Mavzu: Bozor sharoitida korxonalarning shakillanishi. Reja

2.2. Sanoat korxonasini boshqarishning o’ziga xos xususiyatlari
Boshqaruv jamiyat munosabatlarining muhim ko’rsatkichi sifatida jamiyat hayotining barcha jabhalariga tegishlidir. U insonning jamiyatdagi mohiyati,mehnati taqsimoti, kooperatsiya va muomala zarurati, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiymunosabatlardan kelib chiqadi.
Boshqaruv - ijtimoiy mehnat jarayoniga ishlab chiqarish rivojlanishiningob’ektiv qonunlari asosida yo’naltirilgan tarzda ta’sir o’tkazish tizimi, har birishchining va butun jamoaning mehnatini bir vaqtning o’zida nazorat qilish,motivatsiya va tartibga solish usulidir.
Boshqaruv tizimi deganda nimani tushunish lozim? Agar jamiyatning butuniqtisodiy tizimini oladigan bo’lsak, uning tarkibiga kiruvchi ko’plab kichik tizimlarni- tarmoqlar, korxonalar, birlashmalar va hokazolarni ko’rishimiz mumkin. Ularninghar birini ikki jihatidan: mustaqil faoliyat yuritish nuqtai nazaridan yoki butunbirlikning tarkibiy qismi sifatida ko’rib chiqish mumkin. Masalan, korxona (firma)mustaqil boshqaruv tizimi yoki tarmoqning (ishlab chiqarishning) bo’linmasi,bo’g’ini sifatida faoliyat yuritishi mumkin. Bunga bog’liq bo’lgan holdaboshqaruvning tashkiliy tuzilmasi, uning vazifala- ri va funksiyalari shakllantiriladi.
O’zaro aloqada va ma’lum jihatdan bir-biriga bo’ysinuvchi bo’lganboshqaruv ob’ektlari va sub’ektlari faoliyatning alohida ko’rinishi sifatidaboshqaruvning muhim elementlari hisoblanadi. Bu aloqani quyidagi tarzda chizmayordamida ko’rsatish mumkin:





2.2.-chizma. Boshqaruvob’ektivasub’ektiningo’zaroaloqasi

Sanoat korxonasida boshqaruvning ta’siri boshqaruv ob’ektiga yo’naltirilgan bo’lib, ishlab chiqarish va xo’jalik yuritish jarayonlari, ishab chiqarish uskunalarini ekspluatat-siya qilish, turli miqyosdagi mehnat kooperatsiyasi va hokazolar boshqaruv ob’ekti bo’lishi mumkin. Boshqaruv sub’ekti esa qoidaga ko’ra, korxona rahbari yoki bosh-qaruv ob’ektlarini maqsadli ravishda boshqarishni amalga oshiruvchi xizmat rahba-rlaridir. Agar yuqorida keltirilgan misolga qaytadigan bo’lsak, orkestr, bu – boshqaruv ob’ekti, dirijer esa, boshqaruv sub’ektidir.
Boshqaruv ob’ektlar va sub’ektlari doimo o’zaro aloqada bo’lib, bunda asosiy o’rin boshqaruv ob’ektiga, ya’ni boshqaruvchi tizimgaajratiladi. Boshqaruv ob’ektining mazmuni, unda yuz berayotgan o’zgarishlar boshqaruv sub’ekti vazifalari va harakatla-rini belgilab beradi. Bu esa boshqaruv shakllari va usullarini mukammallashtirishda aksetadi.
Korxonaning nima, qachon, qayerda, kimga ishlabchiqarish bilan bog’liq bo’lgan siyosati, birinchi o’rinda boshqaruv sub’ekti tomonidan hal qilinadi. Shu sababli, boshqaruv ob’ektlari va sub’ektlari orasidagi aloqa, jumladan, ularning ichki tashkil qilinishi qanchali kmustahkam bo’lsa, bir xil sharoitlarda ishlab chiqarish hamda boshqaruv tizimining samaradorligi shunchalik yuqori bo’ladi.