Mavzu: Pedagogning umumiy kasbiy madaniyati Reja: O‘qituvchi pedagogik odobi haqida tushuncha. Pedagogik nazokatning mohiyati va xususiyati. Darsda pedagogik nazokat. Pedagogik nazokatni egallash shart sharoitlari

Mavzu: Pedagogning umumiy kasbiy madaniyati
Reja:
1.O‘qituvchi pedagogik odobi haqida tushuncha.
2. Pedagogik nazokatning mohiyati va xususiyati. Darsda
pedagogik nazokat.
3. Pedagogik nazokatni egallash shart - sharoitlari.

O‘qituvchilik kasbini sevish pedagogik odobning zarur talablaridan biri hisoblanadi. O‘z kasbini sevgan kishigina butun kuch – g‘ayratini, qalb qo‘ri va dil

haroratini bu ishga bag‘ishlaydi va o‘z faoliyatida yaxshi natijalarga erishadi.Shuningdek, bolalarni sevish, ularga mehr-muhabbatli bo‘lish o‘qituvchilik kasbi, o‘qituvchi axloqiy qiyofasida juda muhim ahamiyat kasb etadi. O‘qituvchidan bolalarga mehribonlik bilan birga talabchanlik va qattiqqo‘llik ham talab etiladi.
O‘qituvchi halollik, rostgo‘ylik, axloqiy poklik, odamiylik, kamtarlik kabi fazilatlarga ega bo‘lishi pedagogik odobining muhim talab-qoidasidir. Muallim
deyarli har kuni o‘quvchilar bilan uchrashadi, savol- javob qiladi, ularning yaxshi xulqi, ezgu ishlarini ma’qullaydi, bilimini baholaydi, nojo‘ya xatti - harakati uchun tanbeh beradi. Albatta, o‘qituvchining fikri, mulohazalarida nisbiylik, sub’ektivlik alomatlari
mavjud. U hammaga aynan birdek to‘g‘ri munosabatda bo‘la olmasligi mumkin, lekin u hamma o‘quvchilarga nisbatan xolis niyatli, yaxshilik qilishga intiluvchi,
adolatli kishi ekanligiga barchaning ishonchi komil bo‘lmog‘i lozim. Sinfda o‘qituvchi "yaxshi ko‘radigan", "yomon ko‘radigani" bor degan taassurot tug‘ilmasligi kerak.
Fanning muhim muammolari yuzasidan erkin fikr yurita olishi va nihoyat o‘quvchilarni ham ijodiy fikrlashga, tadqiqot ishlariga o‘rgatish va jalb etishni talab qiladi. Xullas, yaxshi o‘qituvchi bo‘lish uchun bo‘lajak muallim yuksak pedagogik odob madaniyatini egallashi zarur. Buning uchun bo‘lajak o‘qituvchi pedagogik odobning talab va qoidalarini bilib,o‘zlashtirib olishi, tajribada pedagogik faoliyatda qo‘llashi, o‘zining dunyoqarashi va axloqiy tajribasi bilan boyitishi lozim, fikrlash va his etish, turmushda sinab ko‘rish natijasida pedagogik odobning talab va qoidalari o‘qituvchining shaxsiy e’tiqodiga, axloqiy fazilatlariga aylanadi.
Har qanday mutaxassis odob-ahloq namunalariga ega bo‘lishi tabiiy, lekin pedagogik odoblilik mutlaqo o‘zgacha holdir. Chunki tabiatga, jamiyatga,
notanish kishilarga, jism va ashyolarga, o‘z-o‘ziga munosabatda haqiqiy mezon rolini bajaruvchi qobiliyatga ega bo‘lishlik aynan o‘qituvchi shaxsida
mujassamlashadi. Pedagogik nazokat etnopsixologik his-tuyg‘ulari, milliy xarakter xususiyati, xulq, faoliyat, muomala qoidalari, qonuniyatlari va ko‘nikmalaridan
me’yoriy ravishda maqsadga muvofiq tarzda foydalanishda o‘z aksini topadi:
• emostional his-tuyg‘ular, kechinmalar, stress va affektiv holatlar xossalari, chegaralariga batamom rioya qilish
• xulq-atvor malakalarini amaliyotda oqilona qo‘llash
• bachkana qiliqlar, ortiqcha harakatlar qilishdan o‘zini tiyish
• nutq madaniyatidan tashqari chiqmaslik, shaxsiyatga tegadigan iboralar ishlatmaslik, qo‘pol va dag‘al so‘zlar qo‘llamaslik
• hissiy, aqliy bilish jarayonida muayyyan me’yorlarga asoslanish,
manmanlikni namoyish etmaslik
• o‘quvchilar va o‘qituvchilar jamoalari bilan, ota-onalar hamda notanish kishilar bilan munosabatga kirishishda rasmiy, qat’iy ishbilarmonlik uslublariga
asoslanish
O‘qituvchi - ziyolilar ichida ma’naviy dunyosi muayyan darajasi bilan tafovutlanib, ko‘rsatkichi bo‘yicha ancha yuksaklikka ega inson. Uning bu darajaga erishishi manbalari - o‘qituvchining kundalik, ijodiy izlanish faoliyatining ko‘rinishidan, ijtimoiy status va. rolni qat’iy ijro etishdan iborat. O‘qituvchining kasbiy mahoratidan tashqari, uning siyosiy, iqtisodiy, tarixiy bilimlarga ega bo‘lishidek zaruriyati, ehtiyoji, imkoniyati alohida ahamiyat kasb etadi.
Pedagogik nazokat o‘qituvchiga muloqotni ijobiy hissiyotlar asosida qurishga, bolalar bilan psixologik kontaktni saqlashga yordam beradi. O‘qituvchi pedagogik nazokat talablariga amal qilib o‘zida muloqotning demokratik uslubini shakllantiradi, o‘quvchilar bilan haqiqiy muloqot madaniyatiga erishadi. Pedagogik nazokat o‘qituvchiga bolalar bilan muloqotda konflikt (qarama-qarshilik)dan qochishga, o‘zaro munosabatni to‘g‘ri kurishga yordam beradi.
Takt so‘zi ta’sir etish ma’nosini bildiradi. Bu kishilar o‘zaro munosabatini boshqarishga yordam beruvchi axloqiy kategoriyadir. Taktik xulq insonparvarlik prinstipiga asoslanib, murakkab konflikt holatlarida ham kishiga hurmat saqlab
qolishni talab qiladi. Nazokatli bo‘lish barcha kishilarga qo‘yilgan axloqiy talab, ayniqsa pedagoglarga bu juda muhim. Pedagogik takt o‘qituvchining kasbiy sifati, uning mahoratining bir qismi.
Pedagogik takt - bu o‘qituvchining o‘quvchiga maqsadga muvofiq pedagogik ta’sir o‘lchovi, muloqotning maxsuldor uslubini o‘rnatish ko‘nikmasi. Pedagogik takt o‘quvchilar bilan muloqotda oxirgi holatga (choraga) yo'l qo‘ymaydi.
Hurmat erkalash va talabchanlikni ham talab etadi. O‘quvchiga munosabat ularning yosh xususiyatlariga ham bog‘lik bo‘ladi. Kichik yoshdagi o‘quvchilarga munosabatda o‘qituvchi bolani kuchog‘iga olishi, boshini silashi, erkalab chaqirishi mumkin. Katta o‘quvchilar bilan bunday holatga ayrim sharoitlarda yo‘l qo‘yiladi. O‘spirinlar bilan bunday munosabatda bo‘lishga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Ular o‘zini katta, mustaqil deb bilishadi.
O‘qituvchi takti darsda, sinfdan tashqari ishlarda va boshqa joylarda namoyon bo‘ladi.
Pedagogika o‘z usullarini yo‘q narsadan yaratmaydi, ularni o‘ylab topmaydi. U hayotdan kishilar hulq-atvorining real omillarini, bolalar hayotini pedagogik jihatdan maqsadga muvofiq tarzda tashkil etish vazifalariga javob beradiganlarini tanlab oladi,
tarbiyaviy ishda pedagogik ta’sir ko‘rsatish usullari sifatida foydalanadi.
Pedagogik ta’sir ko‘rsatish metodikasi bolalarning ijtimoiy-foydali faoliyatini pedagogik jihatdan maqsadga muvofiq tarzda tashkil etish uchun foydalaniladigan vositalar sistemasidan iboratdir. Bu vositalar tarbiyalanuvchi shaxsiga qaratilgan bo‘lib, bolalarning hulq-atvorini rag‘batlantiradi, ularning qiyin
va murakkab vazifalarini quvonch ijodiy shavq-zavq manbaiga, har bir tarbiyalanuvchi O‘quvchining shaxsiy muddaolariga aylantiradi.
Pedagogik ta’sir ko‘rsatish usullarini alohida-alohida tasvirlashga o‘tishdan oldin ularni muvaffaqiyatli qo‘llanishning umumiy qoidalarini qarab chiqamiz;
Pedagogik ta’sir ko‘rsatish usullaridan samarali foydalanishning zarur sharti pedagogning bolalarga bo‘lgan munosabatlarining chinakam insonparvarligidir.
Pedagogik ta’sir ko‘rsatish usullari o‘z tarbiyalanuvchilari taqdiriga beparvo bo‘lgan kishilar qo‘lida sof kasbkorlik vositalari majmui emas, bu usullar bir jamoa bo‘lib, yagona intilishlar, umumiy mas’uliyat bilan birlashgan jonli kishilarning jonli munosabatlaridir.
Qattiqlik va toshbag‘irlikni, rasmiy ma’muriyatchilikni o‘zining bolalar bilan munosabati normasiga aylantirgan kishilar haqiqiy pedagog bo‘lolmaydilar. Bizning sharoitimizda faqat pedagoglar bilan o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘rtoqlarcha munosabatlarni rivojlantirishga va mustahkamlashga qaratilgan yo‘lgina pedagogik
ta’sir ko‘rsatishning asosi bo‘lishi mumkin. Binobarin u yoki bu usullarni qo‘llanish har bir holda bolalarning faoliyatida faqat jo‘z’iy o‘zgarishlarga olib kelib bo‘lmay,
shu bilan birga hamisha pedagoglar bilan tarbiyalanuvchilar o‘rtasidagi munosabatlarning rivojlanishiga faol xizmat qiladi.
E'tiboringiz uchun rahmat