Mavzu: Kreativ pedagogning fikrlashi an’anaviy pedagog fikrlashidan farqli tomonini tahlil qilish

Mavzu: Talimning zamonaviy shakllari.
Ta’limni tashkil etish shakllari deganda, anik muddatda va tartibda o‘kituvchining o‘kuvchilar bilan olib boradigan mashgulot turlarini tushunamiz. Xozirgi kunda, umumta’lim maktablarida ta’limni sinf-dars shaklida olib borish keng tarkalgan. Insoniyat tarixiga nazar tashlar ekanmiz, ta’limni tashkil etish shakllari ijtimoiy tuzum manfaatlariga mos xolda paydo bo‘lgan va rivojlangan. Dastlabki davrlarda ta’lim berish ishlari odamlarning mexnat faoliyati, turmush tarzi bilan uzviy boglangan hamda bilim berish, o‘rgatish ishlari yakka tartibda olib borilgan.
Davr o‘tishi bilan ko‘pchilikka bilim berish ehtiyoji paydo bo‘ladi. Ta’lim tizimi mazmuni, bilimlarning murakkablashuvi, bolalarni gurux-gurux kilib, to‘plab o‘kitishni takozo kilgan hamda ta’lim bilan shugullanuvchi mutaxassislar, o‘kituvchi tayyorlash zaruriyatini keltirib chikargan.
Shu davrga kelib o‘kitishning maxsus tashkiliy shakllari paydo bo‘la boshlaydi. Buning natijasida sinf-dars tizimi paydo bo‘la boshlaydi. Xalk orasida xayotiy tajribaga, bilim va tarbiyaga ega bo‘lgan kishilar murabbiy, o‘kituvchi bo‘lib faoliyat ko‘rsatdi.
Xalkimiz tarixiga nazar tashlar ekanmiz, maktab va madrasalarda yoshlarga bilim berish bilan shugullanganligi “Avesto” va boshka tarixiy manbalardan ma’lum. Ammo kadim davrlarda ta’limni kat’iy chegaralangan vaktda, bir xil yoshdagi bolalar bilan olib borish, ta’lim mazmunini boskichma-boskich berish masalalariga aniklik kiritilmagan edi.
Ta’limning tashkiliy masalalari Al-Forobiyning “Fan va akl zakovat” asarida o‘kuv fanlarini guruxlarga bo‘lib o‘kitish, ularning tarbiyaviy moxiyatini ochish masalalariga e’tibor berilgan. Pedagogika tarixida, ta’lim tashkil etishning asosiy shakli dars hisoblangan. Sinf-dars tizimini didaktik talablar asosida yaratishda buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiyning (1592-1670) xizmatlari katta, uni sinf-dars tizimining asoschisi sifatida butun dunyo tan olgan.
YA.A.Komenskiy “Buyuk didaktika“ asarida, o‘kuv mashgulotlarini gurux shaklida tashkil kilish, o‘kuv yili va o‘kuv kunini bir vaktda boshlash, mashgulotlar orasida tanaffuslar berilishini, guruxlardagi bolalarning yoshi va soni bir xil bo‘lishiga aloxida e’tibor berdi. Dars davomida o‘kuvchilar dikkatini to‘plash, materialni batafsil tushuntirish, o‘kuvchiga savollar berish, o‘zlashtirish jarayonini nazorat kilish zarurligini ta’kidlaydi.
Bu tarixiy jarayonda Pedagogika fani oldida turgan muammolardan biri ta’limning tashkiliy shakllarini samaradorligini oshirish, ayniksa, darsni samaradorligini oshirish bilan boglik ilmiy-nazariy uslubiy va amaliy muammolarni xal etuvchi tadkikotlar olib borishda ko‘p ishlar kilindi. Bu borada mustakil O‘zbekistonimizda kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirishda ta’lim tizimiga yangi pedagogik texnologiyalar tadbik etish bilan boglik ishlar kilinmokda. Sinf deganda, yoshi va bilim darajasi bir xil bo‘lgan o‘kuvchilar guruxi tushuniladi.
Interfaol ta’lim va tarbiya jarayoni ishtirokchilari
Interfaol mashg’ulotlar o’ziga xos tashkiliy tuzilishga ega bo’lib, uni tashkil qilish va olib borish bo’yicha faoliyat turlari alohida ajratilgan va har biri bo’yicha alohida vazifalar shaklida nomlar berilgan. Bunda bir mashg’ulot jarayonida shu mashg’ulotni olib boruvchi bir vaqtda ushbu turli vazifalarni bajarishi ko’zda tutiladi. Shu bilan birga bir mashg’ulotni ikki yoki uch pedagog yoki yordamchilar birgalikda olib borishi ham qo’llaniladi.