Mavzu: Kasbiy-pedagogik ta’limning tarixi: muammolar va rivojlanish istiqbollari Pedagogika tarixini davrlashtirish muammosi

Pedagogik faoliyatning istiqbolli vazifalari quyidagilar:

• 
  milliy pedagogika sifatida tarkib topishi, byurokratizm rasmiyatchilik illatlaridan qutulish, jahon fanida yuqori darajaga ko’tarilishi. Milliy mafkura, kadrlar tayyorlash Milliy modeli, bozor iqtisodi talablari va jahon fani tajribalari asosida o’z metodologiyasi va yo’nalishini tubdan o’zgartirish;
  
• 
  pedagogik tadqiqot metodologiyasi va metodikasini takomillashtirish, uning samaradorligini, insonshunoslik fanlari bilan hamkorligini amalga oshirish, shaxsni bir butunlikda o’rganish va uni shakllantirish metodologiyasini yaratish;
  
• 
  pedagogik investitsiyani rivojlantirish, ilg’or pedagogik texnologiyani yaratish, jahonda raqobatbardosh loyihalarni ishlab chiqish, ekstentsiya (eksport)ni kengaytirish, pedagogik ixtiro-innovatsiyalarni boshqa mamlakatlar tajribasida sinab ko’rish;
  
• 
  eng qadimgi davrlardan bugungi kungacha bo’lgan pedagogika tariximizni chuqur o’rganish, buyuk mutafakkirlar merosini hozirgi davr mezonida tahlil qilish, xalq pedagogikasi, ma’naviy qadriyatlar asosida qo’llanmalar yaratish, milliy pedagogikada xalqimizning tarbiya borasidagi tajribasini singdirish, undan foydalanish metodikasini yaratish;
  
• 
  pedagogika fanlari tizimi va tarkibini takomillashtirish, ijtimoiy pedagogika sohasida oila pedagogikasi, ma’naviyat-ma’rifat ishlar pedagogikasi alohida fan sifatida tarkib topishi. Professional pedagogikada iqtidorli bolalarni tanlash va ularni o’qitish, maktab, akademik litsey, kasb-hunar kollejlari, malaka oshirish institutlari oliy va xususiy o’quv yurtlarida ta’lim-tarbiya ishlarini tashkil etish nazariyasi va amaliyotini takomillashtirish;
  
• 
  pedagogika nazariyasi va amaliyotining o’zaro bog’liqligi, pedagoglar ommasining erkin ijodkorligiga sharoit yaratish tajribalarini o’rganish va ommalashtirish tizimini tarkib toptirish;
  
• 
  pedagogika fanining tarkibida “Shaxsni shakllantirish jarayoni”, “pedagogik texnologiya”, “ta’lim texnologiyasi”, “tarbiya texnologiyasi” masalalarini alohida o’rganish;
  
• 
  “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”asosida “yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi, ilg’or pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab chiqish”;
  
• 
  xalqimizning mentaliteti, milliy mafkura, bozor iqtisodiyotining o’ziga xos xususiyatlari, demokratik huquqiy davlat va ochiq fuqarolik jamiyati talablari asosida mustaqillikni mustahkamlash, ma’naviy salohiyatni oshirish, har bir insonni, yosh avlodni XXI asr sharoitida baxtli yashashga tayyorlash omilini oshirish.
  
• 
  uzluksiz ta’lim tizimining barcha bo’g’inlarini qadrlar tayyorlash Milliy modeli, jahon andozalari asosida takomillashtirish; pedagogik texnologiya bilan ta’minlash;
  
• 
  pedagogik jarayon qonuniyatlarini mukammal o’rganish, har bir pedagogik jarayonning o’ziga xos xususiyati, pedagogik jarayonning bir butunligi, pedagogik texnologiyaning tarkibiy qismlarini, pedagogik jarayonning ikki tomonlama xususiyatini asoslash;
  
• 
  shaxs rivojlanish jarayonining qonuniyatlarini, shaxs kamolotining biologik, ijtimoiy – pedagogik omilini, sharqona mijoz va pedagogik texnologiyaning bog’liqligini har bir individ va tipik xususiyatli shaxsni shakllantirish metodikasining o’zaro bog’liqligini mukammal o’rganish;
  
• 
  komil inson – barkamol shaxsning hozirgi davr mezonini, sifatlarini
  

shakllantirishda insonshunoslik fanlarining o’zaro bog’liqligi printsiplarini yaratish;

• 
  shaxsni o’zligini bilish, o’z-o’zini boshqara bilish, o’z-o’zini tarbiyalash, metodikasini yaratish, har bir ta’lim-tarbiya muassasasida psixologik – pedagogik diagnostika xizmatini tashkil etish, psixologik-pedagogik diagnostika metodikasini takomillashtirish, umumta’limning pedagogik texnologiyasini yaratish,ta’lim standartlarining didaktik xususiyatlarini yoritish, uni jahon andozalar va davr talabiga mos rivojlantirish. Ta’lim mazmunida umuminsoniy va milliy-mintaqaviy uyg’unligiga erishish. Har bir mavzuni kimga, nima uchun va qanday o’qitish texnologiyasini yaratish;
  
• 
  ta’limning uzviyligi va uzluksizligini metodik ta’minlash, nazariyani amaliyot bilan birligi modelini yaratish;
  
• 
  ta’limni intensivlash va differentsiyalash texnologiyasini fanlararo bog’liqlik metodologiyasi va metodikasini yaratish;
  
• 
  oilada o’qitish, mustaqil bilim olish didaktik asoslarini ishlab chiqish;
  
• 
  uzluksiz ta’lim tizimida barcha fanlarni o’qitish didaktik asoslarini ishlab chiqish, maxsus fanlarni o’qitish metodikasini takomillashtirish.
  
• 
  ta’lim jarayonining ilg’or tajribalarga asoslangan modelini yaratish. Bu modelda o’quvchi – talaba faoliyati va o’quvchi – muallim faoliyatining dialektik uyg’unligiga asoslanish bilim olish, o’qitish va o’rganishning uyg’unligi bilim olish motivini, bilimga qiziqishini shakllantirish ommabop metodikasini ishlab chiqish, reyting, test nazoratini takomillashtirish, joriy nazoratda bilimni mustaqil baholash tizimini joriy etish;
  
• 
  ta’limda ma’naviyatning ustuvorligi, o’qitish va o’rganish, ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi vazifalar uyg’unligi, didaktik va tarbiyaviy ta’sir uyg’unligi modelini yaratish;
  
• 
  didaktik vositalarning ta’limiy – tashkiliy va qo’llanish uslubiyatini yaratish ularni takomillashtirish bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqish;
  
• 
  ta’lim berish shakllarini takomillashtirish, sinf-dars tizimini optimal sharoitga mos modellashtirish, individual ta’lim jarayonining uslubiyatini yaratish;
  
• 
  ta’lim metodlarini takomillashtirish, milliy ta’lim modeli asosida pedagogik texnologiyani yaratish;
  
• 
  jahon ilg’or tajribalari asosida masofaviy ta’lim-tarbiyaning mazmunini, metodlarini, uni baholash mezonlarini ishlab chiqish;
  
• 
  ta’lim-tarbiya tizimini boshqarishning pedagogik ta’minlash, uni demokratiyalash va insonparvarlashtirish, xususiy sohani rivojlantirish, kadrlar tayyorlashda raqobat muhitini yaratish;
  
• 
  o’quv muassasalari mustaqilligi va tashabbuskorligini ta’minlash mexanizmini ishlab chiqish;
  
• 
  bilimni nazorat qilish va o’z-o’zini o’zlashtirish darajasini tekshirishning pedagogik tizimini ishlab chiqish, reyting tizimini keng joriy etish va takomillashtirib borish;
  
• 
  ta’limning texnika vositalarini va ulardan foydalanish metodikasini takomillashtirish, ilg’or tajribalar asosida ta’limning texnika vositalarini ishlab chiqish bo’yicha tavsiyalar berish;
  
• 
  tarbiya jarayonlari qonuniyatlari tizimi, mazmuni, printsiplari va metodlarini takomillashtirish uchun quyidagilarni amalga oshirish:
  
• 
  hozirgi davrda tarbiyaning maqsadi, komil inson modelini ishlab chiqish, tarbiya texnologiyasini yaratish;
  
• 
  tarbiyaning mazmuni va har bir insoniy fazilatning hozirgi davrdagi mohiyatini aniqlash, tarbiya mazmunida milliylik va umuminsoniylik uyg’unligiga erishish. Hamkorlikdagi jahon xalqlari milliy qadriyatlarini o’rganish va ommalashtirish;
  
• 
  tarbiyaga bir butunlikda va tizimli yondashish metodikasini yaratish. Aqliy tarbiya, milliy dunyoqarash, milliy ong, tafakkur madaniyatini shakllantirish: vatanparvarlik, ma’naviy-axloqiy tarbiya, huquqiy, estetik, mehnat, kasb, iqtisodiy, ekologik, jismoniy tarbiya mazmuni va metodlarini, pedagogik texnologiyasini takomillashtirish;
  
• 
  shaxsni jamoada tarbiyalash, bozor iqtisodi sharoitida mehnat jamoalarining xususiyatlari, o’quvchi-talabalar jamoasini shakllantirishning pedagogik asoslarini takomillashtirish;
  
• 
  tarbiyaning umumiy metodlarini takomillashtirish, Sharq xalqlarining tarbiya borasidagi tajribalarini qo’llash metodikasini yaratish, tarbiya mazmuni va metodini insonparvarlashtirish;
  
• 
  istiqlol mafkurasi asosida yoshlarning milliy duyoqarashini shakllantirish, o’quv fanlarining aqliy kamolot imkoniyatini oshirish, sinfdan – maktabdan – auditoriyadan tashqari ta’lim-tarbiya ishlarining dunyoqarashini tarkib toptirish darajasini oshirish;
  
• 
  ma’naviy-axloqiy mazmunni takomillashtirish uchun milliy va umuminsoniy qadriyatlar bilan boyitish. Axloqiy tarbiyada sharqona namuna metodini qo’llash texnologiyasini yaratish. Mahallada, oilada axloqiy tarbiya nazariyasi va ommabop metodikasini ishlab chiqish;
  
• 
  demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatida tarbiya kontseptsiyasini ishlab chiqish, demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatini huquqiy asoslarini yoshlar ongiga singdirish metodikasini takomillashtirish, huquqiy madaniyatli shaxs modelini va huquqiy fuqarolik tarbiyasi texnologiyasini yaratish;
  
• 
  estetik tarbiyada milliylik va umuminsoniy uyg’unligi mazmuni va metodlarini takomillashtirish, Sharq estetik qadriyatlarini o’rganish, ta’lim-tarbiya jarayonida yoshlarni go’zallik qonuniyati asosida yashashga tayyorlash pedagogik texnologiyasini yaratish;
  
• 
  kasb va mehnat tarbiyasini takomillashtirish, kasbga yo’llash ta’lim-tarbiyada ustuvorligini, har bir kasb shaxsining modelini, kasbnomalarini ishlab chiqish, boqimandalik illatidan qutilish, yoshlarni hayotga, mehnatga tayyorlash, mehnatni ijtimoiy zaruriyatga aylantirish metodikasini takomillashtirish. Mehnat shaxs kamolotining omili, komil inson, ya’ni barkamol shaxs fazilatining tarkibi ekanligini ilmiy asoslash. Bozor iqtisodi sharoitida yoshlar ijtimoiy-foydali mehnati tizimini, mezonini ishlab chiqish;
  
• 
  iqtisodiy ta’lim va tarbiya kontseptsiyasini ishlab chiqish, bozor iqtisodi sharoitida yoshlarda iqtisodiy madaniyatni shakllantirish, tadbirkorlikka yo’llash metodikasini yaratish. Iqtisodiy ta’lim va tarbiya pedagogik texnologiyasini ishlab chiqish, bu boradagi rivojlangan mamlakatlar tajribalarini o’rganish va ommalashtirish;
  
• 
  mintaqani ekologik muammosidan kelib chiqib ekologik tarbiyaning mazmuni va metodlarini takomillashtirish. Yoshlarda ekologik madaniyatni shakllantirish kontseptsiyasini ishlab chiqish, fanlarni o’qitishning ekologik tarbiyaviy imkoniyatini oshirish;
  
• 
  sog’lom avlod dasturi asosida jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasini takomillashtirish, milliy sportni targ’ib qilish, axloqiy, estetik, mehnat, va jismoniy tarbiyaga kompleks yondashish pedagogik texnologiyasini yaratish;
  
• 
  ma’naviyat va ma’rifat ishlarining pedagogik qonuniyatlarini o’rganish, barkamol shaxsni tarbiyalashda ma’naviyatning tutgan o’rni milliy mafkuradan kelib chiqadigan ma’naviyatning mazmunini ishlab chiqish;
  
• 
  milliy mafkura, milliy g’oyani har bir ijtimoiy guruhga singdirish, yoshlarning ijtimoiy ongini shakllantirish metodikasini yaratish. Ma’naviyat ishlarini amalga oshirish, qo’llanmalarni tayyorlash, uzluksiz ta’lim tizimida ma’naviy tarbiya metodikasini ishlab chiqish;
  
• 
  ma’naviyat va ma’rifatning o’zaro bog’liqligini asoslash, ma’rifatning didaktik qoidalari, ma’naviyat va ma’rifat ishlarining samarali shakllari va vositalarini takomillashtirish kabi istiqbolli vazifalarni va dolzarb muammolarni hal etish, yangilangan pedagogik fikrlarning mohiyati va uning ustivor yo’nalishlari ta’lim tizimida muayyan o’zgarishlarni amalga oshirishni taqozo etadi. Ta’lim tizimida o’zgarishlar qilish quyidagi sabab – ehtiyoj va zaruriyatlar bilan asoslanadi:
  

1. 
   Ta’limda totalitarlikdan demokratik ta’lim tizimiga o’tish. 2. Shaxsning o’ziga xos qiziqishlarini hisobga olib, ta’limni insonparvarlashtirish.
   
2. 
   Ta’lim tizimi va jamiyatni yangi ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarga moslashtirish ehtiyoji.
   
3. 
   O’quvchi-talabalarning bilimlarni sifatli o’zlashtirishini ta’minlaydigan ta’lim tizimini shakllantirishga sharoit yaratish.
   

Zamonaviy ta’lim taraqqiyotida paydo bo’layotgan “Innovatsion yondoshuv”, “Innovatsion faoliyat”, “Innovatsion pedagogika” tarzdagi tushunchalar yuqoridagi ehtiyojlar asosida kelib chiqqan bo’lib, ularning pirovard maqsadi ta’lim sohasida o’quvtarbiya jarayoni natijasini kafolatlaydigan o’zgarish, yangilanishlar kiritishdan iborat.