Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

 
12.5. Ichki va tashqi muvozanat modelining 
amaliy qo‘llanilishi. 
Mazkur bobda «rollarni taqsimlash» tamoiliga asoslangan bayon 
qilingan ichki va tashqi muvozanat standart modeli unchalik katta 
bo‘lmagan modifikatsiya bilan XVF zayomlari yordami bilan barqaror 
siyosat 
va 
tarkibiy 
o’zgarishlarnini 
o‘tkazayotgan 
ko‘pgina 
mamlakatlarda foydalanildi.

---

136 
Qo‘yilgan maqsadlar ixtiyoriy kompleksini ta’minlash uchun 
iqtisodiy siyosatning barcha vositalarining qanchalik ahamiyatga ega 
ekanligini aniqlashga imkon beruvchi iqtisodiyot oxiriga etkazilgan 
miqdoriy modeli mavjud bo‘lmagan holatda iqtisodiy siyosatni odatda 
alohida vositalarni aniq maqsadlar bilan bog‘lagan holda bosqichma - 
bosqich o‘tkazadilar. Ichki va tashqi balans standart modeli, masalan, 3 
maqsad va 3 vositaga ega bo‘lishi mumkin (XVF dasturlarida shunday 
qilingan edi). Bunday modelga ko‘ra, budjet-soliq siyosati ichki balans 
bilan bog‘lanadi, real valuta kursi esa joriy operatsiyalar hisobi bilan, pul 
siyosati esa - xorijiy valutalar zaxirasi hajmi bilan bog‘lanadi. Yuqorida 
keltirilgan modeldan farqli ravishda bu holda «tashqi balans» maqsadi 
ikkiga bo‘linadi: joriy operatsiyalar hisobi va valuta zaxiralari darajasi. 
Bunda uch qoidadan foydalaniladi: 
agar inflatsiya juda yuqori bo‘lsa, budjet defitsitini kamaytirish lozim 
(birinchi defitsit); 
agar joriy operatsiyalar defitsiti katta bo‘lsa, real almashtiruv kursini 
pasaytirish kerak; 
agar xorijiy valutalar zaxirasi juda kam bo‘lsa yoki juda tez 
qisqarayotgan bo‘lsa, pul siyosatini keskinlashtirish kerak.
Ichki noqarama-qarshilik- 
foydalaniladigan makroiqtisodiy modeli 
odatda ichki va tashqi balansning YaIM dagi qarz ulushi dinamikasi 
ko‘rsatkichini hisoblash orqali tekshiriladi (yoki, qarzdorlikning 
turg‘unligini taxlil qilish orqali). Ichki qarzdorlik dinamikasining ushbu 
tenglamasidan foydalaniladi: 
∆λ=λ(r-n)+r-s,
bunda λ
 - 
qarzning YaIM ga nisbati,
r - real foiz stavkasi,
n - real YaIM usish tempi,
r - birinchi defitsit YaIM ulushi sifatida,
s - emission daromadning YaIM ga nisbati.
Emission daromad inflatsion soliqni ham va mamlakatda iqtisodiy 
o‘sish ko‘tarilgan sari pulga bo‘ladigan real talabning o‘sishini ham o‘z 
ichiga oladi. Emission daromad (pul massasining o‘sishi)iqtisodiy 
o‘sishning rejalashtiriladigan suratlaridan, inflatsiyaning maqsadli 
ko‘rsatkichlaridan va pul muomalasi tezligining baholanadigan 
qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi (ma’lumki MY = PY formula 
yordami bilan). 

---

137