Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

Y ıl: 2 0 1 4 • Cilt: 9 - Sayı: 121-122
O

---

S e d a İre m Ç A K IR C A
Avusturya Medeni Kanunu § 1232’de11 de düzenlenmekteydi. Mehir § 1232 
ABGB’de, kocanın evliliğin gerçekleşmesiyle birlikte, karıya özgür iradesiy­
le vermeyi taahhüt ettiği bir çeşit hediye olarak ele alınmaktaydı. Ancak İslam 
hukukunda mehir, kocanın özgür iradesine bırakılmış bir hediye olarak değil, 
İslam hukukuna uygun olarak yapılan her evliliğin gerekli bir unsuru olarak 
düzenlenmiştir12.
İslam hukukunda baskın olarak kabul edilen görüşe göre; mehir sözleşme­
sinin yapılması evliliğin geçerlilik şartlarından biri değildir13. Evlilik sözleşme­
sinin gerçekleştirildiği anda mehrin miktarı belirlenebileceği gibi {el- mehrü 7 
müsemma), miktarın tespiti daha sonra da gerçekleştirilebilir (mehrü 7 misil)'*. 
Mehrin ifa edilme zamanı; evliliğin yapıldığı ana (mehr-i muaccel) veya evlen­
menin ölüm veya boşanma ile sona ermesi haline de (imehr-i müeccel) bağla­
nabilir15. Bu çalışmanın tartışacağı ve hukuki niteliğinin belirlemeye çalışacağı 
mehir, daha çok mehr-i müeccel olacaktır. Zira; hukuki sorun olarak sıklıkla 
karşılaşılan mehir türü evliliğin yapıldığı anda verilen mehir değil, evlenmenin 
sona ermesi halinde verilmesi taahhüt edilen mehirdir.
1982. Almanca çeviri ise şöyledir: “Undgebt den Frauenihre Brautgabeals Geschenk (sodasssi- 
efreidarüberverfiigenkönnen). Wennsie Euchaberfreiwilliget was da vonüberlassen, könntihr es 
unbedenklich (für Euchselbst) verbrauchen.”).
11 
ABGB § 1232’in orjinal m etni aşağıdaki gibiydi.
“DasGeschenk, welches der M ann seiner Gattinn am ersten M orgenzu geben verspricht, 
heißtMorgengabe. Istdieselbeversprochen worden; sowird im Zweifelvermutet, daßsiebinnen 
den erstendreiJahren der Ehe schon überreicht worden sei.”
ABGB § 1232’nin serbest çevirisi şöyledir:
“Kocanın, karısına ilk sabah vermeyi taahhüt ettiği hediyeye mehir denir. Aynı hediyeler vaat edildiyse, 
onların hali hazırda evliliğin üç yılı içerisinde teslim edildikleri hiç şüphesiz olarak kabul edilir.”
12 W urmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 531.
13 Hanefi, Şafii ve Hanbeli hukukçulara göre m ehir geçerli bir şekilde kurulan bir evlilik sözleş­
m esinin sonucudur, şartı değil. Cin, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniver­
sitesi Basımevi, 1974, s. 212. Sadece Maliki hukukçular mehri evlilik sözleşmesinin geçerli 
olarak kurulabilmesi için gerekli “olmazsa olmaz” şartlar arasında saymıştır. Okur Gümrükçü- 
oğlu, İslam Aile Hukukunda Kadının M ehir Hakkına Toplumun Bakış Açısı Üzerine Bir Değer­
lendirme, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVII, Y. 2013, Sa. 4, s. 229; Wurmnest, 
RabelsZBd. 71 (2007), s. 529, Cin, ss. 212-214.
14 Tannverdi, İslam Hukukunda Boşanma Tazminatı (Muta), Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 
Güz-2011 Cilt: 10 Sayı: 38, ss. 444-445; Akyüz, Evlenme Sözleşmesinin Önemli Bir Öğesi 
Olan “Mehir” Hakkında Bazı Düşünceler, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 
XXIV, Sa. 37, s. 224.
15 Kabacık, XVI. Yüzyılın İkinci Yansında H alep’te Boşanm a Davaları ve Mehir, Elektronik 
Sosyal Bilimler Dergisi, Güz-2013 Cilt: 12 Sayı: 47, ss. 263-264; Akyüz, s. 216; Wurmnest, 
RabelsZBd. 71 (2007), s. 529; Fournier, Inthe (Canadian) Shadow o f Islamic Law: Translating 
M ahr As a Bargaining Endowment, 44 Osgoode Hall L. J. 649 2006, s. 660; Cin, İslam ve Os­
manlI Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1974, ss. 217-220.