Antiropogen bosqich- inson paydo bo’lgandan (3mln yil avval ) hozirgi kunga qadar o’tan davirni qamrab oladi.
Era
Davr
Tog’ burmalanishi
Asosiy o’zgarishlar
1
2
3
4
Kaynazoy
KZ
67 mln yil
Antropogen, Q
Nobiogen, N
Paleogen , P
Alp
Yosh tog’lar, iqlim mintaqalari, tabiat zonalari, odam paydo bo’lgan.
Mezazoy
MZ
163 mln yil
Bo’r, Cr
Yura, I
Trias T
Mezazoy
(Kembriy)
Bahaybat denazavirlar paydo bo’ldi.
Palezoy
PZ
340 mln yil
Perim, P
Karbon, C
Devon, D
Silur, S
Ordovik, O
Kembriy, Cm
Gersin
Kaledon
baykal
Quriqlikda oranizimlar, ayniqsa organizimlar, rivojlangan. Toshko’mir hosil bo’lgan,Hozirgi keksa tog;lar paydo bo’lgan.
Praterazoy
PZ
2mln yil
Yuqori
O’rta
Quyi
Bir necha
burmalanishlar bo’lgan
Yashil suv o’tlar bokteriyalar rivojlanan
Arhey
AR
1 mlrd yil
Bo’linmaydi
Oddiy bakteriyalar, suv o’tlari, paydobo’lishi
Geografik qobiqni g umumiy qonuniyatlari. Georafik qobiqning rivojlanishida va tabiat komplekislarini tabaqalanishida ham o’ziga hos qonuniyatlar mavjud. Ular Yerni umumiy geografik qonuniyatlari deb ataladi. Bular quydagilar : Bir butunlik, Modda va energiyani tabiatda aylanib yurishi, Davriy yoki ritmiylik hodisalari, Geografik zonallik va hududiylik eorafik qobiqni umumiy qonuniyatlaridur.
RITMIKLIK – Tabiatda vaqt o’tishi bilan bir hil xodisalarni takrorlanib turishiga aytiladi. Masalan: Yernig o’z o’qi va Quyosh atrofi bir marta to’liq aylanishi sutkalik, yillik yoki fasliy ritmilikka sabab bo’ladi. Natijada kun bilan tun va yil fasillarini almashinishiga sabab bo’ladi.Bularga haroratning, shamolni, yog’inlarning, suv oqimini, organizimlarni sutkalik yoki yillik o’zgarishi misoldur.
ZONALLIK _ Geografik komponentlar va tabiat komplekislarining ekvato’rdan qutublarga tomon, tog’lardan balandlik tomon qonuniy ravishda o’zgarilib borishiga aytiladi. Dunyoning har bir tabiat zonasi geografik qobiqning takrorlanmas xususiyatlarni namayon qiladi. Geografik qobiqning to’rtta strukturasida, ya’ni atmosfera , gidrosfera, litosfera va biosferalarda modda va energiya almashinuvi ikkita – gorizantal va vertikal yo’nalishda kuzatiladi. Atmosfera vaDunyo okeanidagi suvning harakatida va litosferadagi vulqonlar harakatida moddalarning ham gorizantal , ham vertikal almashinuvi bo’ladi. Geografik qobiqdagi modda va energiyani almashinuviga Yerni ichki energiyasi va Quyosh energiyasi hamda gravitatsiya kuchi ta’sir etadi.
