Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

B a h ç e ş e h ir Ü n iversitesi H ukuk Fakültesi D ergisi

---

M e h ir Sözleşm esinin Hukuki Niteliği
binin karıdan, mehre konu olan malların iadesini talep ettiğinde ve kocanın 
ölümünde. Ancak her iki durumda da kadının, kocasının malvarlığı üzerin­
de mehir borcunun ifasını talep hakkını ortadan kaldırmazdı48. Zira; kocanın 
mehir borcunun, diğer bütün borçlarından daha öncelikle olarak ifa edilmesi 
gerekirdi ve kadının mehir üzerinde mutlak bir hakkı vardı49. Mehrin tamamen 
ortadan kalktığı tek durum ise mehrin konu olduğu evlilik sözleşmesinin ge­
çersiz olduğu ve cinsel birleşmenin gerçekleşmediği haldir50. Cinsel birleşme 
gerçekleşmeden önce evlilik boşanma ile sonlanırsa, bu durumda kadın belir­
lenen mehrin yansını almaya hak kazanıyordu51.
III. MEHİR KURUMUNUN AMACI
Mehir kurumunun amacımn ne olduğu zaman içerisinde sıklıkla tartışılmış­
tır. Kadın için evlilik öncesinde, evliliğin devamında ve sona erme aşamasında 
çok önemli bir müzakere aracı olarak kullanılan mehrin, çoklukla kadımn eko­
nomik anlamda güvencede olmasını sağlamayı amaçladığı kabul edilmektedir52. 
Ancak özellikle İslam ülkelerinde mehrin belirleniş şeklinin kadmın güzelliği, 
sosyal statüsü ve bekaretine bağlı olarak farklılık göstermesi53, mehrin kocamn 
kansma biçtiği bir bedel olarak görülmesini de sağlamıştır. Her ne kadar İslam 
hukukunda kadım satın alma düşüncesi mehir kurumu için olmazsa olmaz ni­
teliğini kaybetmişse de; evlilik ilişkisinin karşılıklılık temeline dayanması bağ­
lamında; erkeğin kadına karşı bir takım ekonomik sorumluluklannın olması ve 
buna karşın kadının da erkeğe karşı ev işlerini yürütme, cinsel olarak uygun 
olma gibi belirli yükümlülüklere sahip olduğu gerçeği değişmemiştir54.
Mehrin ifa edileceği bedel, evliliğin fiili olarak gerçekleştirilmesine be­
lirgin bir şekilde bağlıdır; zira cinsel ilişki gerçekleştiği andan itibaren koca 
karısına mehrin tamamını ödeme borcu altına girer. Ancak buradan hareketle 
mehrin amacının kadının bekaretine karşılık; başka bir anlatımla evlilik bir­
liği içerisinde cinsel ilişkinin gerçekleştiğinin bir işareti olarak tanımlamak, 
kadının erkek karşısında, geleneksel olarak kabul edilen, ikincil konumunu 
güçlendirme tehlikesini bünyesinde taşımaktadır. Zira; mehrin amacını kadın
48 Imber, ss. 92-93.
49 Behar, Neighborhood Nuptials: Islamic Personal Law and Local Customs - Marriage Records 
in a Mahalle of Traditional Istanbul (1864-1907), Int. J. Middle East Stud. 36 (2004), s. 549.
50 Imber, ss. 93-99.
51 Kabacık, s. 264.
52 Fournier, 2006, s. 661; Iranbomy, Rosinentheorie der Morgengabe - Islamisches Familienrech- 
tunddas Deutsche Internationale Familienrecht am Beispiel von Brautgabe/Morgengabeausei- 
nandersetzungen, FamFR, 2011, s. 124.
53 Akyüz, s. 217; Iranbomy, s. 124.
54 Wurmnest, RabelsZBd. 71 (2007), s. 540; Fournier, 2006, s. 662.