a. Haçlı seferleri: İslam, Haçlı seferlerine kadar sürekli gelişmiştir. Haçlı seferleri İslam dünyasına karşı gerçekleştirilen geniş çaplı ve uzun süreli ilk büyük dış saldırıdır. Haçlı seferleri hem İslam dünyası hem de haçlılar üzerinde büyük etki meydana getirmiştir.
b. Moğol istilası: İslam dünyasında ciddi kırılmalara yol açan Moğol saldırıları doğudan gelen büyük demografik ve tasfiyeci bir akım olmuştur.
İslam medeniyeti, bir askerî meydan okuma olan, gelecek vaat etmeyen ve medenileştirici bir mesaj getirmeyen bu iki saldırıyı kendi iç dinamikleriyle aşmasını bilmiştir.
