MehmednasûHÎ

Eserleri.

1. el-Hidûye ilâ buîûği'n-ni-hâye fî cilmi mecâni'l-Kur3ân ve tefsî-rihî ve ahkâmihî ve cümelin min iünû-ni 'ulûmih. Bir rivayet tefsiri olan, müel­lifin Arapça'ya ve kıraat ilmine vukufu se­bebiyle ayrı bir değer kazandığı belirtilen eserin yazma nüshaları üzerinde Ahmed Hasan Ferhat tahkik çalışması yaptığını ve bu çalışmanın yakında neşredileceğini belirtmektedir.⁵¹³ Hocası Üdfüvî'nin eJ-İstiğnâ fî ''ulûmi'l-Kur^ân adlı eserin­den geniş çapta yararlanan müellif Mu'-tezile'nin görüşlerini cerhetmeye çalış­mış, muhtelif kaynaklardan yaptığı nakil­ler yanında herhangi bir tenkide tâbi tut­madan İsrâiliyat'a da yer vermiştir.⁵¹⁴

2. Tefsîrü'I-müşkümin ğa-nbi'l-Kur'ân. 389'da (999) Mekke'de ka­leme alınan eser bu adla Ali Hüseyin el-Bevvâb (Riyad 1985), Kitâbü Tefsîri'l-müşkil min ğanbi'l-Kur'âni'l-azîm adıyla Muhyiddin Ramazan (Amman 1985), Tefsîrü'l-müşkil min ğaribi'l-Kur'âni'l-'azîm ''ale'î-îcâz ve'1-ihtişâr adıyla Hüdâ et-Tavîl el-Maraşlî (Beyrut 1408/1988) tarafından yayımlanmıştır.

3. Müşkilü Frâbi'l~Kurân. 391 (1001) yı­lında Kudüs'te yazılan, pek çok dilci ve na-hivcinin görüşlerine yer verilen eser İbn Atıyye el-Endelüsî, İbnü'ş-Şecerî, Kemâ-leddin el-Enbârî, Ukberî, İzzeddin İbn Abdüsselâm, İbn Usfûr el-İşbîlî, Muham-med b. Ahmed el-Kurtubî, Ebû Hayyân el-Endelüsî gibi âlimlerin dil ve tefsire dair eserlerinin belli başlı kaynaklarından biri­dir.⁵¹⁵ Yâsîn Muhammed es-Sewâs ve Hatim Salih ed-Dâ-min'in ⁵¹⁶ tahkikiyle neşredilen kitap üzerinde Yahya Beşîr Mısrî Müşki-lü i'râbi'l-Kur'âni'l-Kerîm Îi-Mekkî b. Ebî Tâlib: Dirâse nahviyye adıyla yük­sek lisans çalışması yapmıştır. ⁵¹⁷

4. el-îzâh li-nâsihi'1-Kur'ân ve mensûhih. Mukaddimesinde ve hati­me kısmında belirtildiğine göre 391 -419 (1001-1028) yılları arasında yazılan eser­de nâsih ve mensuh konusunda daha Ön­ce yazılanlar geniş ölçüde bir araya geti­rilmiş, değişik görüşler nakledildikten sonra bunların içinden tercihler yapılmış­tır. Eser Ahmed Hasan Ferhat'ın tahkikiy­le yayımlanmış ⁵¹⁸ ve Musa K. Yılmaz tarafından Kur'ân'da Nâsih ve Mensûh Var mı­dır? adıyla Türkçe'ye çevrilmiştir (İstan­bul 1998)

5. Şerha kellâ ve belâ ve necam ve'1-vakf 'alâ küllî vâhidetin minhünne iî kitâbillâhicazze ve celle. Önce Hüseyin Nassâr'ın tahkikiyle Me-celleiü Küllİyyeti'ş-şerPa içinde yayım­lanan eser ⁵¹⁹ daha son­ra Ahmed Hasan Ferhat'ın tahkikiyle neş-redilmiştir.⁵²⁰

6. et-Tebşıra fi'l-kırâ'âti's-sebc. Yedi kı­raat hakkında imamların râvilerini iki ile sınırlayarak yazılan ilk eserlerden biri olan ve 392 (1002) yılında kaleme alınan kitap İbnü'l-Cezerrnin en-/Veşr'inin kaynakları arasında yer almıştır Müellif, bu çalışmasında daha çok hocası Ebü't-Tayyib İbn Gaîbûn'dan öğrendiği kıraat sistemini esas kabul etmiştir. et-Tebşıra ilk defa tahkiksiz olarak (Bombay 1972), ardından Muhammed Gavs Nedvî'nin tah­kikiyle ⁵²¹ yayımlanmış, ayrıca Muhyid­din Ramazan tarafından neşredilmiştir (Kuveyt 1405/1985). et-Tebşıra'y[ Ebû

Ca'fer Ahmed b. Muhammed el-Kaysî ih­tisar etmiştir. ⁵²²

7. el-Keşfan vücûhi'l-kırâ'â-ti's-seb ve iîelihâ ve hucecihâ. Bir ön­ceki eserin şerhi olan. özellikle kıraat fark­lılıklarının illetlerinin açıklandığı kitap 424 (1033) yılında yazılmış olup müellif mu­kaddimesinde bir önceki eserinin rivayete dayandığını, bu çalışmasının ise bir dira­yet eseri olduğunu belirtmiştir {el-Keşf, 1,4,6). Kitap Muhyiddin Ramazan'ın tah­kikiyle iki cilt halinde yayımlanmıştır. ⁵²³

8. el-İbâne con me'â-ni'I-kırâ'ât. Yedi harf meselesi, meşhur yedi kıraatle yedi harf arasındaki ilişki, kıraat ihtilâflarının sebepleri, şâz kıra­atlerle okumanın hükmü, Kur'ân-ı Ke-rîm'in cem'i, yedi kıraat imamının diğer imamlara göre meşhur olmasının sebebi gibi konulan soru-cevap şeklinde ele alan müellif bu risalesini el-Keşf'ten önce ka­leme almış ve ei-Keş/'in sonuna eklen­mesini tavsiye etmiştir.⁵²⁴ Ab-dülfettâh İsmail Şelebî'nin tahkikiyle ya­yımlanan eseri ⁵²⁵ Muhyiddin Ra­mazan da neşretmiştir. ⁵²⁶

9. İhtişârü'l-Hucce li'1-Fârisî. Ah­med Hasan Ferhat, Ebû Ali el-Fârisî'nin el-Jiucce li'1-kurrâYs-setfa adlı eseri­nin muhtasarı olan bu eseri Mekkî b. Ebû Tâlib'in günümüze ulaşıp ulaşmadığı bi­linmeyen eserleri arasında zikrederken ⁵²⁷ Hüdâ et-Tavîl'in. kitabı Ahmed Ha­san Ferhat'ın neşrettiğini (Dımaşk 1402/ 1982) söylemesi ⁵²⁸eserin daha sonra bulu­nup yayımlandığını göstermektedir.

10. İhtisar ü'i-kavl îi'1-vakf calâ kellâ ve be­lâ ve necam. Mecelletü ''Âlemi'1-kütüb içinde neşredilen eserin Ahmed Hasan Ferhat'ın tah­kikiyle müstakil baskıları yapılmıştır. ⁵²⁹