Mavzu -1: Axborot texnologiyasining ichki va tashqi omillari. Axborot uzatish usullari. O`qitishda axborot texnologiyalari. Reja

Arxivlangan fayl.
Arxivlangan fayl zarur bo’lganda boshlang’ich ko’rinishda olish mumkin bo’lgan, qisqartirilgan ko’rinishda bitta faylga joylashtirilgan bir yoki bir qancha fayllar yig’indisini o’zida aks ettiradi. Arxivlangan fayl arxivda qanday fayllar borligini bilishni imkon beruvchi mundarijaga ega. Arxiv mundarijasida unda saqlanuvchi har bir fayl uchun quyidagi axborot saqlanadi:

• 
  Faylning nomi.
  
• 
  Fayl joylashgan katalog haqida ma‘lumot.
  
• 
  Faylning oxirgi o’zgartilgan vaqti va sanasi.
  
• 
  Arxivdagi va diskdagi fayl o’lchami.
  
• 
  Arxiv butunligini tekshirish uchun foydalaniladigan, har bir fayl uchun tsikl nazorat qilish kodi.
  

ARJ dasturi ko’p-tomli arxiv yaratish imkoniyatini beradi. Arxivlangan fayllar ketma-ketligi ularni disketalarga katta kompleks fayllarni arxivlash uchun mo’ljallangan.
Arxivlash dasturlarining arxivlashdan hosil qilinadigan fayllariga maxsus kengaytmalar qo’shiladi. PKZIP/ PKUNZIP dasturiga *.ZIP, ARJ dasturiga *.ARJ kengaytmalari bo’ladi. Masalan Shuponov.zip, said.arj.
O’rovchi dasturlardan foydalanilganda aynan shu kengaytmalardek qo’shimcha kengaytmalar hosil bo’ladi. Fayllarni arxivlash uchun mo’ljallangan ARJ dasturi o’z arxivlariga xizmat ko’rsatish buyicha hamma funktsiyalarni bajaradi. Demak u arxivga fayllarni joylashtirish, arxivdan fayllarni olish, «o’zi ochiladigan» arxivli fayllarni yaratish va boshqa imkoniyatlarga ega. ZIP dasturi fayllar uchun arxivlarga xizmat ko’rsatish buyicha har xil funktsiyalar bajaradi:
Ma‘lumotlarni
arxivlash.
Bu ish jarayonini bajarish uchun 1) Arxivlanadigan joyga kirib, fayllarni belgilab olamiz. 2) Sichqonchaning yordamchi tugmasi orali (o’ng tugma) kontekst menyuni chaqiramiz. 1-rasm. Bu yerda «Otpravit» bo’limidagi «Sjataya papka» bo’limchasini yuklaymiz.




Natijada joriy etilgan papkada kengaytmasi *.ZIP ko’rinishidagi fayl hosil bo’ladi. Bu faylning hajmi-belgilangan fayllarning hajmidan ancha kichik. Arxivlash natijasida hosil bo’lgan faylni ochish uchun: shu faylni belgilab olamiz va kontekst menyuni chaqiramiz. 1-rasm. «Izvelech vse» bo’limini yuklaymiz
Kompyuter xotirasidagi ma’lumotlarning ko’payib ketishi turli muammolarga olib keladi. Ma’lumotlarni xajm jihatdan kichraytirish uchun arxivlash dasturlaridan foydalanish mumkin. Arxivlash natijasida bir nechta fayl, hatto kataloglar siqilgan holda bir faylga birlashtiriladi, arxiv faylni ochish natijasida ular o’z holatiga qaytariladi.
Fayllarii arxivlash va ochish, arxiv fayllarni yangilash, bo’laklarga bo’lib va qirqib arxivlash, arxiv fayllarni birlashtirish, arxiv fayllar mundarijasini ko’rish, arxivlash dasturisiz ochiladigan arxiv fayllarni, parolli arxiv fayllarni xosil qilish bilan tanishiladi.
Arxivlash dasturlari - diskda joyni tejash maqsadida fayl­lar xajmini kichraytirishga imkon beruvchi dasturlar. Ular turlicha kurinishda ishlatilsada, ishlash tamoyili bir xil: fayllarda aynan takrorlanadigan o’rinlar mavjud bo’lib, ularni disk­da to’lik, saqlash mazmunsizdir. Arxivlash dasturlarining vazifasi takrorlanadigan shunday bo’laklarni topib, ularning o’rniga boshqa biror ma’lumotni yozish hamda ularning ketma-ketligini aniq, ko’rsatishdan iboratdir. Bundan kurinadiki, turli faillar uchun ularning sikilganlik darajasi turlicha bo’ladi. Masalan, matn yozilgan fayllar 2 martagacha siqilsa, rasmlarni tasvirlovchi faillar turt, xatto besh martagacha siqiladi. Dasturlar ifodalangan faillar esa juda kam - 1% ga yaqin siqiladi. O’rtacha qilib aytganda arxivlash dasturlari faillar hajmini 1,5-2 barobar qisqartirishga imkon beradi.
Arxivlash dasturlari anchagina. Ular qo’llaniladigan matema­tik usullar, arxivlash, arxivni ochish tezligi va eng oson siqish samaradorligi bilan bir-biridan farq qiladi. Arxivlash dasturlaridan yetarli darajada tez va yaxshi ishlaydiganlari RKZIR, LNARS, ARJ, RAR dasturlaridir.
Arxiv fayl yagona faylga birlashtirilgan bir yoki bir necha faylning siqilgan holdagi ko’rinishi bo’lib, undan kerakli hollarda fayllarni dastlabki ko’rinishda chiqarib olish mumkin. Arxiv fayli undagi fayllar nomlarini kursatuvchi mundarijaga ega bo’ladi. Arxivda joylashgan xar bir fayl haqida ma’lumot beruvchi mundarijada quyidagilar joylashgan bo’ladi:
- fayl nomi;
- fayl joylashgan katalog haqida ma’lumot;
- fayl uzgartirilganligini kursatuvchi sana va vaqt;
- faylning diskdagi, arxivdagi o’lchami va parametrlari. RKZIR / RKUNZIR va ARJ dasturlari arxiv fayllarining nomlari, odatda quyidagi kengaytmalarga ega bo’ladi:
ZI — RKZI / RKUNZIR dasturlari arxiv fayllari uchun; ARJ — ARJ dasturi arxiv fayllari uchun.