Mavzu: davlat va nodavlat maktabgacha ta'lim tashkiloti to'G'risidagi nizomning ahamiyati

1.2. Davlatga qarashli va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotini boshqarish
NIZOM
1-bob. Umumiy qoidalar
1. Mazkur Nizom nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalarining maqsadi va vazifalarini, uning faoliyatini tashkil etish, moliyalashtirish va nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarish faoliyatini tartibga soladi.
2. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlariga, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, boshqa qonun hujjatlariga, shuningdek ushbu Nizomga amal qiladi.
3. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi yuridik shaxs hisoblanadi va o’z ustaviga, mustaqil balansiga, bank hisob raqamlariga, o’z nomi ko’rsatilgan muhrga ega bo’ladi.
2-bob. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining
maqsadi va vazifalari
4. Quyidagilar nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining maqsadi hisoblanadi:
maktabgacha yoshdagi bolalarni (keyingi o’rinlarda bolalar deb ataladi) har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish;
ta’lim-tarbiya berish orqali bolalarni maktab ta’limiga sifatli tayyorlash;
bolalarni maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish.
5. Quyidagilar nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining vazifalari hisoblanadi:
ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini joriy etish;
bolalarning hayotini muhofaza qilish va sog’lig’ini mustahkamlash;
bola shaxsini sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish;
bolaning intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishini ta’minlash;
bolaning rivojlanishidagi (nutqida, ko’rishida, eshitishida) yengil nuqsonlarni korrektsiyalashni amalga oshirish;
bolalarda xalqimizning yuksak ma’naviyati va insonparvarlik an’analariga sadoqat tuyg’ularini shakllantirish.
3-bob. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi
faoliyatini tashkil etish

6. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq muassasa shaklida tashkil etiladi.

Davlat maktabgacha ta’lim muassasasining muassislari toifasiga kirmaydigan barcha yuridik va jismoniy shaxslar nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining muassislari bo’lishi mumkin.
7. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi qonun hujjatlariga muvofiq belgilangan tartibda litsenziya olgan vaqtdan boshlab ta’lim faoliyatini amalga oshirish huquqiga ega bo’ladi.
8. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuniga muvofiq, nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasini akkreditatsiya qilish vakolatli davlat organi tomonidan attestatsiya asosida amalga oshiriladi.
9. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida ta’lim mazmuni maktabgacha ta’limga qo’yiladigan davlat talablariga asosan ishlab chiqilib, O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan yoki tavsiya qilingan dasturlar bilan belgilanadi.
Muassasa o’z (mualliflik) dasturlaridan foydalanishga haqlidir. Ushbu dasturlarni tasdiqlash tartibi O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan belgilanadi.
10. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining ish tartibi va bolalarning muassasada bo’lish vaqti muassasa ustavi hamda muassisning qarori bilan belgilanadi.
Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida 5 kunlik ish haftasi uchun, qoida tariqasida, quyidagi ish tartibi joriy etiladi:
12 soatli;
10,5 soatli;
9 soatli;
4 soatli.
Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi joylashgan hududda yashaydigan aholi talablaridan kelib chiqib, nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida yoki uning alohida guruhlarida 6 kunlik ish haftasi ham joriy etilishi mumkin.
11. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarning ovqatlanishi O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan sanitariya qoidalari, normalari va gigiena normativlari asosida amalga oshiriladi.
12. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilariga tibbiy yordam ko’rsatish shtatdagi yoki sog’liqni saqlash organlarining shartnoma asosida maxsus biriktirilgan tibbiyot xodimlari tomonidan amalga oshiriladi.
Tibbiyot xodimlari nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlari bilan birgalikda bolalarning hayoti, sog’lig’i va jismoniy rivojlanishi, davolash-profilaktika tadbirlari o’tkazilishi, sanitariya qoidalari, normalari va gigiena normativlariga, ovqatlanish rejimi va sifatiga rioya qilinishi uchun javob beradilar. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlarini tibbiy ko’rikdan o’tkazish shartnoma asosida amalga oshiriladi.
13. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi ta’limning uzluksizligini ta’minlash maqsadida shartnoma asosida o’z faoliyatini umumiy o’rta ta’lim muassasalari bilan birgalikda amalga oshirishi mumkin.
14. Maktabgacha ta’limga qamrab olinmagan bolalarni maktab ta’limiga tayyorlash, ularni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish maqsadida nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalarida qisqa muddatli guruhlar tashkil etiladi.
Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalarida qisqa muddatli guruhlar uchun
4 soatli ish tartiblari joriy etiladi.
15. Nodavlat ta’lim muassasalarida qisqa muddatli guruhlar qonun hujjatlariga muvofiq olingan litsenziya asosida muassis qarori bilan tashkil etiladi.
16. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida tashkil etilgan qisqa muddatli guruhlarda moddiy-texnik va kadrlar ta’minoti muassis tomonidan belgilanadi.
17. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida qisqa muddatli guruhlarni qayta tashkil etish yoki tugatish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda muassisning qaroriga muvofiq amalga oshiriladi.
4-bob. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasiga
bolalarni qabul qilish
18. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasiga bolalarni qabul qilish tegishli tibbiy xulosa asosida amalga oshiriladi.
Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasiga bolalarni qabul qilish va ularni chiqarish tartibi nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining ustavi bilan belgilanadi.
19. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi guruhlaridagi bolalar soni davlat maktabgacha ta’lim muassasalari uchun belgilangan me’yordan ortiq bo’lmasligi kerak.
20. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida o’quv yili joriy yilning
2 sentyabrdan boshlanadi va keyingi yilning 1 iyunida tugallanadi. Ushbu davr oralig’ida sog’lomlashtirish davri davom ettiriladi.
5-bob. Ta’lim-tarbiya jarayoni qatnashchilari
21. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida bolalar, ota-onalar yoki ularning o’rnini bosuvchi shaxslar (keyingi o’rinlarda ota-onalar deb ataladi), pedagog xodimlar, vasiylik kengashi a’zolari ta’lim-tarbiya jarayonining qatnashchilari hisoblanadi.
Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida vasiylik kengashlari tashkil etiladi, ularni saylash tartibi va ularning vakolatlari nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining ustavida belgilanadi.
22. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi bolalarni qabul qilishda
ota-onalarni o’z ustavi, kun tartibi, ta’lim-tarbiya dasturlari va boshqa hujjatlar bilan tanishtirishi shart.
23. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi bilan ota-onalar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar ushbu muassasaning ustavi hamda shartnoma bilan tartibga solinadi. Ota-onalar bilan tuzilgan shartnoma bolalarning ushbu muassasada bo’lish vaqtini, ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etishda tomonlarning huquqlari, majburiyatlari hamda javobgarligini o’z ichiga oladi.
24. Ota-onalar quyidagi huquqlarga ega:
o’z bolalari uchun ta’lim-tarbiya shakllarini, nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida ta’lim berish tilini tanlash;
nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarga ta’lim-tarbiya berish uchun zarur shart-sharoitlar yaratilishini hamda bolaning shaxsiga nisbatan hurmat bilan munosabatda bo’lishni talab qilish;
nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi bilan tuzilgan shartnoma shartlarida belgilangan tartibda kun davomida o’ziga qulay bo’lgan vaqtda bolalarni maktabgacha ta’lim muassasasidan olib ketish huquqiga ega.
Ota-onalar qonun hujjatlariga va shartnomaga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo’lishlari mumkin.
25. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchisi va xodimlari o’rtasidagi munosabatlar o’zaro hamkorlik, bolaning shaxsini hurmat qilish
va unga shaxsiy xususiyatlariga muvofiq rivojlanishi uchun erkinlik berish asosida olib boriladi.
26. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida tegishli pedagogik ma’lumotga ega bo’lgan shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug’ullanish huquqiga ega.
Sud tomonidan yoki tibbiy xulosaga muvofiq bunday faoliyat bilan shug’ullanishi taqiqlangan shaxslar pedagogik faoliyatga qo’yilmaydi.
27. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining pedagoglari va boshqa xodimlari bilan mehnat shartnomalari tuzish va ularni bekor qilish qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
28. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi rahbari belgilangan tartibda pedagog kadrlar malakasini oshirishni va ularni qayta tayyorlashni ta’minlaydi, ularning sha’ni va qadr-qimmatini himoya qiladi, ilg’or pedagogik va axborot texnologiyalari, mualliflik dasturlari, metodik qo’llanmalar va didaktik materiallar joriy etilishi uchun shart-sharoitlar yaratadi.
29. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlarining huquq
va imtiyozlari qonun hujjatlarida, ushbu muassasaning ustavida, shuningdek mehnat shartnomasida belgilanadi.
30. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining pedagog xodimlari quyidagi huquqlarga ega:
nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarishda ushbu muassasa ustavida belgilanadigan tartibda qatnashish;
o’z kasbiy sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish.
31. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining pedagog xodimlari quyidagilarga majbur:
ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy ta’lim dasturlarini tatbiq etish;
ilg’or xorijiy tajribani hisobga olgan holda bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish bo’yicha o’ziga yuklatilgan vazifalar doirasida shart-sharoitlar yaratish;
bolalarga yuqori professional darajada ta’lim-tarbiya berish orqali maktabgacha ta’lim sifatini oshirish;
pedagog axloq-odobiga rioya qilish, bolaning qadr-qimmatini hurmat qilish, bolalarni tazyiqdan himoya qilish, ularni mehnatga, ota-onaga hurmat, atrof-muhitga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lish ruhida tarbiyalash;
o’zining kasbiy ko’nikmalarini va pedagogik mahoratini doimiy ravishda takomillashtirish hamda belgilangan muddatlarda o’z malakasini oshirib borish.
Pedagog xodimlar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham olishi mumkin.
6-bob. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarish va uning faoliyatini nazorat qilish

32. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasini muassis tomonidan tayinlanadigan rahbar boshqaradi.

Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi rahbari davlat maktabgacha ta’lim muassasasi mudiri lavozimiga qo’yiladigan malaka talablariga muvofiq bo’lishi kerak.
33. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi faoliyatini nazorat qilish muassis tomonidan, shuningdek qonun hujjatlarida belgilangan tartibda vakolatli davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.
34. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalari tomonidan maktabgacha ta’limga qo’yiladigan davlat talablari va ta’lim-tarbiya dasturlarining bajarilishini nazorat qilish ushbu sohadagi vakolatli organ tomonidan amalga oshiriladi.
35. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalarini attestatsiyadan o’tkazish, ularning faoliyatini vaqtincha to’xtatib turish va to’xtatish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
7-bob. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasini moliyalashtirish
va moddiy-texnik ta’minoti
36. Muassis nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasiga mol-mulkni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda biriktiradi.
Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi o’ziga biriktirilgan mol-mulkni
va o’ziga ajratilgan mablag’lar hisobiga sotib olingan mol-mulkni qonun hujjatlariga muvofiq tasarruf etadi.
37. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi faoliyati uning muassisi tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq moliyalashtiriladi.
38. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasini moddiy-texnik jihatdan ta’minlash muassislar tomonidan maktabgacha ta’lim muassasalari uchun qonun hujjatlarida belgilangan normalardan past bo’lmagan miqdorda amalga oshiriladi.
8-bob. Yakuniy qoidalar
39. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida maktabgacha ta’lim muassasasining asosiy faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan tashkilotlarning, shu jumladan siyosiy partiyalar va harakatlarning tashkil etilishiga va faoliyat ko’rsatishiga yo’l qo’yilmaydi.
Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasida ta’lim va tarbiya dunyoviy xususiyatga ega bo’ladi.
40. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tashkil etilishi, qayta tashkil etilishi, tugatilishi mumkin.
41. Nodavlat maktabgacha ta’lim muassasasining xalqaro hamkorligi, pedagog kadrlarning amaliyot o’tashi va ularning malakasini oshirish qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.MTM ichidagi boshqaruvini to’g’ri tashkil etishda boshqarish usullarining roli benihoya kattadir. Boshqarish usullari tarbiyachi, texnik xodimlarga, umuman muassasa jamoasiga ta’sir ko’rsatish vositasi bo’lib, bu vositalar o’rtaga qo’yilgan maqsadlarga erishish jarayonida mazkur xodimlar va jamoalarning faoliyatini uyg’unlashtirishni ta’minlaydi.SHuning uchun ham MTM ichki boshqaruvini tashkil qilish va uni amalga oshirishda maktab rahbarlarining boshqarish usullarini to’g’ri tanlashi va undan o’z o’rnida to’g’ri foydalanishlari muhim ahamiyat kasb etadi.Boshqarish usullarini ularda aks etadigan ta’lim muassasasi ishiga taalluqli bo’lgan munosabat turlariga qarab tasnif qilish bilan bir qatorda, bu usullarni ta’lim muassasasi xodimlarining faoliyat motivlarini hisobga olgan holda ularga ta’sir etish nuqtai nazaridan ham farq qilish lozim. SHu o’rinda quyidagi motivlarni ajratib ko’rsatish mumkin:
a) har bir ta’lim muassasasi xodimining huquq va burchlaridan kelib chiqadigan
faoliyat motivlari (majburiy motivlar);
b) moddiy manfaatlardan kelib chiqadigan motivlar;
v) ma’naviy (ruhiy) motivlar.