Materialshunoslik 2016. p65

4. Temir-uglerod qotishmalarining holat diagrammasini
o‘rganish
• laboratoriya ishini bajarish uchun o‘quvchilar qotish-
malarning holat diagrammasini tuzishni bilishlari kerak;
• Fe—Fe
3
S diagrammasi daftarga chizilib, ularning kritik
nuqtalari, tarkibi va ulardagi o‘zgarishlarni, po‘lat va
cho‘yan qismlarini, ularning kattaliklarini o‘rganib chi-
qib, hisobot yoziladi.
5. Termik va kimyoviy termik ishlov berishning po‘lat xossa-
lariga ta’sirini o‘rganish
a) metallarga termik ishlov berishni o‘rganish:
• o‘quvchi ma’lum markali po‘latni olib, termik ishlash
rejimlarini temir—uglerod holat diagrammalaridan
aniqlab, mufel pechi ichiga joylashtiradi;
• rejimlar bajarilgandan keyin buyum mufel pechi
ichidan maxsus qisqich yordamida olinib, oldindan tay-
yorlab qo‘yilgan suv yoki yog‘ solingan idishga bo-
tiriladi va aylantirib turiladi, keyin bo‘shatiladi;
• shu usulda termik ishlashning boshqa turlari bajariladi;
b) metallarga kimyoviy-termik ishlov berishni o‘rganish:
• ishni bajarish uchun po‘lat namunalari mikrostrukturasi
o‘rganilib, ularning qattiqligi o‘lchanadi va qattiq kar-
burizatorda 920 °C haroratda 1 soat davomida semen-
titlanib, birinchi oddiy termik ishlov beriladi;
• shu tarzda namunadan mikroshliflar tayyorlanib, uning
mikrostrukturasi tekshiriladi va Rokvell bo‘yicha qattiq-
ligi aniqlanadi;
• sementitlangan va sementitlanmagan po‘lat namuna-
larining strukturalari hamda qattiqliklari o‘rganiladi va
xulosa chiqariladi.

---

77
FOYDALANILGAN ÀDÀBIYOTLÀR
1. I. Nîsirîv. Màtåriàlshunîslik. T., „O‘qituvchi“, 2004.
2. M.À. Mirbîbîyåv. Måtàllàr tåõnîlîgiyasi. T., „O‘qi-
tuvchi“, 2004.
3. Tabellenbuch Metall, Verlag Europa, Lehrmittel,
Nourney, Vollmer GmbH & Co. 2002.
4. M. À. Mirbîbîyåv và bîshqàlàr. Kînstruksiîn màtåriàllàr
tåõnîlîgiyasi kursidàn làbîràtîriya ishlàri. T., „O‘qituvchi“,
1993.
5. Çóåâ Â. M. Òåðìè÷åñêàÿ îáðàáîòêà ìåòàëëîâ. M., „Âûñ-
øàÿ øêîëà“, 2001.
6. Màëêèí À. ß. Îñíîâû òåõíîëîãèè ìåõàíè÷åñêîé îáðà-
áîòêè. — M., „Âûñøàÿ øêîëà“, 1998.
7. Âåíåöêèé Ñ.È. „Ðàññêàçû î ìåòàëëàõ“. — M., „Âûñøàÿ
øêîëà“, 1999.
8. V.À. Mirbîbîyåv. Kînstruksiîn màtåriàllàr tåõnîlîgiyasi
kursidàn làbîràtîriya và àmàliyot ishlàrigà måtîdik qo‘llànmà.
– T., „Mîliya“, 2003.
9. À. M. Äàëüñêèé, À. Àðóòþíîâà è äð. Òåõíîëîãèÿ êîí-
ñòðóêöèîííûõ ìàòåðèàëîâ. – M., „Màøèíîñòðîåíèå“,
1989.
10. V.À. Mirbîbîyåv, S. Màhàmàdõo‘jayåv. Màshinàsîzlik
kîrõînàlàridà dåtàl zàgîtîvkàlàrini ishlàb chiqàrish tåõnîlîgik
jàràyonlàrini lîyihàlàsh àsîslàri bo‘yichà o‘quv qo‘llànmà.
— T., TDTU, 1999.

---

78