Mavzu: Sare’ tavil bahrlari
Yüklə 105,22 Kb.
|
| Aruz bahrlari
Икки хил асл рукнлардан тузилган баҳрлар Бир хил асл рукнлардан тузилган баҳрлар Ҳажаз, ражаз, рамал, вофир, комил, мутақориб, мутадорик Мужтасс, музореъ, ҳафиф, мунсареҳ, муқтазаб, тавил, жадид Араб шеъриятига хос бўлган баќрлар Форс – тожик ва туркий халқлар шеъриятида қўлланиладиган баҳрлар Ҳажаз, ражаз, рамал, мунсареҳ, музореъ, муқтазаб, мужтасс, сареъ, жадид, қариб, ҳафиф, мушокил, мутақориб, мутадорик Тавил, мадид, басит, комил, вофир 5 –jadval Ba’zi bahrlarga misollar Rajazi musammani solim
hazaji musaddasi maqsur
O’zbek mumtoz adabiyotida ramal, hazaj, rajaz, mutaqorib eng ko’p qo’llanilgan. Jumladan, Alisher Navoiyning “Xazoyin ul-ma’oni” devonidagi g’azallarning yarmidan ko’prog’i ramal bahri (foilotun ruknining turlicha takrori) da yozilgandir. Bahrlar bir – biriga yaqinligi, “o’zagi” bir xil bo’lishiga ko’ra guruhlanib, aruz doiralarini tashkil etadilar. Bir o’zakli (yaqin) bahrlar uchun bitta bayt yoki misra she’r aytiladi va u turlicha joydan boshlab o’qilsa, maxraj (o’zak) atrofida guruhlashgan qonu-qardosh bahrlar kelib chiqaveradi. Taqte’ (arabcha so’z bo’lib, bo’laklarga, parchalarga bo’lish ma’nosini beradi) – she’rning vaznini aniqlash uchun misralarni ritmik bo’lak (rukn)ga ajratishdir. Alisher Navoiyning “Mezon ul-avzon”da ta’kidlashlaricha, taqte’ qilinadigan misra to’g’ri o’qilishi (talaffuz qilinishi) – musiqiyligi aniq sezilishi asosiy shartdir. Shu asosga tayangan holda misradagi so’zlar ruknlarga moslab bo’laklarga bo’linadi. Jumladan, shu qoidaga asoslangan holda Alisher Navoiy “Ketti ulkim, sendin orom istagaymen ey ko’ngul” misrasini quyidagicha taqte’ qiladilar: Ketti ulkim: foilotun ( - V - - ) Sendi – norom: foilotun ( - V - - ) Istagaymen: foilotun ( - V - - ) Ey ko’-ngul: foilun ( - V - ) Juda ko’plab vaznlarga misollar keltirib, mutoqorib bahrining musaddas shakliga ham to’xtaladilar: Yüklə 105,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|