 4

MASYUM 4

MAŞÂALLAH B. ESERİ 4

Eserleri. 4

Bibliyografya: 5

MAŞALLAH 5

Bibliyografya : 6

MA'ŞUK-I TUSI 6

Bibliyografya : 6

MATBAA 6

Bibliyografya : 11

İran. 11

Bibliyografya : 12

Matbaa Hurufatı. 13

Bibliyografya : 14

MATBAA-İ AMİRE 15

MATBAA-İ EBUZZİYA 15

Bibliyografya : 16

MATBAH-I ÂMİRE 16

Bıblıyografya : 20

MATBUAT 20

Bibliyografya: 22

Türk Edebiyatı. 22

Bibliyografya : 27

Fars Edebiyatı. 27

Bibliyografya : 28

MATEM 28

Bibliyografya : 30

Câhiliye Döneminde ve İslâm'da Ma­tem. 30

Bibliyografya : 32

MATEMATİK 32

Bibliyografya : 39

MATERYALİZM 40

Bibliyografya : 43

MATKOVSKI, ALEKSANDAR 43

Eserleri. 44

Bibliyografya : 44

MATLA 45

MATLA-I SA'DEYN 45

Bibliyografya : 45

MATLAU'I-İTİKÂD 45

Bibliyografya : 47

MATRAKÇI NASUH 47

Eserleri. 47

Bibliyografya : 48

MATRUH 49

Bibliyografya: 49

MA'TUH 49

MÂTÜRÎDÎ 49

A) Tefsir. 54

B) Kelâm. 54

C) Fıkıh. 54

Eserler. 55

Bibliyografya: 56

Kelâma Dair Görüşleri. 57

Bibliyografya : 64

Tefsir İlmİndeki Yeri. 65

Bibliyografya : 68

Fıkıh ve Fıkıh Usulündeki Yeri. 68

Bibliyografya : 74

MATURIDİYYE 75

I. Tarihçe 75

II. Görüşleri 78

III. Değerlendirme 86

Bibliyografya: 87

MAUN SURESİ 88

Bibliyografya : 89

MAUNET 89

MAURİTİUS 89

Bibliyografya : 90

MÂVERAÜNNEHİR 90

Bibliyografya : 93

MAVERDİ 94

Görüşleri. 95

Eserleri. 100

Bibliyografya : 102

MAYE 103

Bibliyografya : 104

MAYER, LEO ARYEH 104

Bibliyografya : 105

MAYURKA 105

Bibliyografya : 107

MAYURKİ, ABDULLAH B. ABDULLAH 107

MAYURKİ, MUHAMMED B. FÜTÛH 107

MAZARRAT 107

MAZDEİZM 107

MAZDEKIYYE 107

MAZENDERAN 107

MÂZENDERÂNÎ 107

Bibliyografya : 109

MAZERAILER 109

Bibliyografya : 111

MAZERI 111

Bibliyografya : 113

MAZHAR 113

MAZHAR 113

MAZHAR CAN-I CANAN 113

Bibliyografya : 115

MAZHAR OSMAN 115

MAZHARİYYE 115

MAZİNİ, EBÛ OSMAN 115

MÂZİNÎ, İBRAHİM ABDÜLKÂDİR 115

Eserleri. Şiir ve Edebiyat Eleştirisi. 116

Ro­manları ve Tiyatro Eserleri. 116

Diğer Eserle­ri. 116

Bibliyografya : 117

MAZMAZA 117

MAZMUN 117

MAZNUNAT 117

MA'ZÛR 117

MÂZYÂR B. KARİN 117

Bibliyografya : 119

MÂZYÂRİYYE 119

MC CARTHY, RİCHARD JOSEPH 119

Eserleri. 120

Bibliyografya : 120

MEAD 120

MEAFİR (BENÎ MCÂFİR) 120

Bibliyografya : 121

MEAFİRI 121

Bibliyografya : 122

MASUM ¹

MASYUM

Endonezya'da bütün İslâm teşkilâtlarını bir çatı altında toplamak üzere 1943'te kumlan

Majlis Syura Muslimin Indonesia'nın kısaltılmış adı.²

MAŞÂALLAH B. ESERİ

Mâşâallah b. Eserî el-Basrî (ö. 200/815) Yahudi kökenli astrolog ve astronom.

Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Basra'nın güney bölgesinde 112 (730) yı­lında doğduğu tahmin edilir; asıl adı Mi-şab. Eberî şeklinde verilmektedir.³ Müslüman olduğu konusun­da kesin bilgi bulunmamakla birlikte Fî Kiyâmi'l-hulefâ3 adlı eserinde İslâmi­yet'e ve halifelere karşı kullandığı sami­mi üslûba, ayrıca Mâşâallah adıyla anıl­masına bakarak İslâm'ı kabul ettiği söy­lenebilir. Abbasî Halifesi Mansûr'un iste­ği üzerine Bağdat'ın kuruluşunda (145/ 762) onun kehanetlerinden faydalanılmış-tır. Astroloji alanında antik Mezopotam­ya ve Sâsânî kültürü ile Doğu Helenizmi'-nin İskenderiye merkezli bilgi birikimini temsil eden Mâşâallah'ın İslâm astrolojisi üzerinde sadece kendi zamanında değil daha sonraki dönemlerde de büyük etkisi görülür. Eserlerinin pek çoğunun günü­müze ulaşması ve birçoğunun Latince'ye çevrilmiş olması, onun İslâm dünyasının yanı sıra Ortaçağ Avrupası'nı da etkile­diğini göstermektedir.

Eserleri.

1. Fi'l-Kırânât ve'l-edyân ve'1-miîel. 198 (814) yılından kısa bir sü­re önce yirmi bir bölüm halinde yazılmış olan ve genelde bütün insanlığın, özelde İslâm'ın astrolojik tarihini konu alan ki­tabın sadece İbn Hibintâ tarafından ya­pılmış bir özeti günümüze ulaşmış, bu ça­lışma Edward S. Kennedy ve D. Pingree tarafından İngilizce çevirisi ve geniş bir tahliliyle birlikte The Astroogical Hi-tory of Mâshâhllah (Cambridge 1971) adlı eserleri içinde neşredilmiştir.⁴

2. Fî KıyâmVl-hulefâ" ve macrifeti kıyâmi külli melik. Astrolojiyle ilgili ge­nel teorik açıklamalardan sonra Hz. Pey-gamber'in ve ardından Hârûnürreşîd'e kadarKİ on sekiz halifenin iktidara geldi­ği tarihlere ait yıldız fallarını içermekte­dir. ⁵

3. Ki-tâbü'l-Mevâlîdi'l-kebîr. On dört bölüm halinde kaleme alınan eser, milâdî 36-S42 yılları arasındaki doğumlarla ilgili on iki yıldız falını ihtiva etmektedir. Eserin günümüzde yalnız XII. yüzyılda Hugo Sanctallensis tarafından yapılan Latince çevirisi bilinmektedir. Müellifin iki Latin­ce versiyonu bulunan Kitâbü'l-Mevölîd adlı diğer eseri neşredilmiştir.⁶ Mâşâallah'ın öğrencisi Ebû Ali Yahya b. Gâlib el-Hayyât'ın bu eserden de faydalanarak yazdığı Kitâbü'i-Mevâlîd'\ de Batı'da büyük yankı uyandırmıştır.

4. Kitâbü'1-Emtâr ve'r-riyâbı. Giorgio Levi Della Vida tarafından Fransızca'ya çevrile­rek neşredilmiştir. ⁷Latinceversiyonunu ise M. A. Sangin yayımlamıştır (Brüksel 1936).

5. Kitâbü ŞanKati'l-usturlâb ve'İ-cameJi bihâ. Sadece Latince çevirisi günümüze ulaşan eseri ilk defa G. Reisch neşretmiştir.⁸ Daha sonra çeşitli baskılan yapılan bu çalışmanın ⁹ en iyi baskısı R. T. Gunther tarafından gerçekleştirilmiştir (Oxford 1929). G. P. Gallucci eseri İtalyanca'ya çevirmiş (Venedik 1599), Mâşâallah'a atfedilen aynı konu­daki diğer bir Latince eser de Millas Val-licrosa tarafından yayımlanmıştır (Mad­rid 1942), Mâşâaliah üzerine çalışma ya­pan P. Kunitzch ise her iki metnin de ona ait olmadığı kanaatindedir.

6. De receptione. Yıldız falı hak­kındadır. Sevillalı Johannes (Jotıannes His-palensis) tarafından yapılan Latince çevi­risi günümüze ulaşmıştır. Bonetus Loca-tellus'un neşrettiği (Venedik 1493, 1519) bu çeviri daha sonra J. Heller tarafından yeniden basılmıştır (Nürnberg 1549).

7. De scienüs motus orbis. De elementis et orbitus coelestibus ve De sphaera mota adlarıyla da anılan eser astronomiye dairdir; yalnız Cremonalı Gerard'ın yap­tığı ve I. Stabius ile (Nürnberg 1504) J. Heller'in (Nürnberg 1549) neşrettiği La­tince çevirisi günümüze ulaşmıştır.

8. Epistola de refaus eclipsium.¹⁰ On iki bölümden meydana gelen eser yıldızlar ve gezegen­lerin yeryüzüne olan etkisiyle ilgilidir. Se­villalı Johannes'in gerçekleştirdiği Latin­ce çevirisi sonraki dönemlere intikal et­miş ve üç defa yayımlanmıştır.¹¹ İbn Ezra'nın 1148'de yaptığı İbr-nîce çeviriye Abraham Yagel XVI. yüzyılın sonlarında bir şerh yazmış ¹² ve B. Goldstein bu İbrânîce versiyona da­yanarak eseri İngilizce'ye çevirmiştir (Flo­ransa 1964).

9. Kitâbü''I-Marûf bi's-sûb? ve'1-Hşrîn. Astroloji üzerine olan altı bölüm halindeki eserin Saymeri ve Kasrânî gibi müelliflerin Mâşâallah'tan yap­tıkları özetleriyle Süleymaniye Kütüpha-nesi'nde yer alan bir yazmanın¹³ kaynağı olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca De cogitationibus ¹⁴ De oecultis, Li-ber iudiciorum ve De interpretationibus (Nürnberg 1549) adlı çalışmaların Mâ­şâallah'ın bu eserine ait çeşitli bölümlerin Latince çevirisi olabilecekleri kaydedil­mektedir. ¹⁵

10. Kitâbü'l-Es'âr. Yıldız falına dairdir.¹⁶

Bunların dışında Kitâbü Matrahi'ş-şu'â\ Küâbü'l'Me'ânî, Kitâbü Zâti'l-halak, Kitûbü's-Sehmeyn, Kitâbü'l-Hurûl, Kitâbü's-Sultân, Kitâbü's-Sefer, Kitâbü'1-Hükm iale'l-ictimâcât ve'l-is-tikbâîât, el-Kitâbü'1-Murzî, Kitâbü'ş-Şuver ve'1-hükm 'aieyfrâ, Ahkâmü'l-kırânât ve'l-mümâzâcât ve Mefâtîhu'l-jkazâ' adlı eserler de Mâşâallah'a nis-bet edilmektedir.¹⁷

Bibliyografya:

İbnü'n-Nedîrru el-Fihrist (Teceddüd), s. 333, 335; İbnü'l-Kıftî, Ihbârü'l-'ulemâ3 [Lippert). s. 327; Suter, Die Mathematiker, s. 5-6; Brockel-mann. CAL Suppi, I, 391-392; Sarton, Indro-duetion, 1, 531; Sezgin. GAS, VI, 127-129; Vll, 102-108, 324; E. S. Kennedy - D. Pingree. The Astrotogical Hİstory of Mâshâ'allah, Cambridge 1971, s. 1-25, 129-143, 145-174; D. Pingree. "Mâghâ'allâh: Some Sasanian and Syriac Sources", Essays on Islamic Phitosophy and Science (ed. G. F. Houranil, Albany 1975, s. 5-14; a.mlf.."Mâsha3allâh", DSB, IX, 159-162; M. Ullmann. Die Natur und Geh.eimıuissen-sehaften im İslam, Leiden 1972, s. 303-306; B. R. Goldstein. "The Book of Eclipses of Mas-ha'allah". Physis.Vl, Florence 1964, s. 206-213; J. Samso. "Mâshâ'allâh", E/^ing.), VI, 710-712; R. Lemay, "Masbâ'allâh", Encyclo-pedia oftlıe History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cuttures (ed. H. Selin), Dordrecht 1997, s. 602-604. Ömer Mahir Alper