Mavzu: an'anaviy va noan'anaviy ta'lim turlari va ularning o’ziga xos xususiyatlari

"Ibn Sino qoldirib ketayotgan zo'r tabiblarning biri tozalik, ikkinchisi - parhezdir. Uchinchisi badantarbiyadir va qolgan ikkitasi mijoz bilan kayfiyatdir". So'zni bir vaqtda hamma yozadi. O'qituvchi o'quvchining izohini kuzatib, lozim bo'lsa, zarur tuzatishlar kiritadi, ta-bib-lar-ning, ik-kin-chi- si, par-hezdir, kay-fi-yat, mi-joz so'zlarini bo'g'inlab aytib yozdiradi. (Bu tanlab izohlashdir).
Lug'at diktant o'tkazishda bog'lanishli matn yoki gaplar emas, balki o'rganishgan ayrim imlosi qiyin so'zlar aytib turib yozdiriladi va lug'atdan tekshiriladi.
Shu o'rinda aytmoqchimizki, ayrim so'zlarning o'zbekcha atamasi bo'lishiga qaramay, hamon bolalar nutqida sekretar, buxgalter, zvonok, koridor, spravka, ostanovka, baza, kassir, kassa kabi so'zlarni uchratamiz. Shu so'zlarning o'zbekcha atamalarini kotiba, hisobchi, qo'ng'iroq, yo'lak, ma'lumotnoma, bekat, omborxona, xazinachi deb yozilishi va qo'llanilishini o'rgatish zarurligini hisobga olib, lug'at-diktant yozdirish zarur. Chunki yuqorida tilga olingan ruscha so'zlarning o'zbekcha atamasini boshlang'ich sinfdanoq o'rgatish lozimdir. Shunday qilinsa, o'quvchilarning so'z boyligi ortadi, tilning sofligiga ham erishiladi.
4-sinfda "Otlarning kelishik qo'shimchalari bilan turlanishi" mavzusi o'rganilganda darsni mustahkamlash maqsadida saylanma diktant o'tkazilib, "O'qish kitobi" dan olingan quyidagi matn: Qanaqasiga sening iting bo'larkan? -dedi Samad.
Bizning To'rtko'z bu! Rasul ostonaga yaqin joyda xumday boshini oyoqlariga qo'yib yotgan itiga g'amgin tikildi. Itining holiga achindi. Lekin sir boy bermay, chegarachilarga imo qildi". (Ona tili. 21-bet, 2003-yil) - o'qib, tahlil qilinib, "Otlarning kelishik qo'shimchalari bilan turlanishi" bo'yicha matndan qaratqich, jo'nalish va o'rin-payt kelishigi qo'shimchalari bilan turlangan otlar tanlab yoziladi va kelishik qo'shimchalariga tegishli belgi qo'ydiriladi. O'quvchilar ostonaga, joyda, boshini, ustiga, bermaslikka so'zlarini yozib, qo'shimchalar ustiga tegishli belgi qo'yadilar.
Agarda, o'quvchilarda sening, bizning so'zlarini yozib qo'yish hollari uchrasa, o'qituvchi alohida vaqt ajratib, shu o'quvchilar bilan yakkama-yakka ishlab "Olmosh" va "Ot"ning farqini tushuntiradi.
"Gapning uyushiq bo'laklari" mavzusi o'tilganda mavzuni mustahkamlash maqsadida 4-sinf "O'qish kitobi"dan "Oltin fasl" ("O'qituvchi", 2002-yil, 26-bet) matnida: "Uyushiq bo'laklar qatnashgan gap topib yozing va o'qilishini, yozilishini tushuntirib bering", topshirig'i beriladi. O'quvchilardan quyidagi misolni yozishlari kutiladi. - "Issiqsevar qaldirg'ochlar, uzunqanotlar, ko'kqarg'alar birinchi bo'lib uchib ketishadi - O'quvchilar gapdagi uyushiq bo'laklar - qaldirg'ochlar, uzunqanotlar ko'kqarg'alar ni o'qiydilar, ular sanash ohangi bilan bog'langan. Ular orasiga yozuvda vergul qo'yiladi, degan javobni beradilar. Boshqa bir o'quvchidan "Ona suti" (O'sha kitob, 248-bet) matnidan uyushiq bo'laklar qatnashgan gap topib yozish va qanday bo'lak uyushganini aytib berish talab qilinadi.
O'quvchilarning "Bolaning ichi, ko'zi, tishi, qulog'i og'ribdi" yoki "Bolaning ichi, ko'zi, qulog'i tuzalibdi" gaplarini yozishlari so'raladi. O'quvchilar gapdagi ichi, ko'zi, tishi, qulog'i so`zlarini o'qib, ular gapning egasi bo'lib uyushib kelganligini, ular birdan ortiq bo'lib, bir xil so'roqqa javob bo'layotganini va bir kesimga bog'langanini tushuntiradilar.
Demak, boshlang'ich sinf ona tili darslarini o'qish faniga bog'lab olib borishda yuqoridagi usullardan foydalanish ona tili darslarining samaradorligini oshiradi. O'quvchilarning so'z boyligi ortadi, ayniqsa, yozma savodxonligi rivojlanadi.

2. An'anaviy usullarning reproduktiv yo'nalishi va talabaning izlanish, tadqiqot va ijodiy qobiliyatlarini shakllantirish zarurati;

Ta'lim ma'lumotlarining katta miqdori va uni o'zlashtirishning past samaradorligi;
Kognitiv va tarbiyaviy vazifalarning yuqori darajasi va talabalarning ta'lim faoliyati uchun zaif motivatsiya;
Zamonaviy o'qitish amaliyotida an'anaviy o'qitish usullarining ustunligi va noan'anaviy o'qitish usullaridan optimal foydalanish zarurati.
Ushbu muammolarni hal qilishning asosi noan'anaviy o'qitish usullarining nazariy va uslubiy ishlanmalarini o'rganish va kichik yoshdagi o'quvchilarning yosh xususiyatlari va eng maqbul kombinatsiyasi doirasida noan'anaviy o'qitish usullarini qo'llash shartlari va usullarini izlash bo'lishi mumkin. Ulardan an'anaviy o'qitish usullari bilan.
O'qitish jarayonida shaxsni shakllantirish muammosi bilan bog'liq noan'anaviy o'qitish usullari g'oyasi tarixiydir. Jamiyat shakllanishining u yoki bu davrida bu fikr oldingi darajaga ilgari suriladi yoki sud va ish «unutish» paytida ham hech qachon olib tashlanmaydi, izlanishlari to‘xtatilmaydi. lekin ularni maktabda asosiy amalda amalga oshirish. Endi boshlang‘ich tarbiyaning shakllantirilgan maqsadlarini tekshiradigan bo‘lsak, asosiy qadriyat bola shaxsini rivojlantirishga berilganligini ko‘rish qiyin emas: “... Shaxs shakllanishining dastlabki bosqichini ta’minlash; shakllantirish imkoniyatlarini aniqlash va ta'minlash; bilim va o'rganish istagini shakllantirish, ta'lim samaradorligining zarur san'at va ko'nikmalarini sotib olish; o'qish, yozish, hisoblashni o'rganish; mavhum tafakkur substansiyalarini, nutq va xulq-atvor madaniyatini, o‘z gigienasi va sog‘lom turmush tarzi asoslarini egallash. Funktsional o'rganishning barcha ilg'or shakllari va usullarining asosi N.Ya asarlarida kashf etilgan faoliyat kirishidir. Galperin, A.N. Leontieva, N.G. Salmina, N.F. Talyzina va boshqalar, bu ataylab qilingan o'quv vositalarini qo'llab-quvvatlagan holda vazifalar tizimi orqali talabalarning turli xil mustaqil kognitiv faoliyat turlariga sarmoya kiritishni nazarda tutadi. L.S. tomonidan uyda o'rnatilgan nomuvofiqlik haqida o'ylash. Vygotskiy, o'rganish va aqliy rivojlanish o'rtasidagi munosabatlar va innovatsion psixologik va pedagogik ta'limotlarni tanqidiy tadqiq qilish, I.S. Yakimanskaya har qanday tarbiya turini rivojlanayotgan deb hisoblash mumkin degan xulosaga keldi, lekin doimiy ravishda rivojlanayotgan tarbiyadan uzoqda, shaxsga yo'naltirilgan deb hisoblanadi. Rivojlanishni o'rganish asoschilari bilan bahslashar ekan, unga ko'ra, bo'lish bahori chaqaloqning o'zidan tashqarida - o'rganishda, I.S. Yakimanskayaning ta'kidlashicha, har qanday o'quvchi shaxsiy, o'ziga xos (sub'ektiv) eksperimentning egasi sifatida "...bundan oldin, faqat shaxsiy tashkilot kuchida tabiat tomonidan unga berilgan shaxsiy salohiyatni ochishga intiladi". Shaxsga yo'naltirilgan ta'lim - bu, ehtimol, bu ta'lim bo'lib, u erda chaqaloqning shaxsi, uning o'ziga xosligi, o'ziga xosligi burchak boshiga qo'yiladi. Noan'anaviy o'rganish jarayonida birinchi navbatda har bir kishining sub'ektiv eksperimenti ochiladi, so'ngra u ta'limga kirish bilan muvofiqlashtiriladi. Agar klassik ta’lim falsafasida shaxs shakllanishining ijtimoiy-pedagogik modellari tashqaridan berilgan misollar, bilim ideallari (kognitiv samaradorlik) ko‘rinishida tasvirlangan bo‘lsa, unda shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim o‘ziga xosligini tan olishdan kelib chiqadi. o'quvchining sub'ektiv eksperimenti shaxsiy hayot faoliyatining asosiy manbai sifatida, xususan, bilishda namoyon bo'ladi. Bundan tashqari, ta'limda sub'ektiv eksperimentning odatiy "o'stirish", uni boyitish, qo'shish, o'zgartirish sodir bo'ladi. Bu jarayon shaxsiy rivojlanishning asosiy "vektori" ni tashkil qiladi. O'quvchini faqat ta'lim jarayonida asosiy ishchi shaxs sifatida tan olish va shaxsga yo'naltirilgan pedagogika mavjud.
Dastlabki maktabda o'rganishning g'ayrioddiy usullarini mavhum va haqiqiy assimilyatsiya qilish, L.V.ning pedagogik merosiga tayanmaslik uchun haqiqiy emas. Zankov. Ushbu munosabatlarda ushbu o'qituvchining asosiy fikrlarini ta'kidlash kerak, ehtimol:
1. muammoning o'lchoviga rioya qilgan holda muammoning eng yuqori darajasida tarbiyalash;
2. nazariy bilimlarning yetakchi roli;
3. o'quv jarayonini tushunish;
4. qo'llanilgan mashg'ulotdan o'tishning tez sur'ati;
5. barcha talabalarni, shu jumladan zaiflarni ham har tomonlama rivojlantirish uchun maqsadli va doimiy xizmat. L.V ning asosiy individualligi. Zankov ta'lim jarayoni bolaning shaxsiyatini shakllantirish sifatida tushuniladi, deb hisoblaydi, keyin mavjud bo'lishi kerak bo'lgan ta'lim mavjud bo'lib, u butun sinfga emas, balki har qanday muayyan o'quvchiga qaratilgan. Boshqacha aytganda, ta'lim shaxsga yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Shu bilan birga, maqsad kuchsiz o'quvchilarni kuchli o'quvchilarning ma'nosiga ko'ra "cho'zish" emas, balki sinfda "kuchli" yoki "zaif" deyishidan qat'i nazar, har qanday o'smirning o'ziga xos xususiyatini aniqlash va odatdagidek tarbiyalashdir. N.N.Podyakov tafakkurning to'g'ri kesilgan jarayoni g'amgin bilimlarning kelib chiqishi, yorqin bilimlarni shakllantirish jarayonini oldinda qoldirishi bilan tavsiflanadi: "Bu o'z-o'zini rag'batlantirish, o'z-o'zini rivojlantirishning mohiyatidir. fikrlash jarayoni. Shuni ta'kidlash kerakki, bizning klassik ta'limimizda biz ko'pincha fikrlashni shakllantirishning ushbu qonunini buzamiz, bolalar bilimini maktabgacha yoshdagi bolalarda deyarli hech qanday noaniqliklar paydo bo'ladigan tarzda yaratamiz.
D.B.Elkonin pedagogik tizimining ijobiy elementlari N.B.Istomina tizimi bilan toʻldiriladi, bu esa ancha moslashuvchan va oʻzgaruvchan. Istomina pedagogik tizimining oʻziga xosligi shundaki, birinchidan, bu usul oʻquvchilarning barcha aqliy operatsiyalarini (tasniflash, oʻxshashlik, umumlashtirish), ijodiy qobiliyatlarini shakllantiradi va rivojlantiradi; boshqalarda, hissiy jihatdan mos keladigan ishonchli muhitda bolalar tafakkurining mustaqilligini kafolatlaydi; 3-da, o'rta maktab bilan muvofiqlikni kafolatlaydi.
Tadqiqot maqsadi: o'quv jarayoniga nostandart pedagogik texnologiyalarni joriy etish shartlarini mavhum shakllantirish.
O'quv vazifalari:
1. nostandart o‘quv usullarini joriy etishning mohiyati, o‘ziga xos xususiyatlari va mezonlari haqidagi asosiy nazariy va uslubiy adabiyotlarni o‘rganish;
2. asl maktabda o'qishning nostandart usullarining turlarini o'rganish;
3. o'z-o'zini bilishga muvofiq sinfda o'qishning nostandart usullarini joriy etish metodikasini yaratish;
4. kichik yoshdagi o'quvchilar bilan ishlashda noan'anaviy o'qitish usullarining samaradorligini aniqlash bo'yicha eksperimental ishlar;
O'quv ob'ekti: boshlang'ich sinf o'quvchilarini o'qitishning pedagogik usullari
O'quv predmeti: boshlang'ich sinflarda noan'anaviy o'qitish usullaridan foydalanish shartlari, ularning o'ziga xosligi va zamonaviy ta'lim talablariga muvofiqligi.
Tadqiqot gipotezasi: boshlang'ich sinflarda pedagogik jarayonda noan'anaviy o'qitish usullaridan oqilona foydalanish kichik yoshdagi o'quvchilarning boshlang'ich intellektual va fuqarolik fazilatlarini shakllantirishni nazarda tutadi.
Tadqiqotning metodologik asosi:
Pedagogika klassiklarining asarlari, Qozog'iston Respublikasi hukumati va Ta'lim vazirligining ta'lim va tarbiya bo'yicha rasmiy ko'rsatmalari; (L.S.Vigotskiy, E.N.Kabanova-Miller, N.A.Menchinskaya, I.S.Yakimanskaya va boshqalar)
Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Nazarboyev NA. Murojaatlari. Qozog'iston xalqiga 2012 yil 14 dekabrdagi psixologlar, o'qituvchilarning ushbu masala bo'yicha tadqiqotlari, tadqiqot mavzusi bo'yicha boshlang'ich sinf o'qituvchilarining eksperimental ishlari.
Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Nazarboyev NA. Murojaatlari. Qozog'iston xalqiga 2012 yil 14 dekabrda ushbu masala bo'yicha psixologlar va o'qituvchilarning tadqiqotlari; -
Boshlang'ich sinf o'qituvchilarining tadqiqot mavzusi bo'yicha eksperimental ishlari;
Tafakkurni shaxsning intellektual faoliyati shaklida ko'rib chiqadigan faoliyat yondashuvi (L.S.Vygotskiy, Leontiev, D.B.Elkonin va boshqalar);
Pedagogik tadqiqotni integral tizimlarni tashkil etuvchi o'zaro bog'liq va o'zaro bog'liq komponentlar yig'indisi sifatida ifodalovchi tizimli yondashuv (V.G.Afanasyev, V.P.Kuznetsov, V.M.Sadovnikov, Yu.P.Sokolnikov);
Bilish nazariyasining dialektik tamoyillari, ular orasida amaliyot va ongning birligi haqidagi pozitsiya, fikrlashning faol quroli sifatidagi usul alohida ahamiyatga ega.
Tadqiqot shuningdek, umumiy psixologik tamoyillarga asoslanadi: ongning ichki faoliyati orqali tashqi sabablarning harakatini ko'rib chiqadigan psixik determinizm printsipi; ko'p qirrali o'zaro ta'sirlar bilan bog'liq bo'lgan yaxlit tuzilmani uning tarkibiy elementlari nuqtai nazaridan o'rganishga imkon beruvchi tizim-strukturaviy printsip
Bolaning shaxsiy va intellektual fazilatlarini diagnostika qilishning test usullarini tadqiq qilish (A.Z.Zak, O.M.Dyachenko, R.V.Ovcharova, P.P.Kis va boshqalar).
Ishda qo'yilgan vazifalarni hal qilish uchun quyidagi tadqiqot usullaridan foydalanildi: a) psixologik, pedagogik va o'quv adabiyotlarini tahlil qilish; b) ularni umumlashtirish va taqqoslash, v) suhbat, tekshirish, e) pedagogik eksperiment; f) pedagogik nazorat; g) psixologik test;
Tadqiqotning yangiligi boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida tashabbuskorlik va ijodiy qobiliyatlarni shakllantirish maqsadida o‘qitishning noan’anaviy usullariga bo‘lgan talabni asoslash va ularni qo‘llashdadir.
Ushbu ishning nazariy ahamiyati zamonaviy shaxs uchun zarur bo'lgan shaxsiy fazilatlarni shakllantirishga qaratilgan boshlang'ich maktabda noan'anaviy o'qitish usullari to'g'risidagi ma'lumotlarni umumlashtirish va tizimlashtirishda va kichik yoshdagi bolalarni o'qitishda ushbu usullarning haqiqiy kognitiv va tarbiyaviy imkoniyatlarini aniqlashdan iborat. talabalar.
Ishning amaliy ahamiyati quyi sinflarda nostandart o‘qitish usullaridan foydalanishning maqbul sharoitlarini aniqlash va ularning bilim va tarbiyaviy imkoniyatlarini aniqlashdan iborat.
Tadqiqot usullari: nazariy manbalarni tahlil qilish, ularni umumlashtirish va taqqoslash, nazorat qilish, suhbat, sinov, tajriba, ushbu eksperimental manbalarni statistik qayta ishlash.
Tadqiqot 3 bosqichda olib borildi: nazariy-izlanish bosqichi: nazariy fantastika tahlil qilindi, o'qituvchilarning utilitar tajribasi o'rganildi va tahlil qilish, taqqoslash, umumlashtirish, mustaqil izlanish uchun motivatsiyani shakllantirish yo'llari, ijodiy ish. yosh o'smirlar aniqlandi.
II bosqich - yaratish tajribasi o'tkazildi. Psixodiagnostika usullari ansambli ko'magida yosh o'smirlarni o'rganishning nostandart usullarining samaradorligi o'rganildi. Ushbu bosqichda tadqiqot dasturi va faoliyatiga muvofiq yosh o'smirlarda aqliy va tadqiqot qobiliyatlarini shakllantirishga qaratilgan qidiruv va rivojlantirish xizmati o'tkazildi.
III bosqich - eksperimental ishning yakuni. Xizmat o'rganish davomida qabul qilingan qoidalar va xulosalarni tushunish va aniqlashtirish, shuningdek, ushbu eksperimental bo'lganlarni yakuniy qayta ishlash, ularni umumlashtirish va tanqid qilish, tadqiqot natijalarini sinovdan o'tkazishga muvofiq amalga oshirildi.
Tadqiqotning asosi. Ilmiy-tadqiqot xizmati 4-sinf o‘quvchilari bilan umumiy o‘rta ta’lim muassasalari omborida o‘tkazildi.
Ishning dizayni maqsadli apparat va tadqiqot vazifalari bilan belgilanadi. Xizmat kirish, 2 bob, qaror, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalardan iborat.