Mavzu -1: Axborot texnologiyasining ichki va tashqi omillari. Axborot uzatish usullari. O`qitishda axborot texnologiyalari. Reja

Kompyuter viruslaridan saqlanishning ehtiyotkorlik tadbirlari.
Virusdan kuriladigan zararlarga quyidagilarni misol qilib kursatish mumkin:

• 
  kompyuter qattiq diski yoki tezkor xotirasining iflosla-nishi — virusli dastur ko’payishi jarayonida butun qattiq, disk-ni uzining nuqtalari yoki boshka belgilari bilan tuldirishi mum­kin. Bo’larni u tezkor xotiraga Ham yozishi va Shu bilan uning x.ajmini kamaytirishi mumkin;
  
• 
  fayllar joylashish jadvalining buzilishi. U buzilsa, disk-dan kerakli fayl va katalogni uXish mumkin bulmaydi;
  
• 
  yuklanish sektoridagi ma’lumotlarning buzilishi. Yuklanish sektori diskdagi maxsus dastur bo’lib, uning buzilishi disk ishini tuxtatib qo’yadi;
  
• 
  diskni qayta formatlash — diskdagi barcha axborot butunlay yukrladi;
  

• 
  diskka biror xabar chiqarishi yoki biror kuyni ijro etishi mumkin. Ko’p xollarda bu xabar tuShunarsiz bo’ladi;
  

• 
  kompyuterning uz-uzidan kdyta yuklanishi;
  
• 
  tugmachalar majmui ishini tuxtatib qo’yishi;
  

• 
  dasturli va ma’lumotli fayllar mazmunining uzgarishi. Virus ma’lumotlarni ixtiyoriy ravishda aralashtirib qo’yadi va xokazo.
  

Oddiy virusdan zararlanishni virusga qarshi dasturlar yorda-mida oson aniqutsh mumkin. Polimorf (murakkab tuzilishga ega) viruslarni bu usul bilan aniqlash qiyin, chunki ular uz-uzini nusxalashda kurinishini uzgartiradi.
Makroslar bilan ishlaydigan ilovalar makroviruslar bilan zararlanishi mumkin. Makroviruslar — fayllarga ma’lumotlar bilan birga urnatiladigan buyruqlardir. Bunday ilovalarga misol qilib Word, Excel va Postscripter interpretatorlarini kursatish mumkin. Ular ma’lumotlar faylini ochayotganda makrovirus bilan zararlanadi.
Ilgari faqat disklar virus bilan zararlanar edi. CHunki virus -lar disklar orqali kompyuterdan kompyuterga ugar edi. Yangi BBS viruslari esa modem orqali tarqaladigan buldi. Ingernetning pay­do bulishi viruslarga qarshi kurashning anhanaviy usullari foyda bermaydigan yana bitta kanalning Hosil bulishiga olib keldi.
Viruslar bilan zararlanish extimoli kompyuterda yangi fayl­lar va ilovalarning paydo bulish chastotasiga moe ravishda orta-di. Kompyuterdagi ma’lumotlarning axdmiyati k.anchalik zarur bo’lsa, virusga qarshi xavfeizlik choralari Shunchalik yuqori buli­shi kerak. Bu narsalarga befarq. bulish nafaqat katta moddiy zarar kurish, balki tashkilot yoki firmaning bundan keyingi faoliyati masalasini xam urtaga qo’yishi mumkii.
Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, viruslar, odatda, foydalanuvchining biror amali (masalan, ilovalarni o’rnatish, tar-mokdan fayllarni uk.ish, elektron alok,ani uk,ish va H.k.) natijasida paydo bo’ladi. Shuning uchun ma’lumotlar kirish joyiga maxsus filtrlar, zararlangan fayl va dasturlarii yuklashni cheklovchi maxsus dasturlar urnatilishi zarur. Bunday qurilmalardan biri Symantic korporatsiyasi maxsulidir (Toshkentda Nuron DC kompaniyasi uning partnyori xisoblanadi). Symantic bitta ma­shina o’rniga butun korporativ tarmoqni kompleks himoyalash g’oyasini ilgari suradi. Virusning korporativ tarmoqqa kirish nuqtasi istalgan nuqtada — brauzerdan to ishchi stantsiyagacha buli­shi mumkin. Shuning uchun nazorat barcha boskichlarda amalga oshi-riladi. Virusga qarshi Symantic dasturiy ta’minoti Dynamic Document Revien korporatsiyasi texnologiyasida bajarilgan va E-mail viruslari ga Ham qarshi kurash olib boradi.
Virusga qarshi dasturli gahminot ishining alox.ida xususiyati shundaki, virusga qarshi dasturlar omborini uz vaqtida yangilab turish kerak.
Savollar:

1. 
   Kompyuter virusi nima?
   
2. 
   Kompyuter viruslaridan qanday himoyalanadi?
   
3. 
   Antivirus dasturlaridan qaysilarini bilasiz?
   
4. 
   Kompyuter viruslaridan saqlanishda qanday ehtiyotkorlik choralari qo’llaniladi?