Mavzu -1: Axborot texnologiyasining ichki va tashqi omillari. Axborot uzatish usullari. O`qitishda axborot texnologiyalari. Reja

O’zbekiston kompyuter tarmoqlari
Respublikamiz mustaqillikka erishgaidan sung axboroglarni kompyuterlashtirish soxasida juda katta ishlar qilindi. Ijti-moiy xayotning barcha soxalarida axborotlar bilan ishlashni ja-dallashtirish rejalari «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»da \am ko’rsatib utilgan.
Xususan, 1999 yil fevralь oyida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar MaHkamasining «Ma’lumotlar uzatish milliy tarmo¹-gini tashkil etish va jahon axborot tarmoqdaridan foydalanishni tartibga solish tugrisida»gi karori qabul kilindi. Biroz vaqtdan sung 1999—2003 yillarda O’zbekiston Respublikasida ma’lumot­lar uzatish milliy tarmog’ini modernizatsiya qilish va uni ri­vojlantirish dasturi kdbul qilindi. 23- rasmda axborot alma-shish milliy tarmog’ining chizmasi keltirilgan.
O’zbekiston Respublikasida korporativ foydalanuvchilar (va-zirliklar tarmoq;1ari, tashkilotlar, davlat boshqaruv organla-ri, maxaliy va mintaqaviy boshqarish tizimlari va h. q) uchun xalqaro milliy mintakaviy kulamda uzatiladigan axborotlar xaj-mining uzluksiz kupayishi, ma’lumotlarni uzatish milliy tarmo rini rivojlantirish va takomillashtirish zaruratini keltirib chikdrdi.
Ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog’ining vazifalariga qo’yidagilar kiradi:

• 
  Mulkchilik shaklidan qat’i nazar davlat, jamoat organla-ri, fuqarolar, tashkilotlar, muassasalar, jamoalarning axbo-rotlarga talabini qondirish uchun elektron axborot almashishni amalga oshirish.
  
• 
  Respublikada transport-kommunikatsiya asoslarining yagona axborotli muxdttini yaratish va uninr dunyo axborot almashish ti-zimiga kirishini ta’minlash.
  
• 
  Respublikada ma’lumotlarni uzatish provayderlar tarmog’i­ning dunyo ma’lumotlarini uzatish tarmog’iga, jumladan, inter-netga markazlashgan holda ulanishini ta’minlash.
  
• 
  Davlat boshqarish va xrkimiyat organlarida markazlashgan elektron xujjat almashishni ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratish.
  

Ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog’i respublikada mavjud ma’lumotlarni uzatish va ularni texnik ta’minlash, Uzbekistan aloqa va telekommunikatsiya (O’zPAK) va Vazirlar Maxkamasi xuzu-ridagi xujaliklararo axborot-kompyuter xizmati (UzNet) xamkorligida yaratildi. Ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog’ida milliy provayderlar vazifalari, shuningdeq internet xizmatlari UzPAK zimmasiga yuklatilgan. Uzbekistan Respublikasi ma’lumotlarni uzatish tarmoqlarining barcha provayderlari xalqaro tarmoqlarga faqat ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog’i orqali ulanish huquqiga ega.
1997 yildan boshlab O’zbekistonda internet provayderlar xiz-mat ko’rsata boshladi. \ozirgi kunda O’zbekistonda 40 dan ortiq Bugungi kunda UzPAK axborotlarni uzatish va qabul qilish bilan cheklanib qolmasdan, masofali uqitishni rejali ravishda amalga oshirishga kirishgan. Texnika va uzatish vositalari ri-vojlangan aerda davlatlarning siyosiy chegarasi (ta’lim soxasi-da) ma’lumot olish uchun xalakit bermaydi.
Bugungi kunda internet orqali boshqa davlatlardagi eng nu-fuzli o’quv dargoxlarida bilim olish imkoniyatlari mavjud.
Ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog’i faoliyatini amalga oshirish va uni rivojlantirishning uziga xos muammolari mav­jud. Masalan, boshlangich bosqichda global tarmoqxa chiqish turk sun’iy kanal i orqali amalga oshirilgan edi. Lekin, ishlash da-vomida bu kanalning texnik xarakteristikalari talabga javob bera olmasligi aniklandi va undan voz kechishga turri keldi. UzPAK umumiy axborot utkazish qobiliyati 768 Kbit bo’lgan ik-kita kanalga ega. Bu kanallar AQSH va Yevropa orqali bir-birini tuldirish va almashish vazifasini bajaradi. Bu esa Ma’lumotlar­ni uzatish milliy tarmog’ining ishonchlilik darajasi va axbo-rotni uzatish sifatining yuqoriligini ta’minlaydi (biror ka­nal ishdan chiqib qolsa, ikkinchi kanaldan vaktinchalik foyda-lanilib turiladi).
Yama shuni ta’kidlash kerakki, bozor iqtisodiyoti sharoitida axborot almashish texnik uskunaviy ashyolarining narxlari doimiy ravishda uzgarib (odatda, narxlar oshib) turadi va uni ta’mirlashni uz vaktida amalga oshirish masalasi dolzarb hisoblanadi.
2000 yil mart oyida O’zbekiston Respublikasida birinchi marta (MDX respublikalari ichida) internet festivali bulib utdi. Festivalda 15 turdagi yunalish bulib, ular deyarli ijtimoiy hayotning barcha jabxdlaridagi uzgarishlarni uz ichiga oldi. Bu Ham respublikamizda axborot texnologiyalariga e’tibor kuchli ekanligini ko’rsatadi.