Materialshunoslik 2016. p65
Legirlovchi elementlarning po‘latdagi
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.7. Legirlangan po‘latlarning tasnifi va markalanishi
| 3.6. Legirlovchi elementlarning po‘latdagi
o‘zgarishlarga ta’siri Tuzilishi va xossalarini o‘zgartirish maqsadida po‘latga ma’lum konsentratsiyalarda maxsus qo‘shiladigan elementlar legirlovchi elementlar deyiladi. Legirlovchi elementlar qo‘shil- gan po‘latlar legirlangan po‘latlar deyiladi. Legirlangan po‘latlarda legirlovchi elementlar quyidagi holatlarda bo‘lishi mumkin: • erkin holatda (mis bilan qo‘rg‘oshin po‘latda erimaydi va metall qo‘shilmalar tarzida erkin holatda bo‘ladi); • karbidlar holida (uglerodga yaqin bo‘lgan ko‘pgina ele- mentlar sementda eriydi yoki mustaqil karbidlar hosil qiladi); • temir bilan yoki bir-biri bilan hosil qilgan intermetall birikmalar holida (ko‘pgina legirlovchi elementlar muayyan konsentratsiyalarida intermaterial birikmalar hosil qiladi, shu sababli ular ko‘pincha yuqori legirlangan po‘latlarda uchraydi); • oksidlar va sulfidlar holida (po‘latni oksidsizlantirish uchun qo‘shiladigan barcha elementlar oksidlarni yuzaga kel- tiradi, temirga qaraganda oltingugurtga ko‘proq yaqin bo‘lgan elementlar esa sulfidlar hosil qiladi); • temirdagi eritma holida (davriy tizimda temirdan chapda joylashgan elementlar temirda erishi ham, karbidlar hosil qilishi ham mumkin, temirdan o‘ngda joylashgan elementlar esa ular bilan faqat qattiq eritmalar hosil qiladi). 3.7. Legirlangan po‘latlarning tasnifi va markalanishi Legirlangan po‘latlar turli alomatlariga ko‘ra tasniflanadi. Legirlangan po‘latlar yumshatilgan (muvozanàt) holàtidàgi tuzilishigà ko‘rà, tuzilishidà ortiqchà ferrit bo‘làdigàn evtek- toiddàn oldingi po‘latlàr, perlit tuzilishigà egà bo‘lgàn evtektoid po‘latlàr, tuzilishidà ortiqchà (ikkilàmchi) kàrbidlàr bo‘làdigàn evtektoiddàn keyingi po‘latlàr, tuzilishidà suyuq eritmàdàn àjràlib chiqqàn birlàmchi kàrbidlàr bo‘làdigàn ledeburitli po‘latlàrgà bo‘linàdi. 42 Àmàliy jihàtdàn po‘latni me’yorlàshgàn holàtdàgi tuzili- shigà ko‘rà tàsniflàsh muhim hisoblànàdi. Uglerod và legir- lovchi elementlàrning miqdorigà qarab, legirlàngàn po‘latlàrni quyidagi sinflàrgà àjràtish mumkin: legirlàngàn ferrit tuzilishigà egà bo‘lgàn ferritli po‘latlàr; perlit tuzilishigà egà bo‘lgàn perlitli po‘latlàr; màrtensit tuzilishigà egà bo‘lgàn màrtensitli po‘latlàr; àustenit tuzilishigà egà bo‘lgàn àustenitli po‘latlàr. Bundàn tàshqàri, ferrit-perlitli, yarimàustenitli và hokàzo po‘latlàr hàm bo‘lishi mumkin. Vàzifàsigà ko‘rà, po‘latlàr quyidagi guruhlàrgà birlàshtirilàdi: • •• • • màshinàlàr detàllàrini tàyyorlàshgà mo‘ljàllàngàn kons- truksion po‘latlàr; • •• • • kesuvchi, o‘lchash àsboblàri, shtàmplovchi và boshqa àsboblàr tàyyorlàsh uchun ishlàtilàdigàn àsbobsozlik po‘latlàri; • •• • • àlohidà xossàli po‘lat và qotishmalàr. Po‘latlàr dàvlàt stàndàrtlàrini hisobgà olib màrkàlànàdi. Hàr qàysi legirlovchi element hàrf bilàn belgilànàdi. Konstruksion po‘latlàr màrkàlàridàgi dàstlàbki ràqàmlàr uglerod foizining yuzdàn bir ulushlàri hisobidàgi o‘rtàchà Ni nikel G marganes P bor M molibden Ch siyrak yer metallari C kremniy Yu aluminiy D mis B volfram F vanadiy P fosfor B niobiy X xrom K kobalt S sirkoniy T titan Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|