Mavzu. Sportda jismoniy rivojlanishni aniqlash reja

Mushaklar, yog‘lar va suyak to‘qimalarining malakali sportchilardagi o‘rta arifmetik kattaliklari (E.G.Martirosov)

T/r	Sport mutaxassisligi	Mushak to‘qimasi		Yog‘ to‘qimasi			Suyak to‘qimasi		To‘qimalar majmuasi
		Kg	%		Kg	%	kg	%		kg	%
1.	Basketbol	47,3	49,82		12,93	13,71	16,37	17,19		76,60	80,70
2.	Voleybol	45,77	51,15		9,41	19,51	13,73	15,22		68,01	76,88
3.	Diskni uloqtirish (erkaklar)	57,16	49,46		22,59	19,28	15,79	13,49		95,54	82,23
4.	Diskni uloqtirish (ayollar)	41,37	48,42		19,09	21,91	11,29	13,32		71,69	83,68
5.	Konkida uchish	38,63	50,52		9,24	12,01	11,80	15,41		59,67	79,44
6.	Kurash (63 kg gacha)	31,30	49,68		5,80	9,21	9,40	14,92		46,50	43,81
7.	Kurash 9o0ir vazn)	59,92	50,83		19,41	16,21	16,89	14,35		92,22	81,39
8.	Kurash (o‘n kurash)	48,40	51,96		10,78	11,50	16,89	14,35		92,22	81,39
9.	Marafon	33,40	50,12		7,00	10,62	19,87	16,54		51,27	77,28
10.	Molotni uloqtirish	54,80	49,40		22,19	19,62	14,59	13,25		91,58	82,27
11.	Nayzani uloqtirish (erkaklar)	47,81	52,43		11,42	12,52	12,96	14,25		72,19	79,24
12.	Nayzani uloqtirish (ayollar)	31,83	46,43		13,87	20,13	9,86	14,33		55,56	80,89
13.	Regbi	40,91	48,47		13,31	15,19	12,84	15,17		67,06	78,89
14.	Sakrash uzunlikka (s/m)	38,86	50,74		7,93	10,40	12,73	16,36		59,52	77,5
15.	Sakrash uzunlikka (s/r)	39,59	52,24		8,23	10,87	12,82	16,91		60,64	80,02
16.	Sakrash 3 xatlab	41,22	59,10		7,02	9,19	12,29	16,12		60,53	78,41
17.	Sprint l/a	38,29	50,32		8,76	11,42	11,26	14,81		58,31	76,55
18.	Sport gimnastikasi	33,02	53,01		5,34	8,59	10,01	16,08		48,37	77,68
19.	Suv polosi	44,16	49,69		13,21	14,81	14,13	15,68		71,50	89,18
20.	Stendga otish	36,00	46,72		11,07	13,76	10,55	13,86		57,62	74,34
21.	Suzish, erkin -100 m	40,50	54,00		8,20	10,70	14,50	22,00		63,20	86,70
22.	Suzish -400 m	38,00	56,70		6,70	9,00	13,00	26,00		57,70	86,70
23.	Suzish -1500 m	33,40	51,40		6,40	8,00	12,00	20,00		57,80	79,40
24.	Suzish orqaga yotib	36,30	52,2		6,00	8,80	12,80	19,00		55,10	80,00
25.	Suzish delfincha	39,00	53,00		8,00	9,00	13,60	19,40		60,60	80,40
26.	Suzish brass	38,30	49,80		7,00	9,90	14,10	29,90		59,40	81,60
27.	Suzish majmuaviy	37,90	52,00		6,70	9,30	13,10	19,40		57,70	80,70
28.	Tennis	37,70	56,64		10,60	14,18	12,31	16,53		60,61	77,35
29.	Tog‘ chang‘isi	35,42	48,68		9,91	13,71	12,01	16,54		57,37	78,93
30.	Futbol	37,56	50,70		7,57	10,25	11,66	15,86		56,79	76,81
31.	Xokkey	43,45	52,14		9,47	11,93	12,74	15,27		65,66	78,74
32.	Chana sporti	40,84	50,99		12,44	14,86	11,43	14,37		64,71	80,22
33.	Yugurish, o‘rta masofa (l/a)	32,76	49,59		6,48	9,81	10,61	16,12		49,85	75,52
34.	Yugurish, uzoq masofa (l/a)	29,99	49,59		6,47	10,11	9,54	14,96		46,00	72,02
35.	Yugurish, 400 m ga s/b	38,64	46,95		7,91	10,29	11,66	15,11		57,61	75,53
36.	Yadro uloqtirish (erkaklar)	61,12	50,02		24,85	20,28	16,21	13,11		102,18	88,41
37.	Yadro uloqtirish (ayollar)	43,63	43,80		25,14	25,45	12,01	13,91		80,78	83,16
	N = 37	1511,3 40,93	1879,4 50,62		1475,63 39,88	477,13 12,9	457,34 12,36	599,61 16,2		4 ta 80	15 ta 80

Mushaklar, yog‘lar, suyaklar to‘qimalarining majmualari bo‘yicha, kg da diski, molot, yadroni uloqtiruvchilarning ko‘rsatkichlari eng yuqorilardan hisoblansa, foizlarda esa, eng yuqori ko‘rsatkichlarga voleybol, diskni uloqtirish, og‘ir vaznli kurash, molotni uloqtirish, uzunlikka sakrash, erkin suzish (100, 400 m, orqa bilan brass), chana sporti, yadroni uloqtirish bilan shuhullanuvchi sportchilar kiradi.

To‘qimalar majmua ko‘rsatkichlarining o‘rtacha arifmetik kattaligi kg larda 64.61 foizlarda esa, 79.52 ni tashkil qiladi.
Tana zichligini aniqlagach, tana massasining yog‘ qismini (FM) (foizlarda hamda tananing yog‘siz qismini (LBM) (foizlarda) tananing umumiy vazniga nisbatan hisoblab chiqish mumkin:

LBM =100 foiz – FM foiz,
FM va LBM larning mutloq kattaligini quyidagi tenglama yordamida hisoblanadi:




Hozirgi paytda 100 dan ortiq antropometrik formulalar yaratilgan bo‘lib, ular yordamida yog‘lar, yog‘siz va mushak massalarini aniqlash mumkin. Shunga qaramay, ayni maqsadlarda Mateyka formulalaridan foydalanish inkor etilmaydi.


Nazorat savollari:

1. 
   Jismoniy rivojlanish nima?
   
2. 
   Anemnez yig‘ish orqali qanday ma’lumotlar olish mumkin?
   
3. 
   Somatoskopiya haqida nimalarni bilasiz?
   
4. 
   Turli sport turlari bilan shug‘ullanuvchilarning tana tuzilishini hususiyatlari qanday?
   
5. 
   Jismoniy rivojlanishni baholash uchun nimalar zarur?
   
6. 
   Jismoniy tayyorgarlikni baholash uchun nimalar zarur?
   
7. 
   Antropometriya tushunchasiga izoh bering.
   
8. 
   Ketle indeksi yoki og‘irlik – bo‘y indeksi haqida nimalarni bilasiz?
   
9. 
   Jismoniy tayyorgarlikni baholash uchun nimalar zarur?
   

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Gaziyeva Z.Yu. Sport tibbiyoti [Matn]: darslik / Z.Gaziyeva, M.Sh.Ismailova, R.K.Islamova, Sh.X.Xudaykulov /Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi. – Toshkent: Cho‘lpon nomidagi NMIU, 2019, 232 b.
   
2. 
   Спортивная медицина и гигиена физической культуры: учебное пособие. Я.Мажерник, С.Стипек, Н.Турсунов и др. – EU Erasmus+ ModeHEd. – 2018 г. – 453 с.
   
3. 
   B.M.Saidov. Sport tibbiyoti. Toshkent, “Fan va texnologiya” nashriyoti 2013, 480 b.
   
4. 
   Спортивная медицина. Национальное руководство. / под ред С.П.Миронова, Б.А.Поляева, Г.А.Макаровой. – М.: Геотар -Медиа. – 2012 г. – 1182 с.
   
5. 
   Искандаров Т.И. Синдром перенапряжения опорно-двигательного аппарата у спортсменов и пути его профилактики. Ташкент, 2011, 12с.
   
6. 
   Gaziyeva Z.YU., Nurmuhamedov K.A. Sport tibbiyotidan ma’ruzalar to‘plami. Toshkent, O‘zDJTI Nashriyoti 2012, 158b.
   
7. 
   Искандаров Т.И. Усталостные переломы у спортсменов: лечение и реабилитация. Meтод.пособие (MЗ РУз. Центр спортивной травмы). Taшкент, 2004, 12 с.
   
8. 
   Спортивныe травмы (Под.oбщ.ред.Ренстрома П.A., Kиев, «Oлимпийская литература », 2003, 470с.
   

Internet WEB sayt materiallari

1. 
   https://president.uz
   
2. 
   https://www.gov.uz
   
3. 
   https://minsport.uz
   
4. 
   https://sportedu.uz
   
5. 
   https://lex.uz
   
6. 
   https://senat.uz
   
7. 
   https://stat.uz
   
8. 
   https://uza.uz
   
9. 
   https://ziyonet.uz