Mavzu: XVII asr adabiyoti

XVII ASR INGLIZ ADABIYOTI 
XVII asrning 20—30- yillarida Angliyada inqilob sinfiy kurash
keskinlashgan, feodal-absolyut xokimyat mamlakatning bundan so‘nggi
rivojlanishiga g‘ov bo‘lib qolgan edi. Ingliz burjuaziyasi «yangi dvoryanlik» bilan 
ittifoq tuzib, absolyutizmga qarshi kurash olib boradi. Bu revolyutsion kurashda
«jangovar armiya dehqonlar» edi. Lekin ular bu inqilobdan manfaat ko‘rmaydilar 
Yerga feodal mulkchilik tugatilgach, yer dehqonlarga emas, balki yangi
dvoryanlikka o‘tib ketdi. Burjualashgan dvoryanlar chorvachilikning asosiy turi 
qo‘ychilikni rivojlantirib, sanoatni xom ashyo — jun bilan ta’minlay boshladi.
Ingliz burjua inqilobining o‘ziga xos xususiyati shundaki, u yilda yuzaga 
kelgan burjuaziya bilan dvoryanlik o‘rtasidagi kelishuvchilik bilan tugadi.
Fransiyada burjua inqilobi esa feodalizm hamda uning idora usuli va qonunlarini 
bekor qilib yuboradi.
XVII asrning 60-yillarida yuz bergan Styuartlar restavrariyasi progressiv 
adabiyotdagi kuchlarni feodal reaksiyasiga qarshi kurashga otlantiradi. Bu
vaqtda Betlar «Gudiras», Milton 
"Yo‘qrtilgan jannat» poemalari va «Samson—kurashchi» tragediyasini,
Benyan «Ziyoratchining safari» nomli asarini yaratadilar.
Ingliz inqilobi arafasida, shuningdek restavratsiya yillarida yashagan
progressiv yozuvchilar, Uyg‘onish davrining ulug‘ mutafakkirlari, jumladan, titan 
yozuvchi Shekspir ijodiy tradi-siyalarini davom ettiradilar. Ular Bekondan ham
ma’naviy oziq oladilar. 
XVII asrning — -yillarida revolyutsion xarakat ko‘chayib, respublika
o‘rnatish uchun kurash keskinlashgan vaqtda ilg‘or yozuvchilar feodal 
monarxiyasiga qarshi qurolli qo‘zg‘olonga chaqiradi-lar. Bu Miltonning
publitsistikasi, Lilbern va Uinstenlining pamfletida ochiq ifodalanadi. 
Shu davrda yashagan yirik yozuvchilardan biri dramaturg

Benjamin Jonson (1573—1637) absolyut xokimiyat reaksiyasiga qarshi

kurashuvchi sifatida maydonga chiqdi. «Seyan: uning yemirilishi» ( ), 
«Katilina: uning isyoni» ( ) tragediyalarida Jonson Rim tarixidan material olib,
monarxiyaga qarshi respublikachilik g‘oyalarini ilgari surdi. U «Volpone» ( 7), 
«Episin yoki indamas xotin» ( 9), «Alximik» ( ), «Avliyo Varfolomey
kunidagi yarmarka» ( ) komediyalarida ingliz xukmron doiralarining satirik 

---

obrazlarini yaratdi. XVII asrning 40—50-yillarida siyosiy kurash davom etayotgan

bir davrda demokratik ruxdagi kuchli publitsistlar Jon Lilbern (1618—1657) va 
Jerarda Uinstenli (1609—1652) yetishib chiqadilar.
XVII asrning —7 -yillaridagi restavratsiya davri va chirigan aristokratiya 
madaniyatini qattiq tanqid qilgan yozuvchilar Milton va Benyan bo‘ldilar. Jon
Benyan ( — ) restavratsiya davrining butun yaramasliklarini o‘z ko‘zi 
bilan ko‘rgan ki-shidir. U «Ziyoratchining safari» ( 7 ) povestida soxta shuxrat
shaxrining ziqna, nodon va ko‘rqoq kishilari orqali yuqori gurux vakillarini 
qoraladi. Jon Benyan “Mister Bedmenning hayoti va o‘limi” ( ) povestida
burjua tipi — “tentak kishi”ni tanqid qildi. “Muqaddas urush” ( ) povestida -
yillardagi
grajdanlar 
urushini,
revolyutsion 
armiyaning
feodal-absolyut 
monarxiyasi armiyasi ustidan qozongan g‘alabasini aks ettirdi.