Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

o
B a h ç e ş e h ir Ü n iv ers ites i H u kuk Fakültesi Dergisi

---

M e h ir Sözleşm esinin Hukuki Niteliği
İslam hukukunda hukuki yapısı itibariyle evlilik; belirlenmiş koşullara ve 
yeknesak sonuçlara sahip olan bir karşılıklı edimler doğuran bir sözleşmesi­
dir. Satım sözleşmesi İslam hukukunda, başka diğer sözleşmelere olduğu gibi 
evlilik sözleşmesinin de teknik olarak temelini oluşturmaktadır.16 Zira güçlü 
patriarkal inançları bünyesinde barındıran evlilik sözleşmesinin geçerli ola­
rak kurulabilmesi için, tıpkı satım sözleşmesinde olduğu gibi icap ve kabule 
ihtiyaç vardır. Daha açık bir anlatımla; kadının kendisinden veya vasisinden 
gelen bir teklif, erkeğin kabulü ve karşılıklı anlaşma uyarınca erkeğin kadına 
evlilik öncesinde veya evliliğin tamamlanmasından sonra ödeyeceği mehir 
üzerinde uzlaşılması şarttır17. Mehir içeriği yasal olarak alınıp satılabilen her 
şey olabilir; başka bir ifadeyle kural olarak mehir için belirlenmiş bir üst veya 
alt sınır yoktur18. Her ne kadar satım sözleşmesinde, sözleşmenin konusu olan 
edimin değerine dair bir problemle karşılaşıldığında sözleşmenin geçerliliği 
ihtilafa konu olabilirse de, geçersiz veya yetersiz mehrin varlığı evlilik sözleş­
mesinin geçerliliğine halel getirmez. Zira böyle bir durum, mehre konu olan 
malın benzeri bir malla ikame edilmesi veya karıya adil bir mehir ödenmesi 
suretiyle düzeltilebilir19. Mehir belirlenmiş ve fakat cinsel ilişki tamamlanma­
dan önce evlilik sona ermişse, karı mehir olarak belirlenen bedelin yansını 
talep etmek hakkına sahip olur. Eğer belirlenmiş bir mehir yoksa, kadına telafi 
edici bir bedel ödenir20. Aynı zamanda kadın evliliğe dair yükümlülüklerini 
mehir kendisine ödeninceye kadar yerine getirmekten kaçınabilir21. Her ne ka­
dar mehir İslam hukukunda evliliğin unsurlarından birisi de olsa, evliliğin ge­
çerli olarak kurulabilmesi için mehrin evliliğin kurulduğu anda spesifik olarak 
belirlenmesine gerek yoktur22. Mehir bedelinin belirlenmesi kadının güzelliği, 
sosyal statüsü ve bakire olup olmamasına göre değişiklik arz edebileceği ka­
bul edilmektedir23. Yukarıda hükümleri anlatılmaya çalışılan mehir kavramı-
16 Mir-Hosseini, in Thelslamic Marriage Contract Case Studies in Islamic Family Law, Edited by 
Asifa Quraishi, Frank E. Vogel, Harvard UniversityPress, 2008, s. 217.
17 Mir-Hosseini, s. 217.
18 Ancak İslam hukuku doktrininde mehir için alt sınırın belirlenmesi gerekip gerekmediği hususu 
tartışmalıdır. Maliki hukukçulara göre üç dirhem veya çeyrek dinar, Hanefi hukukçulara göre 
on dirhem mehrin alt sınırını oluşturmaktadır. Şafi hukukçular ise kadının istediği her değer 
üzerinden mehir sözleşmesini yapabileceğinden yola çıkarak, mehir için bir altı sınır belirlen­
mesine gerek olmadığı iddiasındadır. Hanbeli ve Caferi hukukçular da aynı görüştedir. Ali, s. 
19, dn. 176; Fournier, 2010, ss. 11- 12; Akyüz, s. 217; Cin, ss. 216-217.
19 Ali, s. 19.
20 Ali, ss. 19, 20; Yassari, in Embedding Mahr (Islamicdower) in the European Legal System, 
Editedby Rubya Mehdi, ta g e n S. Nielsen, Djof Publishing, 2011, s. 197.
21 Fournier, 2010, s. 19; Yassari, s. 197.
22 Ali, s. 20.
23 Rutten, s. 115; Fournier, 2010, s. 16.