Mavzu: Massa tushunchasi: Nyutonning 2,3-qonunlari Massa

Kuch (F), jism massasi (m) vа shu kuch ta’sirida jism оlgan tezlanish (а) оrasidagi bog`lanishni aks ettiradi:

F=mа

 

Nyutonning Ikkinchi qonuni
Jismning tezlanishi unga ta’sir etayotgan kuchga to‘g‘ri proporsional, massasiga esa teskari proporsionaldir.


1.Berilgan massali jismning tezlanishi unga ta’sir qiluvchi kuchga to‘g‘ri proporsionaldir.

2.Bir xil kuch ta’sirida jismlarning olgan tezlanishlari ular massasiga teskari proporsionaldir.
Quydagicha tajriba o’tkazamiz: Dastlab, o’zgarmas massali jismga (m=const) turli kuchlarning ta’sirini ko’raylik. Masalan, futbol to’pini yosh bola, o’spirin va futbolchi tepsin. Tabiyki, to’p eng katta tezlanishni futbolchi tepganida oladi, boshqacha aytganda, jismning oladigan tezlanishi unga ta’sir etayotgan kuchga to’g’ri proportsional bo’ladi, ya’niy a~F.
Endi futbolchi (F=const) rezina koptokni, futbol to’pini va bosqichlar mashq o’tkazadigan to’pni tepgan xolni ko’raylik. Bu tajriba, o’zgarmas kuch ta’sirida jismning oladigan tezlanishi uning massasiga teskari proportsional ekanligini ko’rsatadi, ya’ni

a ~ 1/m
Agar yuqoridagi hulosalarni umumlashtirsak,


a = F/m
ni hosil qilamiz.
Yoki tezlanish a va kuch F vektor kattaliklar ekanligini e’tiborga olsak, a = F/m
Bu formula Nyutonning ikkinchi qonunini ifodalaydi. Jismning oladigan tezlanishi unga ta’sir etayotgan kuchga tog’ri, massasiga esa teskari proportsional bo’lib, yo’nalishi ta’sir kuchining yo’nalishi bilan mos keladi.
Avtomobilga qanday kuchlar ta’sir qiladi?

O’zingni sinab ko’r

1.Massasi 60 t bo’lgan reaktiv samolyot dvigateli tortish kuchi 90kN bo’lsa, u qanday tezlanishga erishadi?

2.Massasi 0,5 kg bo’lgan to’p 0,02 s davom etgan zarbadan so’ng 10 m/s tezlik oladi. Zarbaning o’rtacha kuchi qancha bo’lgan?

Kimning kuchi ko`p?

Test: Krilovning "Oqqush, saraton va qisqichbaqa" masalida qanday harakatlar kompensatsiya qilinadi?

• 
  oqqush, qisqichbaqa va saraton
  
• 
  oqqush va qisqichbaqa
  
• 
  Yerning tortish kuchi va yo'lning o'zgaruvchanligi
  
• 
  to'g'ri javob yo'q
  

Test:

1. Nyutonning 2-qonuni qachon o`rinli?

A) inertial B) inertial bo'lmagan C) inertial va inertial bo'lmagan D) to'g'ri javob yo'q

2. Nyutonning ikkinchi qonunining matematik ifodasi:

A) M / a B) F / a C) a / F D) F 1 /F 2

3. Nyutonning 2-qonunining sababi nima i? A) tezlanish kuchi B) natijaviy tezlashish B) tezlanish harakati D) tashqi kuchlar

4. Quyidagilarning yo'nalishi doimo to'g'ri keladimi? A) kuch va tezlik B) tezlashuv va tezlik B) kuch va tezlanish D) uzunlik va tezlik

Savol:

1.Bir jismning boshqa jismga ta'sirini o'lchaydigan jismoniy miqdor qanday nomlanadi?

2.Tana tezligining o'zgarishiga nima sabab bo'ladi?

3. Dinamikaning ikkinchi qonunini qaysi formula tavsiflaydi?