Mavzu: Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya qo’shma qirolligi Maqsad

Mavzu: Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya qo’shma qirolligi
Maqsad: Buyuk Britaniyaning iqtisodiy geografik o’rni, bugungi kundagi siyosiy geografik holati. Tabiiy resurslari, aholisi, demografik holati. Urbanizatsiya darajasi. Xo’jalik tarmoqlari. Sanoati. Qishloq xo’jaligi. Transporti. Tashqi iqtisodiy aloqalari. Eksport va import haqida talabalarda bilim, ko`nikma va malaka hosil qilish.
Dars jihozlari: Dunyoning siyosiy kartasi, jadval ma’lumotlari, diagrammalar.

Adabiyotlar:

1. 
   Baxritdinov B.A. va boshqalar. Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi. T.: 2008.
   
2. 
   O`zbekiston Respublikasi Ensiklopediyasi. -T., “O`qituvchi”, 1997.
   
3. 
   Алисов Б., Хореев А. Экономическая и социльная география мира. М. «Просвещение», 2001.
   
4. 
   www.ziyonet.uz
   

Nazariy qism
Maydoni 357000 km². Poytaxti Berlin (3,4 mln kishi). Davlat tili nemis tili. 1949 yil 3 davlat (AQSH, Angliya, Fransiya) akkupasiyasi zonasida tashkil topgan. IGO’ga ko’ra Yevropaning markazida joylashgan bo’lib, temir yo’llar, suv, avtoyo’llar va havo yo’llari tugunida joylashganligi xarakterlidir. GFR iqtisodiyotida Reyn va uning irmog’i Rurning ahamiyati katta. Barcha qo’shni davlatlari yuqori darajada rivojlangan.
Aholisi. GFR aholisining soni jihatidan Yevropadagi eng yirik mamlakat. 82,6 mln (2003 y.), 82,4mln kishi (2016 y.). Tug’ilish koeffisenti 9%₀, o’lim 10%₀. 1ayolga 1,3 bola to’g’ri keladi. 15 yoshgacha bo’lganlar salmog’i 15%, 64 yoshdan o’tganlar 17%. O’rtacha umr 75-81 yosh. YAMD 25240 dollar. Aholining joylashuvi, uning mehnatda bandlik strukturasi GFRning industrial mamlakat ekanligini ta’kidlaydi. Aholining o’rtacha zichligi (1km²ga 240 kishi) ga ko’ra Yevropada hatto dunyoda oldingi o’rinlardan birida turadi. Reyon-Rur aglomerasiyasining ba’zi joylarida aholi zichligi 1km²ga 5000 kishigacha yetadi. Urbanizasiya darajasiga ko’ra dunyoda oldingi o’rinlardan birida turadi. Aholisining 86%i shaharlarda yashaydi. Reyn daryosi bo’ylari va Rur havzasi ekologik jihatidan eng iflos hudud hisoblanadi. GFRda aholisining 48%i noishlab chiqarishda, 41%i esa sanoat va qurilishda band.
GFR-sanoat va ishlab chiqarish darajasi jihatidan jahonda 3-o’rinlarda turadi. 1986 yil yalpi milliy mahsulot 1949 mlrd. markani tashkil etdi. Metallurgiya, kimyo, elektrotexnika, mashinasozlik tarmoqlari, qurilish sanoati yuksak darajada rivojlangan. Qishloq xo’jaligi o’z mahsulotining qiymati jihatidan sanoatdan 20 barobar orqada turadi. GFR tabiiy resurslardan toshko’mir, kaliy tuzi va tosh tuz konlariga boy. 1986 yil GFRda 81mln t. toshko’mir qazib olingan. GFR energetikasida 1960 yillargacha toshko’mir asosiy o’rin tutgan. FTI davrida toshko’mir qazib olish keskin kamayib energetika balansida neft-gaz hissasi 60%gacha ko’tarildi. AESlar soni ayniqsa ko’paymoqda. 2006 yil GFR 560 mlrd k/Vt.soat (dunyoda 4-o’rin) elektr energiya hosil qildi.


Topshiriqlar:

1. 
   Topshiriq: Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya qo’shma qirolligining iqtisodiy geografik o’rni, chegaradoshligi, bugungi kundagi siyosiy geografik holati va davlat boshqaruvi hamda davlatchilikning shakllanish tarixini o`rganib ma`lumot yozing.
   
2. 
   Topshiriq: Aholisi soni, uning demografik holati va urbanizatsiya darajasi aniqlab tahlil qiling.
   
3. 
   Topshiriq: Buyuk Britaniya foydali qazilmalari, sanoati va qishloq xojaligining asosiy tarmoqlari, ularning ixtisoslashuvi hamda ishlab chiqarish ko`rsatkichlarini o`rganing va tahlil qiling.
   
4. 
   Topshiriq: Transporti, ichki iqtisodiy rayonlari va tashqi iqtisodiy aloqalari haqida ma’lumot bering.
   
5. 
   Topshiriq: Yozuvsiz kartadagi Buyuk Britaniya iqtisodiy kartasini chizish.