Mаvzu. Innovatsiyаlar tizimi va innovatsion faoliyаtni davlat tomonidan tartibga solish reja: Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tartibga solinishining asoslari

2. Innovatsiyalarni moliyaviy tartibga solishni amalga oshirish



Innovatsion faoliyat qoidaga ko’ra, noaniqlik va xatarning yetarlicha yuqori darajasi



bilan ta’riflanadi, shuning uchun innovatsion jarayonlarning manbalarini ko’pligi,



egiluvchanligi va texz o’zgaruvchan, turbulentli muhitga moslashuvchanligi innovatsion



faolyaitni moliyaviy tartibga solishning muhim tamoyillaridan bo’ladi.



Innovatsion faoliyatning byudjet mablag’lari hisobiga moliyalashtirish davlat



innovatsion siyosatining maqsadlari va ustuvorliklariga muvofiq amalga oshiriladi va ham



yirik ko’lamli ilmiy-texnik muammolarni hal qilish va ham kichik va o’rta inoovatsion



tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash uchun mo’ljallanadi.



Davlat byudjetidan ajratilgan mablag’lar davlat innovatsion fondlari (Davlat



fundamental tadqiqotlar fondi, ilmiy-texnik sohada korxonalarning kichik shakllarini



rivojlantirishga ko’maklashish fondi, davlat ishlab chiqarish innovatsiyalar fondi kabilar),



davlat maqsadiy innovatsion dasturlari va yuqori samarali loyihalar, hamda innovatsion



faolyaitni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash dasturlariga yo’naltiriladi.



Samarali innovatsion loyihalarni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlanishi davlatni



ularni moliyalashtirishdagi (qoidaga ko’ra, tanlov asosida) ishtirokining qaytarilish



asosidagi markazlashtirilgan investitsion kreditlar, innovatsion faoliyatni amalga oshiruvchi



korxonalar aktsiyalari bir qismini davlat mulkida mustahkamlash, mamlakatimiz va



xorijiy kredit-moliya muassasalari tomonidan innovatsion faolyait sub’ektlariga



beriladigan innovatsion kreditlar bo’yicha davlat kafolatlari kabi shakllarini ko’zda



tutadi.



Innovatsion faoliyat sub’ektlari byudjetdan tashqari mablag’larni jalb qilish



manbalari, tuzilishi va usullarini mutaqil ravishda belgilaydilar (innovatsion faolyaitni



moliyalashtirishga byudjetdan tashqari mablag’lar davlat va nodavlat mablag’laridan jalb



qilinadilar).



Tashkilotning innovatson faoliyatini nafaqat tashqaridan jalb qilinadigan moliyaviy



mablag’lar hisobiga, balki shaxsiy mablag’lar hisobiga ham olib borish mumkin.



Amortizatsion ajratmalar fondi va ishlab chiqarishni rivojlantirish fondi tashkilot



innovatsion faoliyatini moliyalashtirishning muhim ichki mablag’lari bo’ladilar.



Amortizatsion ajratmalar fondini ta’riflab turib, ta’kidlash kerakki, amortizatsiya-bu



asosiy fondlar qiymatini mahsulot qiymatiga va materiallar bilan bir qatorda asosiy



ishlab chiqarish omili bo’ladilar. Ular mehnat vositalaridan iborat bo’ladilar,



keyingilardan xo’jalik jarayonida ko’p marta foydalanadilar va bunda ular o’zlarining



buyumli- tabiiy shaklini o’zgartirmaydilar. Asosiy ishlab chiqarish fondlarini turlar



bo’yicha tasnifi idoralar, inshootlar, uzatuvchi qurilmalar, mashinalar uskunalar (shu



jumladan, kuchlanish va ishchi mashinalar va uskunalar, o’lchov va tartibga solish



asboblari, hisoblash texnikasi), qurollar kabi guruxlarni o’z ichigav oladi.



Asosiy fondlarni harid qilishga sarflangan pul mablag’lari asosiy mablag’lar deb



ataladi. Asosiy va aylanma mablag’lar o’rtasida aniq chegarani o’tkazuvchi ikkita mezonlar



qabul qilingan : xizmat muddati (1 yildan ko’proq)va qiymat (100 MROT dan



ko’proq).Masalan, xizmat muddati 1 yildan ko’proq , ammo qiymati 100 yeng kam ish



haqidan kamroq bo’lgan asbob asosiyga yemas aylanma fondga kiritiladi.



Ishlab chiqarish jarayonida asosiy fondlarning qiymati qismlar bo’yicha ishlab



chiqarilayotgan mahsulotga ko’chiriladi. Bunda asosiy fondlarning o’zlarining moddiy va



ma’naviy eskirish natijasida narxlar pasayadi (er bundan isisno).Bu eskirishning



amortizatsion ajratmalar ko’rinishidagi qiymati amortizatsion fondda tanlanadi.



Amortizatsion ajratmalarning miqdorlari davlat idoralari tomonidan asosiy mablag’larning



balansli qiymatiga nisbatan foizlarda belgilanadi va amortizatsion ajratmalarning
me’yorlari deb ataladi. Ko’pgina hollarda bu me’yorlar asosiy fondlar qiymatini ularning



xizmat muddatiga bo’lish yo’li bilan hisoblab chiqiladi.



Innovatsion faoliyatni sarmoyadorlar mablag’lari hisobiga moliyalashtirish kreditli



investitsiyalar, innovatsion faoliyat sub’ektlari tomonidan bosib chiqarilgan qimmatbaho



qog’ozlar (aktsiyalar, obligatsiyalar, veksellar)ga investitsiyalar; pul shaklidagi,



qimmatbaho qog’rzlar, asosiy fondlar, sanoat va aqliy mulk va ularga huquqlar



ko’rinishidagi, innovatsion faoliyatni hamkorlikda olib borish haqidagi sheriklik



bitimlarini tuzish asosida amalga oshiriladigan to’g’ridan to’g’ri kiritmalar ko’rinishida



lizing va investitsiyalarni jalb qilishning boshqa usullaridan foydalanish asosida amalga



oshiriladilar.



Innovatsion korxonalar faoliyatini kreditlashning zamonaviy tizimlari asosiy



alomatlaridan biri uning shartnomali asosidir. Kreditlashtirish masalasi bo’yicha vujudga



keladigan barcha masalalar bevosita shartnoma tuzgan tomonlar, masalan, qarz oluvchi



korxona va bank tomonidan hal qilinadi. Investitsion kreditni berish haqidagi masalani



hal qilishda sarmoyador bozordagi innovatsion kreditni amalga oshirilishi imkoniyatini,



innovatsion korxona daromadlarining kutilgan o’sishini va boshqa muhim ta’riflarni



tahlil qiladi, uzoq muddatli kreditlar holida esa umuman innovatsion korxonaning



iqtisodiy holati istiqbollari ham baholanadi.



Moliyaviy kiritmalarni o’zini o’zi qoplashining bu va boshqa ta’riflarini olish uchun



sarmoyador, qoidaga ko’ra, kreditni ajratish haqidagi qarorlarni qabul qilishda innovatsion



loyihaning tegishli biznes-rejasini ko’rib chiqadi.



Sarmoyadorlar innovatsion faoliyat sub’ektlari tomonidan bosib chiqarildgan



qimmatbaho qog’ozlar (aktsiyalar, obligatsiyalar, veksellar)ga mablag’larni kiritib,



innovatsion faoliyatni moliyalashtirishlari mumkin. Innovatsion korxonalar ko’pgina



shaxsiy mablag’lari istiqbolli innovatsion loyihalarni moliyalashtirishlari mumkin.



Innovatsion korxonalar ko’pgina shaxsiy mablag’lari istiqbolli innovatsion loyihalarni



moliyalashtirish, moddiy-texnik bazani rivojlantirish, kerakli ITTKIni o’tkazish uchun



yetishmagan holda qimmatbaho qog’ozlarni qo’shimcha bosib chiqarishga murojaat



qiladilar.