Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

Yıl: 2014 • Cilt: 9 - Sayı: 121-122
©

---

Seda İrem ÇAKIRCA
Mezhep farklılıklarının, yeknesak bir İslam aile hukukunun oluşmasına engel 
olması sebebiyle, mehir kurumunun farklı şekillerde yorumlanması ve uygu­
lanması bu bağlamda şaşırtıcı değildir2.
Mehir, İslamiyet’ten önce de çeşitli hukuk sistemlerinde uygulama alanı 
bulmuştur. Ancak mehir; İslam hukukuna özgü bir kurum olmamakla birlik­
te; günümüzde sadece İslam ülkelerinde normatif olarak uygulanmaktadır. 
Hukuk sistemlerinde mehre yer vermeyen ülkeler ise, topraklarında yaşayan 
bireylerin veya vatandaşlarının kanunlar ihtilafına konu olan mehre dair so­
runlarını, ilgili ülkenin mehri düzenleyiş biçimine göre çözmek zorunda kal­
maktadırlar. Zira anılan Müslüman bireyler açısından evlilik öncesinde veya 
sonrasında, mehir belirleme zorunluluğu devam etmektedir. Dolayısıyla; ör­
neğin Almanya gibi İslam hukukunun geçerli olmadığı ve fakat göçmen işçi­
ler sebebiyle nüfusunun önemli bir kısmını Müslüman bireylerin oluşturduğu 
ülkeler, kanun ihtilafı sebebiyle de olsa mehir sorunu ile karşılaşmaktadırlar. 
Tam bu noktada akla, İslam hukukunun geçerli olmadığı bir ülkede mehir 
ihtilafı ile karşılaşan yargıcın, Islami evliliğin unsurlarından biri olan mehir 
hakkında bir karar verip veremeyeceği veya mehir hususunun cinsiyet eşitliği 
anlamında Batılı hukuk sistemleriyle uzlaştırılıp uzlaştınlamayacağı sorulan 
gelmektedir. Bu bağlamda; İslam hukukunun yüzyıl öncesinde uygulandığı 
ve nüfusunun önemli bir kısmının Islami ritüellere göre yaşadığı Türkiye açı­
sından, mehrin hukuki niteliğinin belirlenmesi ve uygulamada nasıl değerlen­
dirildiğinin ortaya koyulması daha da büyük bir önem arz etmektedir. Mehir 
sözleşmesinin ne 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda3 veya 818 sayılı mül­
ga Borçlar Kanun’unda4 ne de 743 sayılı Türk Kanunu Medenî’sinde5 veya 
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda6 düzenlenmiş olması, uygulamanın bu 
hususa ilişkin görüşlerinin taşıdığı ağırlığı artırmaktadır.
Bu çalışmada ilk olarak mehrin kavramsal olarak ifade ettiği anlam tespit 
edilecek; daha sonra mehrin tarihi kökenleri ve gelişim süreci araştırılacaktır. 
Zira mehrin İslam hukukundan önce de var olduğuna dair verilerin ışığında, 
mehir kurumunun hukuki gelişim ve dönüşümüne de şahitlik edilebilecektir. 
Öte yandan mehrin konuluş ve ifa edilmesinin sağlanmasının tek amacının; 
evlilik ilişkisi çerçevesinde kadını ekonomik anlamda güçlendirmek, toplum­
sal, sosyal hayata katılımını kolaylaştırmak olup olmadığı sorusu da çalışma-
2 
Wurmnest, Die Mârvon der mahr- Zur Qualifikationvon Ansprüchenaus Brautgabevereinba- 
rungen, RabelsZBd. 71 (2007), s. 528.
3 
RG. 04. 02. 2011, s. 27836.
4 
RG. 29. 04. 1926, s. 359.
5 
RG. 04. 04. 1926, s. 339.
6 
RG. 08. 12. 2001, s. 24607.