Birinchi usul – (faktorlar) omillar usulidir. Misol tariqasida bir necha o’z-o’zidan boruvchi jarayonlarni eslasak:
1.Satxi ikki xil yuzalikdagi suyuqlik satxi pastroq yuzalikka oqadi.
2.Ikki xil bosimdagi gazlar bo’lgan idishlar birlashtirilsa gaz bosimi ko’pidan bosimi kamiga o’tadi.
3.Akkumulyator yoki biror galvanik element elektrodlari to’tashtirilsa elektr toki potenstiali ko’pidan potenstiali kamiga o’tadi.
4.Temperaturalar farki bulgan ikki jism bir-biriga tegizilsa issiqlik issiq jismdan sovuq jismga o’tadi.
Bu misollardagi satxlar farqi h, bosim P, elektr potenstial va temperatura T lar intensiv (faktorlar) omillardir.
Bu misollardagi satxlar farqi h, bosim P, elektr potenstial va temperatura T lar intensiv (faktorlar) omillardir.
Intensiv omillar usuli bo’yicha a) jarayonlar o’z-o’zidan borish uchun intensiv omillar farqi mavjud bo’lishi kerak; b) jarayonlar shu intensiv omillar tenglashuvi yo’nalishida boradi va nixoyat v) intensiv omillar tenglashganda jarayon to’xtaydi ya’ni shu tenglik muvozanat sharti bo’lib xisoblanadi.
Buni yuqoridagi misollarda tasdiqlash mumkin.
Bu ancha oddiy usul, lekin bu usulni ҳamma sistemalarga qo’llab bo’lmaydi. Shuning uchun bu usulga nisbatan qo’llanilish ko’lami kengroq bo’lgan ikkinchi usul qo’llaniladi. Bu usulga binoan shunday bir mezon termodinamik funkstiyalar mavjudki ularni qiymati, o’zgarishga qarab yuqoridagi savollarga javob topish mumkin. Bu funkstiyalardan biri – entropiya deb ataladi. Bu funkstiyani moxiyatini tushinish uchun termodinamikaning II qonuni, tushunchalari bilan tanishib chiqamiz.
Termodinamikaning II qonuni
Termodinamikaning II qonuni
Bu qonunning posto’lat ko’rinishdan bir necha ta’riflari bo’lib, ular bir-biriga bog’liq va bir-biridan ikkinchisini chiqazish mumkin.
Rudolf Klauzius (Gottlib) posto’latiga muvofiq, issiqlik issiq jismdan sovuq jismga o’z-o’zicha o’tadi.
