Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

11.5-rasm. Valuta kursi va uni tartibga solish
54
 
Valuta (dollar) taklifi egri chizig‘i yuqoriga qarab tik yo‘nalgan, 
chunki dollarning valuta kursi qanchalik yuqori bo‘lsa, amerikaliklar 1 
dollarga shunchalik ko‘p yuanlarni sotib oladilar, shu sababli dollarning 
taklif miqdori katta bo‘ladi. Muvozanatli valuta kursi e
0 
dollarga bo‘lgan 
talab va taklif egri chiziqlari kesishgan nuqtada o‘rnatiladi.
Milliy valuta(funt)ga talab quyidagilar bilan belgilanadi: 
- ushbu mamlakatda ishlab chiqarilgan tovarlarga boshqa 
mamlakatlar tomonidan bildirilgan talab;
- ushbu mamlakat moliyaviy aktivlar (aksiya va obligatsiyalar)iga 
boshqa mamlakatlarning talabi.
Valuta kursi o‘rnatilishining qattiq va suzuvchi tartibi mavjud.
11.5.2. Milliy valuta tushunchasining mazmuni 
Valuta so‘zi italyancha 
valuta
so‘zidan olingan bo‘lib, qiymat degan 
ma’noni anglatadi.
Har qanday mamlakatning milliy pul birligi uning milliy valutasi 
hisoblanadi.
Xalqaro amaliyotda valutalarning quyidagi turlari mavjud: 
* 
Erkin ishlatiladigan valuta
(freely usable currency) – to‘lov 
balansining joriy operatsiyalar bo‘limida valutaviy cheklashlar bo‘lmagan 
mamlakatlarning milliy valutalari.
* 
Qattiq valuta
(hard currency) – iqtisodiy va siyosiy jihatdan 
barqaror hisoblangan mamlakatlarning almashuv kursi barqaror bo‘lgan 
valutalari.
* 
Yumshoq valuta
(soft currency) – xalqaro miqyosda to‘lov vositasi 
vazifasini bajara olmaydigan, ya’ni tashqi konvertirlikka ega bo‘lmagan 
valutalar.
54
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O’quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 

---

119 
* 
Xalqaro rezerv valutalar
(reserve currency) – dunyoning barcha 
mamlakatlarida xalqaro to‘lov vositasi sifatida qabul qilinadigan etakchi 
valutalar.
Etakchi valutalarga “xalqaro rezerv valuta” degan maqomni Xalqaro 
valuta fondi (XVF) ekspertlari beradi.
XVF mezonlari bo‘yicha, xalqaro rezerv valuta deganda 
davlatlarning xalqaro zaxiralari nominali aks ettiriladigan valuta 
tushuniladi.
Xalqaro rezerv valutalar kurslarining nobarqarorligi O‘zbekiston 
Respublikasi iqtisodiyotiga ham o‘zining salbiy ta’sirini ko‘rsatadi. 
Buning sababi shundaki, milliy valutamiz-so‘mning nominal almashuv 
kursi asosiy rezerv valuta bo‘lgan AQSh dollariga nisbatan aniqlanadi
55
. 
Demak, AQSh dollari kursining barqaror emasligi bevosita so‘mning 
nominal almashuv kursining barqarorligiga ta’sir ko‘rsatadi.