Samarqan davlat universiteti Geografiya va ekologiya fakulteti 203 – guruh talabasi Abduraxmonova Malika geologiya va ekologiya fanidan qilgan taqdimoti
Mavzu; Minerallar va tog’ jinslari. Ularning fizik tasnifi. Endogen jarayonlar. Tektonik va neotektonik harakatlar
Tog‟ jinsi va minerallar haqida tushuncha Mineral degan termin kadimiy ("menera" ya‘ni rudali tosh, rudaning parchasi) degan so‘zdan kelib chiqqan. Minerallar tabiatda: 1) Qattiq, 2) Suyuq, 3) Gassimon xolatda uchraydi. Minerallarning paydo bo‘lishi, asosan suyuqliklar ichidan mineral moddalarni xosil qiluvchi zarrachalarning ajralib chikishidan boshlanadi. Bu jarayonlarning yuzaga kelishi uchun esa albatta suyuqliklar tarkibidagi mineral moddalar kontsentratsiyasining ko‘payishi, kimyoviy muxit, xarorat va bosim kabi asosiy omillar sababchi bo‘ladi.
Magma quyindilarining xarorati pasayishi munosabati tufayli kristallanish jarayoni yuz beradi, natijada magmatik va pegmatik konlarni xosil qiluvchi minerallar paydo bo‘la boshlaydilar. Yer shari asosan minerallardan tashkil topgan. Fizikaviy xossalari va ximiyaviy tarkibi bir xil bo‘lib, ma‘lum bir fizikaviy, ximiyaviy jarayonlar natijasida xosil bo‘lgan modda mineral deb ataladi. Xozirgi vaktda 5 mingtadan ortiq mineral ma‘lum, ammo bularning fakat 20 - 30 tasi tog‘ jinslarni xosil qiluvchi minerallar xisoblanadi. bo‘larning ichida eng ko‘p tarqalgani dala shpati bo‘lib. u Litosferaning 57,9 % ini, kvarts - 12,6 %, slyuda - 3,6 %, temir - magnezial silikatlari (avgit, olivin) 16,8 % (kal‘tsit) - 1,5 %, dolomit 0,1 %, kaolin va boshqa qolgan kam uchraydigan minerallarning xammasi Litosferaning 6,5 % ini tashkil etadi. Tabiatda ko‘p uchraydigan minerallar tog‘ jinslarni xosil qiluvchi minerallar deb ataladi. Minerallar fizik jism sifatida o‘zining rangiga,
