Mavzu: Umurtqasiz hayvonlarning nerv sistemasining tuzilishi

Jabra bilan nafas oluvchilar kenja tipiga mansub qisqichbaqasimonlar sinfi vakillarining nerv sistemasining umumiy tuzulish sxemasi xalqali chuvalchanglarnikiga o`xshaydi. Eng oddiy xollarda nerv sistemasi bir juft bosh gangliylari , xalqum atrofi konnektivlar, tananing qorin timonidano`tadigan nerv stvollari xamda nerv stvollari ustida xar bir tana bo`g`imida bir juftdan joylashgan nerv gangliylaridan iborat. Qorin stvollari bir biridan uzoqlashgani va qarama qarshi tugunlari o`zaro ko`ndalang komissuralar orqali qo`shilishi tufayli nerv sistemasi Narvon shakliga kiradi. Shuning uchun uni Narvon shaklidagi nerv sistemasi deyiladi. Narvon tipidagi nerv sistemasi sodda tuzilgan va tanasi juda ko`p bo`g`imlarga bo`lingan qisqichbaqasimonlarga xos. Ayrim tana bo`g`imlarining bir biri bilan qo`shilib ketishi tufayli bu bo`g`inlardagi nerv tugunlari xam qo`shilib ketadi. Qorin nerv stvoli esa qisqaradi. Masalan daryoqisqichbaqasining tana bo`g`imlari soni 18 ta bo`lsa xam lekin qorin nerv zanjirida 12 ta nerv tuguni joylashgan. Krablarda nerv tugunlari kontsentratsiyasi yanada kuchaygan. Ularda xamma qorin gangliylari qo`shilib bitta yaxlit ko`krak herv tugunini xisil qiladi. Kurakoyoqlilar va chig`anoqli qisqichbaqasimonlarning qorin nerv tugunlari xam ana shu tariqa to`planib , yaxlit ko`krag tugunini xosil qiladi. Qisqichbaqasimonlaning bosh miyasi prototserebum va deytotserebum bo`limlaridan iborat. Ko`pincha antenalarining segment tugunlari xam bosh miyaga yondoshib, uchinchi bosh miya bo`limi tritotserebumni xosil qiladi. Prototserebumdan ko`zlarga deytrarserebumdan antenullalarga nervlar chiqadi. Xamma bo`g`imoyoqlilar tanasidagi nerv sistemasi tarkibiga garmonlar ishlab chiqaruvchi maxsus neyrosekrektor bezlar xam bo`ladi. Bu bezlarning garmoni gemolimfaga tushib organizimdagi moddalar almashinuvini, tulash , metamarfoz, kabi birqancha jarayonlarga tasir ko`rsatadi. Neyrosekretor bezlarining bosh va qorin nerv zanjirining turli qisimlariga , shuningdek ko`rish nervi yo`llarida joylashgan. Bezlarning sekretlari nerv tolalari orqali maxsus sinus bezlariga, ulardan esa gemolimfaga tushadi.