mavzu. Raqamli iqtisodiyot faniga kirish

3D-printerning ishlashjarayoni esa quyida tasvirlangan:




3D-printerning xomashyolari tasviri esa quyidagucha:


3D-faylning ekrandagi ko’rinishiga misol:

3D-printerlarning ishlashi uchun kerakli bo’lgan ob’ektlarning 3D- modellarini tezda xosil qilish uchun turli xildagi va modellardagi 3D-skanerlardan foydalanish mumkin. Yuqorida aytilganlardan kelib chiqqan xolda shuni ta’kidlash mumkinki, O’zbekiston respublikasinig raqamli innovatsion rivojlanishida 3D- texnologiyalarning ahamiyati juda ham salmoqli bo’lib, bu amal juda katta iqtisodiy samara keltirishi mumkin. Bu esa kasb-xunar kollejlari va texnika oliy o’quv yurtlari hamda universitetlarida 3D-texnologiyalarga bag’ishlangan fanlar kiritish va bu yo’nalishda kadrlar tayyorlashni jadallashtirish zarurligini taqozo qiladi. Bu yo’nalish bo’yicha ilmiy-amaliy ishlarni kengaytirishni va ommalashtirishni esa yangi tashkil etilgan innovatsion rivojlanish vazirligi, loyihalarni boshqarish milliy agentligi, Xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi hamda oily ta’lim muassasalari zimmasiga yuklash talab etiladi.
Ushbu bo’limda elektron tijorat bilan bog’liq bo’lgan quyidagi savollarko‘rib chiqiladi va muhokama qilinadi:

• 
  Biznes modellar nima va ularning qanday turlari mavjud?
  
• 
  Qanday qilib kompaniyalarning muvaffaqiyatli biznes-modellari tashkilqilinadi?
  
• 
  Informatsion agentliklar va messenjerlr qanday qilib pul topadilar?
  
• 
  Ijtimoiy saytlar va mobil ilovalarning turli xildagi monetizatsiya tuzilmalarida qanday kuchli va kuchsiz tomonlar mavjud?
  
• 
  Qanday qilib bu soxadagi muvaffaqiyatsizliklardan samarali homoyalanish mumkin?
  

Biznes model kompaniyaga samarali tijorat foaliyatini yuritish va o’z oldiga qo’yilgan maqsadlarga erishish uchun qo’llaniladigan asosiy va qo’shimcha biznes jarayonlar to’plamidir. Kompaniyalar biznes modelni tovar va hizmatlar yaratish va buning qandaydir miqdorda oqibatida foyda olish uchun ishlatadilar. Biznes model kompaniyaning qanday qilib pul ishlashi bo’yicha ishga yondoshuvidir.
Maqsadga muvofiq bo’lgan va foyda keltiradigan biznes-model qurish uchun quyidagi bir qancha savollarga javob berish kerak bo’ladi:

• 
  Kompaniya qanday xizmat yoli mahsulot sotadi uning qimmatliligi nimada?
  
• 
  Iste’molchilar ushbu mahsulot nyoki xizmatlardan qanday naf ko’rishlari mumkin?
  
• 
  Iste’molchilar ushbu mahsulot yoki xizmatdan o’zlarining qanday muammolarini hal qilishlari mumkin?
  
• 
  Mahsulotning sifati va bahosi bozordagi shunday mahsulot yokixizmatlarning sifati bilan qanday munosabatda?
  
• 
  Kompaniya qanday bozor segmantiga kirishni rejalashtirayapti?
  
• 
  Kompaniya qanday qilib o’z mahsulot yoki hizmatlarini sotadi?
  
• 
  Mahsulot va xizmatlarni sotish uchun qanday kanallar mavjud?
  
• 
  Kompaniya faoliyatini ta’minlash uchun qanday zahiralar kerak bo’ladi?
  
• 
  Biznes-modelni tadbiq etish uchun kompaniya qanday harajatlar qilishikerak?
  
• 
  Mijozlar bilan aloqalar qanday qilib amalaga oshiriladi?
  
• 
  Kompaniya mijozlarni qanday qilib o’ziga jalb qiladi?
  
• 
  Mijozlar uchun qanday yengilliklar yaratiladi?
  
• 
  Mijozlarni jalb qilish va ushlab turish uchun qanday tadbirlar amalga oshiriladi?
  
• 
  Mijozlarning vaqtinchalikdan doimiyga aylanishi uchun qanday tadbirlar majmuasidan foydalaniladi (chunki doimiy mijozlar kompaniyaga asosiyfoydani keltiradi)?
  
• 
  Zahiralar yetkazib beraidgan, xizmat ko’rsatadigan va information tizimlar ishnichliligini ta’minlab beradigan hamkorlar hamda raboqatchilar bilan aloqalar qanday amalga oshiriladi?
  

Kompaniya biznes-modelining asosiy tarkibiy qismlari quyidagilar bo’lishi mumkin (Tools for Business Model Generation, Alexsander Osterwalder. http://ecorner.stanford.edu/authorMatrialInfo.html?mid=2875):qiymatyaratadigan taklif, asosiyresurslar, faoliyatning asosiy turi, asosiy hamkorlar, iste’mol sektorlari, mijozlar bilan o’zaro aloqa, sotuv kanallari, pul oqimlari va sarf- harajalar tarkibi.
Internetda ishlaydigan biznes modellarning eng ommabop tasnifi AQSH Shimoliy Karolina shtati universiteti professori Maykl Rappniki hisoblanadi [16]. Intenet biznesi modellarining ushbu tasnifi o’z tarkibiga 41 ta modelni qamrab oladi va u to’qqizta kategoriyaga bo’lingan:

1.