Mavzu: 1-4- sinf ona tili darslari o`qituvchi kitobini tahlil qilish Reja

Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini mustaqil o‘qishga tayyorlash
Ulug` yozuvchilar tarixiga nazar tashlansa, iste`dodning tug`ulishi har kimda har xil 
kechganini ko`rish mumkin. Alisher Navoiy ilk yoshlaridanoq Farididdin Attorning «Mantiq ut-
tayr» asarini yod olgan, hali o`smirlik davridayoq ilk asarlari bilan mavlono Lutfiydek benazir 
shoirni hayratlarga solgan bo`lsa, Usmon Nosir balog`at yoshidayoq mashhurlik darajasiga 
erishgan edi. Taniqli bolalar shoiri Samuil Marshak 4-5 yoshlaridanoq she`r mashq qilib 11-12 
yoshlarida ilk poemalarini yaratgan bo`lsa, Quddus Muhammadiy «O`quvchiga esdalik» nomli 
birinchi she`riy kitobini e`lon qilganida sal kam 40 yoshda bo`lgan. 
Kichkintoylarning sevimli shoiri Tursunboy Adashboev so`zni so`zga juftlab, o`z hayrati-
yu bor g`ayratini qog`ozga tushira boshlaganida 12-13 yoshlarda bo`lganini sog`inch bilan 

---

xotirlaydi. «Mening adabiyotga kirib kelishim, – deb yozadi shoir, – avvalo, 
muallimlarimning, 
qolaversa
, Abdullajon Haitovday fidoiy, adabiyotga juda mehr qo`ygan 
odamlarning ta`siri tufayli bo`lgan, desam adashmayman. 
Oltinchi sinfda o`qib yurgan kezlarim «Qizil O`zbekiston» (hozirgi «O`zbekiston ovozi») 
gazetasida mashhur olim Hodi Zarifning bir xati chiqdi. Xatda gazetxonlarga xalq ichidagi 
dostonlarni yozib olishga yordam so`rab murojaat etilgandi. Maktabimiz direktori gazetani olib 
kelib, qishloqdagi to`ylarda doston aytib yuradigan Olim qarg`a degan kishini topib, dostonini 
yozib jo`natgin, dedilar menga. Men bu haqda Hodi Zarifga xat yozdim. Hodi akadan: Uka, 
dostonning hech qayeriga qo`shmasdan, og`zidan qanday chiqsa shundayligicha yozib 
jo`natishingizni iltimos qilaman, degan javob keldi. 
Bu «Yozi bilan Zebo» dostoni edi. Xullas, men Olim qarg`ani izladim, u kishi qo`shni 
qishloqda paxsa urayotgan ekan. Olim akani ish ustida topdim, tanishdim, maqsadimni aytdim. 
«Bo`ldi, menga bir hafta qog`oz qoralasam, senga doston aytib o`tirsam, tirikchiligim qolib ketadi. 
Kechqurunlari yozamiz», dedi. Kelishdik. Bir hafta deganda dostonni qoralab oldim va Hodi Zarif 
domlaga jo`natdim... Mana shu o`quvchilik yillaridagi qiziqishlarim meni katta adabiyotga 
yetaklagan bo`lsa, ajabmas». 
Ko`rinadiki, ko`pchilik ijodkorlar mustaqil o`qish va izlanish natijasida buyuk kishilarga 
aylangan. Bu borada mustaqil o`qishga o`rgatuvchi sinfdan tashqari o`qish darslari bolalarni kichik 
yoshdan boshlab kitob o`qishga tayyorlaydi. 
Boshlang`ich sinflarda sinfdan tashqari o`qish o`zining lingvodidaktik, pedagogik-
psixologik xususiyatlariga ko`ra bosqichlarga bo`lib o`rganishni taqozo etadi. 
Boshlang`ich sinflarda sinfdan tashqari o`qishni guruhlash masalasi o`zbek olimlari 
K.Qosimovaning “Boshlang`ich sinflarda ona tili o`qitish metodikasi” kabi darsliklari va B. 
Ma`qulovaning “Boshlang`ich sinflarda sinfdan tashqari o`qishning mazmuni va uni tashkil etish” 
nomli nomzodlik dissertatsiyasida o`z tatqiqot ob`yektlari nuqtai- nazardan yoritilgan. 
B.Ma`qulova boshlang`ich sinflarda sinfdan tashqari o`qish jarayonini shartli ravishda 
quyidagi bosqichlarga bo`lgan: 
1. Tayyorlov bosqichi (Bu bosqichga 1-sinf davrini kiritadi). 
2. Ilk mutoala bosqichi (Bu bosqichga 2-3-sinf davrini kiritadi). 
3. Mustaqil mutoala bosqichi (Bu bosqichga 4-sinf davrini kiritadi). 
Biz ham sinfdan tashqari o`qish jarayonini shartli ravishda 3 davrga bo`ldik va unga 
quyidagicha 
yondashdek: