Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

 
8.1.1-rasm Fiskal siyosat turlari
30
 
bunda,
AD – yalpi talab; 
LRAS – uzoq muddatda yalpi taklif; 
SRAS – qisqa muddatda yalpi taklif; 
Y – milliy ishlab chiqarishning real hajmi;
P – narxlar darajasi.
Bundan tashqari fiskal siyosat: 
diskretsion va
nodiskretsion 
(avtomatik)
turlarga bo‘linadi.
Soliqlarning yalpi taklifga ta’sirini o‘rgangan olim AQSh sobiq 
prezidenti R. Reyganning maslahatchisi, «taklif iqtisodiy nazariya»si 
konsepsiyasi asoschilaridan biri bo‘lgan Artur Lafferdir. Laffer shunday 
bir gipotetik egri chiziqni yaratdiki, u orqali soliq stavkasi o‘zgarishi 
tufayli davlat budjetiga tushadigan umumiy soliq tushumlari o‘zgarishini 
ko‘rish mumkin (bu egri chiziq gipotetik deb atalishining sababi, Laffer 
unda o‘z xulosalarini statistik ma’lumotlar asosida emas, balki gipoteza 
(taxmin qilish) orqali, ya’ni logik mulohaza orqali tushuntirib bergan 
(8.1.2-rasm).
30
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 
а) Rag’batlantiruvchi fiskal siyosat 
б) Cheklovchi fiskal siyosat. 
 
Y
1 
Y
Y
* 
P 
P
1 
P
2 
AD
2 
AD
1 
SRAS 
LRAS 
LRAS 
AD
2 
AD
1 
P 
P
1 
P
2 
Y
1 
Y
* 
Y 
SRAS 

---

74 
 
8.1.2-rasm. Laffer egri chizig‘i
31
 
bunda,
t – soliq stavkalari; 
t
opt
– optimal soliq stavkasi; 
T – soliq tushumlari.
Bu egri chiziqda optimal soliq stavkasi ko‘rsatilgan bo‘lib (t
opt
), 
bunday soliq stavkada soliq tushumlari maksimal (T
max
) bo‘ladi. Agar 
soliq stavkasi oshirilsa (t
opt
dan), u holda faollik darajasi pasayadi va soliq 
tushumlari qisqaradi, chunki soliq bazasi – Y kamayadi.