Mavzu: S. L. Rubinshteyn maktabi umumiy xarakteristikasi Reja

S. L. Rubinshteyn “Umumiy psixologiya asoslari”da eng asosiy psixologik metodlar sifatida kuzatuv va eksperimentni ajratib ko’rsatdi. Kuzatuv “tashqi” va “ichki”ga bo’lingan, eksperiment – laboratoriya ishi, tabiiy va psixologik-pedagogik, qo’shimcha metod uning asosiy modifikatsiyasida fiziologik eksperiment. Bundan tashqari, faoliyat mahsulini o’rganishda suhbat va anketa usullarini ajratib o’tdi. Tabiiyki, vaqt bu tasnifning qirralarini ta`kidladi. SHunday qilib, psixologiyaning falsafa bilan bog`liqligi uni nazariy metodlaridan mahrum qildi, xuddi shunday yaqinlik pedagogika va fiziologiya bilan bu fanlarning psixologik ro’yxatga qo’shilishi bilan amalga oshirildi.
S.L.Rubinshteyn tomonidan MDUda falsafa fakulteti qoshida psixologiya bo‘limi 1943 yilda paydo bo‘lgan. 1945 yilda S.L.Rubinshteyn tomonidan psixologiya sektori ochildi. SSSRda psixologlar jamiyati paydo bo‘lidi 1966 yilda birinchi psixologiya fakulteti ochildi uning birinchi dekani A.N.Leontev; Leningradda esa B.F.Lomov bo‘ldi. 1966 yilda Rossiyada XVIII xalqaro psixologlarning kongressi bo‘lib o‘tdi. Bunda chet el psixologlari ham faol qatnashdi.


Ilmiy faoliyati
Rubinshteynning psixologiya sohasidagi ilmiy tadqiqotlari 1930 yilda Leningradga ko'chib o'tgandan so'ng keng rivojlandi. Bu erda u yirik ilmiy falsafiy va psixologik maktabni boshladi. Ilmiy qiziqish sohasi umumiy psixologiya nazariyasi va metodologiyasi, pedagogik psixologiya, falsafa, mantiq, fikrlash psixologiyasi, psixologiya tarixi, his-tuyg'ular, temperament, qobiliyatlar psixologiyasi. Birinchi rus psixologlaridan biri ong va faoliyat birligi printsipini shakllantirdi — psixologiyada faoliyat yondashuvi nazariyasida Markaziy (1922). 1930-yillarda u ushbu printsipni mazmunli asoslab berdi, uning mohiyati shundan iboratki, inson va uning psixikasi dastlab amaliy faoliyatda shakllanadi va namoyon bo'ladi, marksizm falsafasi asosida psixologiyani yaratish dasturini ishlab chiqdi, psixologiya fanining yangi uslubiy tamoyillarini, xususan, determinizm printsipini ishlab chiqdi ("tashqi sabablar ichki sharoitlar orqali harakat qiladi")., o'z shogirdlari tomonidan fikrlash jarayonlarini o'rganishda amalga oshirilgan jarayon sifatida aqliy kontseptsiyani yaratdi


S. L. Rubinshteyn maktabi 19 - asr oxiri-20-asr boshlarida Rossiyada eksperimental psixologiya bilan bir qatorda boshqa ilmiy psixologik yo'nalishlar ham rivojlanmoqda. Ushbu davrda bir nechta ilmiy maktablar va yo'nalishlar paydo bo'ladi. Shunday qilib, Gruziyada D. N. Uznadzening taniqli psixologik maktabi shakllandi, uning vakillari o'rnatish tushunchasini qabul qildilar va undan ko'plab psixologik hodisalarni tahlil qilish uchun keng foydalandilar.
Boshqa ilmiy yo'nalish inson psixikasi rivojlanishining madaniy - tarixiy nazariyasini yaratuvchisi L. S. Vygotskiy nomi bilan bog'liq.

Ushbu davrda tashkil etilgan uchinchi maktab Sergey Leonidovich Rubinshteyn maktabi bo'lib, u o'sha paytda Moskva davlat universitetining psixologiya kafedrasida va umumiy va pedagogik psixologiya institutida ilmiy tadqiqotlar olib borgan. Sovet psixologi va faylasufi, u psixologiyada faol yondashuvning asoschilaridan biri edi.

Umumiy psixologiya nuqtai nazaridan fikrlash muammosi S. L. tomonidan o'tkazilgan eksperimental tadqiqotlar tsiklida ishlab chiqilgan.

Rubinshteyn va uning jamoasi xodimlari tomonidan. Fikrlash psixologiyasining umumiy nazariyasini yaratishga qaratilgan ushbu tadqiqotlarning nazariy qarashlari va eksperimental natijalari S. L. Rubinshteynning "fikrlash va uni o'rganish yo'llari to'g'risida" kitobida, shuningdek uning rahbarligi ostida "fikrlash jarayoni va tahlil qilish, sintez qilish va umumlashtirish naqshlari"jamoaviy asarida nashr etilgan.

O'tkazilgan tajribalar fikrlash jarayonini, uning borishi va dinamikasini, asosan fikrlashning ijodiy tomonini - yangi umumlashmalarga o'tish qobiliyatini va ijodiy jarayonni tartibga soluvchi qonuniyatlarni aniqlashga qaratilgan.

Biz allaqachon aytib o'tgan edikki, faol yondashuv psixologik maktab asoschisi S. L. Rubinshteyn tomonidan ishlab chiqilgan va u birinchi marta 20-yillarning boshlarida, ijodiy faoliyat printsipini ko'rib chiqishda aniqlangan.

Rubinshteynning so'zlariga ko'ra, sub'ekt o'zining ijodiy faoliyati harakatlarida nafaqat namoyon bo'ladi va namoyon bo'ladi, balki u ham yaratiladi va aniqlanadi. Rubinshteyn nazariyasida ob'ektiv voqelikka kirib boradigan harakat boshlang'ich hisoblanadi.

Faoliyat insonning dunyo bilan amaliy va har doim uzluksiz o'zaro ta'sirining darajalaridan biridir. Rubinshteyn uchun rivojlanishni belgilaydigan asosiy nuqta-bu faoliyat.

S. L. Rubinshteynning eng yirik izdoshlari va shogirdlari Kseniya Aleksandrovna Abulxanova Andrey Vladimirovich Brushlinskiy o'z ustozining g'oyalari asosida sub'ektivlik tamoyilini-insonni dunyoni va o'zini faol o'zgartiruvchi mavjudot sifatida tasavvur qilishni rivojlantiradi. S. L. Rubinshteyn nuqtai nazaridan tushunilgan psixologiya psixikani insonning dunyo bilan butun o'zaro ta'sirini tartibga solishda ishtirok etadigan tirik uzluksiz jarayon sifatida o'rganadi.

S. L. Rubinshteyn maktabi rus psixologiyasidagi yagona yirik maktabdan uzoqdir, garchi nazariy jihatdan u eng obro'li bo'lsa ham.

Psixologiya fanini tizimlashtirish haqida 1900 yilda 4 Xalqaro konferensiyada qayd qilingan.

S.L.Rubinshteyn ong va faoliyat birligi prinsipini ilgari surib va atroflicha asoslab berib, faoliyat psixologiyasini yaratish zaruriyatini tushuntira oldi. Uningcha, mehnat psixologik emas, balki "ijtimoiy kategoriya", psixologiya esa "mehnat faoliyatining psixologik jabhalarini" tadqiq etadi. Psixiklilikning namoyon bo‘lishi yoki hukm surishining ob’ektiv shakli xulqda, faoliyatda ifodalanadi (aks ettirish harakati ma’nosida).