Materialshunoslik 2016. p65

2.2. Konstruksion po‘latlar va ularning tasnifi
Konstruksion po‘latlarda uglerod miqdori 0,5—0,6 % dan
oshmaydi. Konstruksion po‘latlar uglerodli va legirlangan
bo‘lishi mumkin.
Mashinasozlikda mashinalarning detallari va konstruk-
siyalarini tayyorlash uchun keng ko‘lamda ishlatiladigan
po‘latlar konstruksion po‘latlar deyiladi.
Konstruksion po‘latning texnologik xossalari yaxshi bo‘lishi
bilan birga, nihoyatda puxta, plastik va qovushqoq bo‘lishi kerak.
Po‘lat yaxshi deformatsiyalanishi (bolg‘alashda va shtampovka-
lashda) lozim, unga qirqish yo‘li bilan ishlov berish oson
bo‘lishi, yaxshi payvandlanadigan va toblashda darz ketmasligi
kerak. Uglerodli konstruksion po‘latlar ishlab chiqarish usuliga
ko‘ra, marten va konverter (Bessemer va Tomas) po‘latlarga
bo‘linadi. Odatdagi sifatli (DST 380-71) va sifatli (DST 1050-
74) uglerodli konstruksion po‘latlar farqlanadi.
Odatdagi sifatli uglerodli konstruksion po‘latlar eng arzoni
hisoblanadi. Bunday po‘latlar tarkibida oltingugurt (marten
po‘latida 0,55 % gacha va bessemer po‘latida 0,060 % gacha)
hamda fosfor (marten po‘latida 0,045 % gacha va bessemer
po‘latida 0,080 % gacha) miqdori ko‘p bo‘ladi.
Odatdagi sifatli po‘latlar qanday maqsadda ishlatilishiga
qarab, A, B va C guruhlarga ajratiladi.
Barcha guruhlarda 1—4 raqamli po‘latlar: qaynaydigan
(kp), tinch (sp) va yarimtinch (ps) qilib tayyorlanadi; 5—6
raqamlilari yarimtinch (ps) va tinch (sp) po‘latlar bo‘ladi.
Me’yorlanadigan ko‘rsatkichlariga qarab, har qaysi guruh-
lardagi po‘lat quyidagi toifalarga (kategoriyalarga) bo‘linadi:
• A guruh — 1, 2, 3-toifalar;
• B guruh — 1, 2-toifalar;
• C guruh — 1, 2, 3, 4, 5, 6-toifalar.
Me’yorlanadigan ko‘rsatkichlar:
A guruh:
••••• 1-toifa — σ
v
,
δ;
••••• 2-toifa — σ
v
,
δ, σ
izg
;
••••• 3-toifa — σ
v
,
δ, σ
izg
,
σ
t
.