Mavzu: Gegrafik qobiqning rivojlanish qonuniyatlari

Antiropogen bosqich- inson paydo bo’lgandan (3mln yil avval ) hozirgi kunga qadar o’tan davirni qamrab oladi.

Era	Davr	Tog’ burmalanishi	Asosiy o’zgarishlar
1	2	3	4
Kaynazoy KZ 67 mln yil	Antropogen, Q Nobiogen, N Paleogen , P	Alp	Yosh tog’lar, iqlim mintaqalari, tabiat zonalari, odam paydo bo’lgan.
Mezazoy MZ 163 mln yil	Bo’r, Cr Yura, I Trias T	Mezazoy (Kembriy)	Bahaybat denazavirlar paydo bo’ldi.
Palezoy PZ 340 mln yil	Perim, P Karbon, C Devon, D Silur, S Ordovik, O Kembriy, Cm	Gersin Kaledon baykal	Quriqlikda oranizimlar, ayniqsa organizimlar, rivojlangan. Toshko’mir hosil bo’lgan,Hozirgi keksa tog;lar paydo bo’lgan.
Praterazoy PZ 2mln yil	Yuqori O’rta Quyi	Bir necha burmalanishlar bo’lgan	Yashil suv o’tlar bokteriyalar rivojlanan
Arhey AR 1 mlrd yil	Bo’linmaydi		Oddiy bakteriyalar, suv o’tlari, paydobo’lishi

Geografik qobiqni g umumiy qonuniyatlari. Georafik qobiqning rivojlanishida va tabiat komplekislarini tabaqalanishida ham o’ziga hos qonuniyatlar mavjud. Ular Yerni umumiy geografik qonuniyatlari deb ataladi. Bular quydagilar : Bir butunlik, Modda va energiyani tabiatda aylanib yurishi, Davriy yoki ritmiylik hodisalari, Geografik zonallik va hududiylik eorafik qobiqni umumiy qonuniyatlaridur.

RITMIKLIK – Tabiatda vaqt o’tishi bilan bir hil xodisalarni takrorlanib turishiga aytiladi. Masalan: Yernig o’z o’qi va Quyosh atrofi bir marta to’liq aylanishi sutkalik, yillik yoki fasliy ritmilikka sabab bo’ladi.
Natijada kun bilan tun va yil fasillarini almashinishiga sabab bo’ladi.Bularga haroratning, shamolni, yog’inlarning, suv oqimini, organizimlarni sutkalik yoki yillik o’zgarishi misoldur.

ZONALLIK _ Geografik komponentlar va tabiat komplekislarining ekvato’rdan qutublarga tomon, tog’lardan balandlik tomon qonuniy ravishda o’zgarilib borishiga aytiladi. Dunyoning har bir tabiat zonasi geografik qobiqning takrorlanmas xususiyatlarni namayon qiladi.
Geografik qobiqning to’rtta strukturasida, ya’ni atmosfera , gidrosfera, litosfera va biosferalarda modda va energiya almashinuvi ikkita – gorizantal va vertikal yo’nalishda kuzatiladi. Atmosfera vaDunyo okeanidagi suvning harakatida va litosferadagi vulqonlar harakatida moddalarning ham gorizantal , ham vertikal almashinuvi bo’ladi. Geografik qobiqdagi modda va energiyani almashinuviga Yerni ichki energiyasi va Quyosh energiyasi hamda gravitatsiya kuchi ta’sir etadi.