Matn muharrirlari va word matn protsessori. Kiritish taxrirlash va formatlash amallari

^ Ishchi maydoni. Matn muharriri kompyuter ekranida "ishchi maydoni" deb ataladigan maxsus joy ajratadi. Ishchi maydoni matn yozish uchun sahifa vazifasini bajaradi. Kiritilayotgan matn ishchi maydonida aks ettirilib boradi.
Yurgich. Klaviaturadan kiritilayotgan belgi ishchi maydonining qaerida aks etishini ko'rsatib turadi. Odatda gorizontal yoki vertikal chiziqcha ko'rinishida bo'ladi.
Menyu. Maxsus buyruqlar va amallar majmuyi menyu deb ataladi. Ular yordamida asosan matnlarni diskdan o'qish, diskka yozish, chop etish kabi ishlar amalga oshiriladi.
Yurgich va ishchi maydonining ko'rinishi matn muharriri ishiga aytarlik ta`sir ko'rsatmaydi. Ular turli matn muharrirlarida bir oz farq qilishi mumkin.Matn muharrirlari asosan menyusi bilan bir-biridan farqlanadi. Menyudagi buyruq va amallar matn muharrirlarining imkoniyatlarini belgilaydi. Ular qanchalik ko'p bo'lsa, matn muharrirlarining imkoniyatlari shuncha yuqori bo'ladi. Turli matn muharrirlarining mos buyruqlari bir-biridan deyarli farq qilmaydi. Ular bir oz farqlansada, ma`nosini tushunib olish qiyinchilik tug'dirmaydi. Masalan, matnni diskka yozish buyrug'i ba`zi matn muharrirlari menyusida "yozish" deb nomlangan bo'lsa, boshqalarida "saqlash" deb nomlangan. Shu kabi matnni diskdan o'qish buyrug'i turli matn muharrirlarida "o'qish", "yuklash" yoki "ochish" deb nomlanishi mumkin. Mazkur buyruqlar nomlari turlicha bo'lsa xam, deyarli bir xil ma`noni va aynan bir xil vazifani bajaradi.
2.Microsoft word protsessori bilan tanishish. 
WORD for Windows, MICROSOFT WORD, WinWORD yoki oddiygina qilib WORD (kelgusida qisqaroq qilib WORD) yordamida yengilgina tashrif qog'ozlaridan tortib, gazetalaming asl maketi yoki kitob nashrlarini yaratish mumkin. Ushbu tizim matbaachilikda haqiqiy inqilob bo‘ldi desak, mubolag'a bo‘lmaydi.
Harf o'lchamlari, ularning ko‘rinishi, matn rangi va foni, hujjatlarni ramkalash, rasm va fotosuratlami joylashtirish, matnlarni ro'yxat va jadval ko'rinishida rasmiylashtirish, murakkab hujjatlarni hosil qilish — bularning hammasi foydalanuvchiga yengillik yaratadi.
Bundan tashqari, video va audioyozuvlar ishni yanada ko'rkamroq qilish, imlo xatolarini avtomatik tarzda tuzatish imkonini beradi. Kompyuter uchun tuzilgan dasturlarda, odatda, darchalardan foydalaniladi. Darchalar majmuyi «panel» deb ataladi.
Dastur menyusi esa ro‘yxatda ko‘rsatilgan buyruqlar ishini ta’minlaydi.
WORD dasturini quyidagicha ishga tushirish mumkin:
1). Microsoft Office panelida Microsoft WORD panelini ishga tushirish;
2). «ПУСК» menyusidagi «ПРОГРАММЫ» menyusidan Microsoft WORD ni tanlash.
WORD dan chiqish amali Alt+F4 yoki «Файл» menyusidagi «Выход» buyrug'i orqali amalga oshiriladi.
WORD ning oynasi (1-rasm) WINDOWS ning darchalariga o‘xshash va uning tarkibiga matnlarni tahrir qilish va formatlash uchun qo‘llaniladigan barcha elementlar kiradi.
WORD oynasining asosiy elementlari quyidagilardan tashkil topadi:
— sarlavhalar paneli — yuqoridagi eng birinchi panel bo‘lib, hujjat nomini saqlaydi. Shuningdek, ushbu panelda hujjatning menyu tugmachalari va oynalarni boshqarish tugmachalari joylashgan.
— menyu qatori — yuqoridan ikkinchi o‘rinda turuvchi va har biri o‘z menyusiga ega menyular ro‘yxati. Bu menyularni WORD ning juda ko‘p buyruqlari uchun ishlatish mumkin. Bu menyular «Sichqoncha»ning o‘ng tugmasi orqali ishga tushiriladi.
WORD ning umumiy ko‘rinishi. 
Har bir menyu quyidagi vazifalar uchun mo'ljallangan:
• «Файл» menyusi — ochish, yaratish, saqlash, hujjatlarni chop etish va WORDdan chiqish;
• «Правка» menyusi — bekor qilish, yo‘qotish, nusxalash, joylashtirish, matnni izlash va almashtirish, shuningdek, boshqa matnga o‘tish;
• «Вид» menyusi — hujjatni ko‘rish rejimini tanlash buyruqlari, uskunalar paneli va hujjat matni masshtabi tasvirini sozlash;
• «Вставка» menyusi — turli ko'rinishdagi matnlar va grafik tasvirlami hujjat matni ichiga joylashtirish;
• «Формат» menyusi — matnlar va grafiklarni formatlash(grafiklarning rangi va o‘lchovini o'zgartirish);
• «Сервис» menyusi — hujjatlarni tekshirish va WORD dasturlarini sozlash;
• «Таблица» menyusi — jadvallami hosil qilish, to‘g‘rilash va formatlash;
• «Окно» menyusi — ochiq hujjatlar (fayllar) oynasini tartibga keltirish va kerakli hujjatli oynani ishlatish;
• «Справка» menyusi — WORD dasturi bilan ishlashga doir ma’lumotlami so'rashga xizmat qiladi;
Standart uskunalar paneli (odatda uchinchi qator, 2-rasm).
WORDning juda zarur uskunalarini o‘z ichiga oladi. Har qanday uskuna «Sichqoncha» ning chap tugmasi vositasida ishga tushiriladi.
3. Matnli hujjatni formatlash
Hujjatni formatlash uning koʻrinishini oʻzgartirishdan iborat. WORD hujjat formatini besh xil darajada taqdim etadi:

• 
  belgilar darajasida (shrift, uslub, shrift hajmi va rangini, so'zlar oralig'ini, animatsiyani va boshqalarni o'zgartirish);
  
• 
  xatboshi darajasida (chap, o'ng, markaz va asoslash; o'ng va chap chekinishlar; birinchi qatordagi chekinishlar; paragrafdan oldin va keyin chekinishlar; qatorlar oralig'i, sahifalarni belgilash va h.k.);
  
• 
  sahifa darajasida (sahifa sozlamalari, sahifa yoʻnalishi, ramka, birinchi sahifa sarlavhalari, toq va juft sahifalar va h.k.);
  
• 
  bo'lim darajasida (keyingi sahifadan yoki joriy sahifada bo'limlarni shakllantirish, matnni ustunlarga bo'lish va h.k.);
  
• 
  hujjat darajasida (sahifa raqamlari, mundarija va boshqalar).
  

Xatboshi chop etilmaydigan belgi bilan tugaydigan matn yoki Enter tugmasi bilan tugaydigan matn qismidir. Paragraf quyidagilarni o'z ichiga oladi: asosiy matn paragrafi, sarlavhalar, mundarijalar, ro'yxatlar (raqamli va markirovka qilingan) va hokazo.
Belgilarni formatlash uchun Shrift muloqot oynasi (Format / Shrift) yoki formatlash asboblar panelidagi buyruqlardan foydalaning. Paragraflar Format / Paragraf buyrug'i bilan ochiladigan Paragraf dialog oynasi yordamida formatlanadi.
Siz Formatlash / Formatlashni ko'rsatish buyrug'ini ishga tushirish orqali vazifalar panelida tanlangan matnning formatlanishini ko'rishingiz mumkin.
Uslublar hujjat va uning paragraflarining tashqi ko'rinishi uchun mo'ljallangan, ya'ni. uslublar hujjatni formatlash uchun ishlatiladi. Uslub - qayta foydalanish uchun noyob nom ostida saqlanadigan formatlash buyruqlari to'plami. Matnni uslub bilan formatlash matnning har bir elementini qo‘lda formatlashdan ancha tezroq, chunki bitta buyruq (uslub) matn parametrlari guruhini avtomatik ravishda formatlaydi.
Uslublarning uchta asosiy turi mavjud:

1. 
   Belgilar uslubi shrift, oʻlcham, uslub, joylashuv va oraliq kabi belgilarni formatlash opsiyalarini oʻz ichiga oladi.
   
2. 
   Xatboshi uslubi qatorlar oralig'i, chekinish, tekislash va tab to'xtash joylari kabi paragraf formatlash parametrlarini o'z ichiga oladi. Abzats uslublari belgilar formatlash uslublari yoki parametrlarini ham o'z ichiga olishi mumkin. Word dasturida ishlatiladigan uslublarning aksariyati paragraf uslublaridir.
   
3. 
   Jadval uslubi jadvalni formatlash opsiyalarini o'z ichiga oladi (jadval qo'shganda, sukut bo'yicha unga jadval to'ri uslubi tayinlanadi).
   

Oddiy shablon asosida yangi hujjat yaratilganda, u asosiy umumiy maqsadli uslublar toʻplamidan (oʻrnatilgan uslublardan) uslublar toʻplamining nusxasini oladi: Oddiy, 1, 2, 3-sarlavhalar.
Hujjatga matn kiritishni va matnni tahrirlashni tugatganingizdan so'ng, butun hujjatning ko'rinishini o'zgartirish uchun Avtomatik formatlash buyrug'idan foydalanish yaxshidir.Hujjat avtomatik ravishda formatlanganda, har bir xatboshiga Word uslublaridan biri tayinlanadi. Masalan, sarlavha 1-sarlavha yoki 2-sarlavha uslubi, asosiy matn uslubi bilan asosiy paragraf va roʻyxat uslubi bilan tayinlanishi mumkin. Eslatmalar Eslatma matni uslubi bilan belgilanadi, sarlavhalar sarlavha uslubi, sahifa raqamlari sahifa raqami uslubi va hokazo.

Hujjatdagi paragraflarga standart Word uslublarini belgilash uslublar kutubxonasidan uslublarni qo‘llash orqali hujjatning ko‘rinishini tezda o‘zgartirish imkonini beradi. Oʻrnatilgan uslublar turli darajadagi sarlavhalarni formatlashni taʼminlaydi va sizga hujjatning ierarxik tuzilishini kontur rejimida koʻrish, shuningdek, tezda tarkiblar jadvalini tuzish imkonini beradi.Shuningdek, agar hujjatingizdagi aksariyat paragraflar Oddiy matn uslubi oʻrniga asosiy matn uslubidan foydalansa, qolgan matn uslubiga taʼsir qilmasdan faqat asosiy matn uslubini osongina qayta formatlashingiz mumkin.Uslublar va formatlash vazifalar panelidagi uslub operatsiyalari

Uslublarni o'zgartirish va yangilarini yaratish mumkin. Bunga qo'shimcha ravishda, siz allaqachon formatlangan matnga boshqa uslubni (qoplamali uslub) qo'llashingiz mumkin, ya'ni. uni qayta formatlang.
Buni amalga oshirish uchun Format / Uslublar va Formatlash buyrug'ini tanlang, vazifalar paneli "Uslublar va formatlash" rejimida paydo bo'ladi. Kursorni qayta formatlanadigan matn ustiga qoʻying va “Qoʻllash uchun formatlashni tanlang” ostidagi vazifalar panelida kerakli uslubni bosing, kursor ostidagi paragraf tanlangan uslubga qayta formatlanadi.
Agar siz uslubni o'zgartirishingiz yoki yangi uslub yaratishingiz kerak bo'lsa, kursorni matnga, o'zgartirmoqchi bo'lgan uslubga, "Tanlangan matnni formatlash" bo'limidagi vazifalar paneliga, ostidagi matn uslubiga qo'ying. kursor ko'rsatiladi. Keyinchalik, sichqoncha ko'rsatkichini uslub nomiga olib borishingiz va o'ng tomonda paydo bo'lgan o'qni bosishingiz kerak, buyruqlar ro'yxati ochiladi: O'chirish
Format, uslubni o'zgartirish, uslub yaratish. Kerakli buyruqni tanlang (uslubni o'zgartirish yoki yaratish), mos keladigan dialog oynasi paydo bo'ladi, unda siz uslubni o'zgartirishingiz yoki yaratishingiz mumkin.
Oddiy uslub boshqa paragraf uslublari uchun asosdir, shuning uchun Oddiy uslubni o'zgartirish unga asoslangan barcha uslublarni o'zgartiradi. Oddiy uslub hech bir uslubga asoslanmagan.

Hujjatni tahrirlash va formatlash jarayonida unga kiritiladigan matnli hujjatlarning elementlari:

• 
  Sarlavhalar va pastki ma'lumotlar (Ko'rish / Sarlavhalar va altbilgilar).
  
• 
  Belgi (Qo'shish / Belgi).
  
• 
  Havola (izohlar; raqamlar, jadvallar, formulalar sarlavhalari; oʻzaro havolalar; Mundarija va indekslar). Insert / Link buyrug'i bilan chaqiriladi.
  
• 
  Eslatma (Qo'shish / Eslatma).
  
• 
  Giperhavola (Qo'shish / Giperhavola).
  
• 
  Xatcho‘p (Qo‘shish / Xatcho‘p).
  
• 
  Fon, fon va mavzular (Format / Fon, Format / Mavzu).
  

Sarlavha yoki pastki qism - bu har bir hujjat sahifasining pastki yoki yuqori qismida chop etiladigan matn yoki rasm (sahifa raqami, hujjat chop etilgan sana, hujjat nomi, muallifning ismi, rasm va boshqalar). Joylashuvga qarab (sahifaning yuqori yoki pastki chetida) sarlavhalar va altbilgilar mavjud.
Sarlavha va altbilgi yaratish uchun Ko'rish / Sarlavha va Altbilgi buyrug'ini bajarishingiz kerak. Hujjatning foni kabi sarlavhalar va altbilgilar, shuningdek, hoshiyalar, sahifa oʻlchami va yoʻnalishi, sahifa raqamlari, sahifa va boʻlim tanaffuslari sahifalar va hujjatning koʻrinishini oʻzgartirishga ishora qiladi.