mavzu. Raqamli iqtisodiyot faniga kirish

rasm. Jahon kraudfanding bozori dinamikasi, mlrd. AQSh dollari

Loyihani qo‘llab-quvvatlovchilar u yoki bu foyda olishlarini yoki unga bepul sarmoya kiritishni kutishlari mumkin. Ta’sischining ular bilan qanday to‘lashiga qarab, kraudfandingning bir necha asosiy turlari mavjud:

1. 
   xayr-ehsonlar yoki donate lar asosida (Donation based Crowdfunding) - ushbu turdagi mablag‘ faqat notijorat va shaxsiy loyihalar uchun mo‘ljallangan;
   
2. 
   haq evaziga (Rewards based Crowdfunding) - loyiha ishtirokchilari qimmatbaho sovg‘alarni olishadi; sotishdan oldingi bosqichdagi loyihalar uchun dolzarb;
   
3. 
   qarz kapitalini jalb qilish bilan (Debt based Crowdfunding) - loyiha foydasining foizida qaytarib berish evaziga sarmoyalar;
   
4. 
   aksiya evaziga (Equity based Crowdfunding) - loyihadagi ulush evaziga pul; ishtirokchilarning yanada jiddiy sarmoyalarini o‘z ichiga oladi;
   

Aniq miqdordagi yangi kripto valyutasi birliklari (ICO) evaziga - boshlang‘ich korxonalar o‘zlarining kripto valyutalarini chiqaradilar va Bitsoin yoki Ethereum kabi boshqa mashhurlarga almashadilar.
Rossiya Banki kraudfandingning to‘rt turini ajratib ko‘rsatdi:
p2p kreditlash, ham investor, ham qarz oluvchi jismoniy shaxslar bo‘lsa;
p2b-kredit berish, agar investor jismoniy shaxs bo‘lsa, qarz oluvchi yuridik shaxs hisoblanadi;
b2b kredit berish, agar investor ham, qarz oluvchi ham yuridik shaxs bo‘lsa;
Yuqoridagilardan va qo‘shimcha ravishda kraudfandingni rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari va tendensiyalari quyidagilarni keltirish mumkin:

• 
  Xayriya va notijorat tashkilotlarning faoliyati: davolanish uchun o‘z mablag‘lari еtishmayotgan odamlarga yordam berish, tabiatni muhofaza qilish sohasidagi loyihalarni amalga oshirish va boshqalar.
  
• 
  kraudfanding mexanizmlaridan foydalangan holda startaplarga investitsiyalarni jalb qilish;
  
• 
  Blokcheyn texnologiyalarini joriy etish: manipulyatsiyadan himoyalangan mablag‘larni yig‘ish va ulardan foydalanish jarayonini yanada shaffof qilishga imkon beradi;
  
• 
  ko‘chmas mulk loyihalarini moliyalashtirish uchun kraudfandingdan foydalanish.
  

Banklarning past yoki salbiy foiz stavkalari sharoitida bunday loyihalar investitsiyalarning eng jozibali va ishonchli yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
Kichik va o‘rta biznes uchun kraudfunding venchur kapital fondlari yoki “farishta” investorlaridan mablag‘ jalb qilishning munosib alternativasiga aylanmoqda. 2019 yilda mablag‘ yig‘ish bo‘yicha еtakchilar oziq-ovqat va ichimliklar, dori-darmonlar, sog‘liq va go‘zallik kabi sohalar edi.
Asosiy maqsad loyihani amalga oshirish emas, balki shunchaki pul yig‘ish bo‘lganida, venchur kapitalistlar tomonidan ko‘plab firibgarliklar sodir bo‘lganligi kraudfanding uchun jiddiy muammo edi. Shunga qaramay, global kraudfanding bozori rivojlanmoqda, sohani davlat tomonidan tartibga solish yaxshilanmoqda va investorlarning tajribasi o‘sib bormoqda. Uzoq muddatli istiqbolda ushbu vosita an’anaviy venchur kapital qo‘yilmalari uchun tobora jiddiy raqobatga aylanib borishini kutish mumkin.