Mehmet Öz michael F. Roizen siz kullanım Kılavuzunuz

Bu kötü komşulara - mutasyonlara - iki şekilde sahip oluruz. Birincisi, yukarıda belirttiğimiz gibi. mutasyonlar hücre kopyalama sürecindeki hatalardan kaynaklanabilir. İkincisi, mutasyonlar radyasyon ya da serbest radikaller (bu, hücrelere, proteinlere ve DNAlara kimyasal yapılarını değiştirerek zarar verebilen bir atom ya da atom grubudur) tarafından bir hücre zarar gördüğünde DNA'nın değişmesiyle oluşur. Serbest radikallerin yarattığı hasar, serbest radika-

328 * Sen: Vücudunu Kullanma Kılavuzu

Mit mi, Oerpek mi? Kanser bulaşıcı değildir

Bazı kanser türleri, HIV gibi virüslerle bulaşabilir. Dolayısıyla bir açıdan, başka birinden kanser kapabilirsiniz. HIV kişiden kişiye yayılabilir ve HIV kansere yol açabilir. Kanseri kan, salya ya da mikroplarla yayamazsınız ama kansere yol açacak organizmaları aktarabilirsiniz. Daha

lin bir antioksidanla bağlanması durumunda engellenebilir; belki de antioksidanların en önemli görevi bu serbest radikalleri kelepçelemek, böbrekler aracılığıyla vücuttan atılacak hale getirmek üzere paketlemek ve diğer hücrelere ve kromozomlara zarar vermelerini önlemektir. Her iki durumda da, bu mutasyonlar - hücreyi öldürmez ya da onarılmazlarsa - bir hücre bölünerek çoğaldığında yayılmaya başlar.

Kanserden ikinci korunma şekliniz, bağı-şıklık sisteminizdir; ideal durumda, bağışıklık sisteminiz bütün hataları tarayıp yakalayacak önce birkaHDn üz etmiştik; örneğin koraci-ve tanımadığı hücreleri ölümle cezalandıracak- 9er ilîihabl 9ibi- 'lk keşfedilen bağlontı, Bur-tır. Tipik olarak, hücreleriniz vücudunuz için- kitt'in lenfoması ve Afrika'deki virüstü, deki bütün genlere bunu yapar; ama alyuvarlarınız hariç. Bu gen (P53 geni denir ve sistemin editörüdür) baskı hatalarını bulmak için diğer bütün genleri okur. Şimdi, kanserin sapıtmış bir komşu olduğunu biliyoruz; aslında kötü ruhlu bir komşu. Bu komşu, haydutlarla savaşmaları için bağışıklık sistemi polislerini araya-mamaları için diğer hücrelerin telefon bağlantılarını keser (sistemi yanıltmak konusunda usta olduklarını söylemiştik). Kanserli kişilerde, kanser hücreleri P53 genini kapatır.

Normalde tuhaf hücreleri öldürmek için bu genler bağışıklık sistemini harekete geçirirken, bu mekanizma kanser hücreleri yayılan kişilerde çalışmaz; dolayısıyla kansere gelişecek, yayılacak ve vücuda zarar verecek fırsatı sunar. Bu holiganlar işte böyle doğar; mutasyon ve bağışıklık sistemini istenmeyen hücreleri vücuttan atma becerisinden yoksun bırakarak. P53 geni etkili şekilde çalışmak için D Vitamini'nc ihtiyaç duyar, dolayısıyla kanseri önlemenin bir adımı, yeterli miktarda D Vitamini almaktır (bu konuda daha detaylı konuşacağız). Büyük sonuçlar doğuran ilginç bir nokta: Metastaz kanseri olan fareler üzerinde yapılan bir araştırmada, araştırmacılar P53 editörlerini ye-

Cehennem Hücreleri: Kanser • 329

niden aktif hale getirebildiklerinde, her yerdeki kanserli hücrelerin öldürüldüğü tespit edilmiştir.

Oksidasyonun nasıl gerçekleştiğini anlamak da önemlidir. Birçok açıdan, oksidasyon iyi bir şeydir ve doğal olarak vücudunuzda gerçekleşir. Bağışıklık sisteminin etkili çalışması için vücudunuzun oksidasyona ihtiyacı vardır, böylece vücudunuz kendini koruyabilir. Bu sistem, eski hücreleri öldürerek yeni hücrelere yer açar. Dolayısıyla kötü bir şey değildir ama kötü olma potansiyeline sahiptir. Kanser, biraz tuhaf giden normal biyolojik sürecin bir parçasıdır. Oksidasyon sisteminde bir terslik olduğunda, çok fazla oksidasyon gerçekleşir (vücudunuzun paslanması söz konusu olur); dolayısıyla DNA'ya zarar veren ya da kanserli hücreleri vâicuttan temizleyen mekanizmayı engelleyen serbest radikaller üretir.

Kanser Hücrelerinin Gelişimi

Doğal olarak, bağışıklık sistemimiz çoğu kanserli hücreye karşı savaşır. Dolayısıyla sorulması gereken ilk mantıklı som şudur: Vücudunuz neden istenmeyen hücrelerle savaşması için bağışıklık sistemini çağıramıyor? Güzel soru. Aslında, bağışıklık sisteminiz geliyor; ve tuhaf görünüşlü, kansere yol açma riski olan bir sürü hücreyi öldürüyor. Antioksidan vitaminlerin ve D Vitamini'nin kanseri önlemekte önemli olmasının nedeni budur, çünkü bağışıklık sisteminizi güçlendirirler. Ama güvenlik ağınız kandınlabilir ya da yetersiz kalabilir. Asıl sorun, bağışıklık sisteminin nasıl çalıştığını tam olarak bilmememizdir; bağışıklık sistemimiz neden bu hücrelerin bazılarıyla savaşabilirken bazılarıyla savaşamıyor? Yapılan araştırmalar, kanseri önleyici aşılar geliştirmeye odaklanıyor ve bunlar arasında viral enfeksiyonlarla te-tiklenebilecek kanser türleri de var (örneğin kara-

GERÇEK KÖŞESİ

Bazı tümörlerde kanser hücresi bulunmaz; bunlar iyi huyludur, fakat yine de tehlikeli olabilirler. Çünkü bu, tümörlerin Önemli besinlerin yolunu kesmek ya da kritik organlar üzerinde baskı kurmak için büyüyebilmesinden kaynaklanır. Örneğin, birçok beyin tümörü yayılmamasına rağmen, yine de ameliyatla alınır.

330 * Sen: Vücudunu Kullanma Kılavuzu

Mit mi, Oerpek mi? Kalp kanserine yakalanabilirsiniz

Kalp kanserini hiç duymadınız. Çünkü kanser nadiren burada başlar. Ama gerçek şu ki kanserin son aşamalarında, kalpte odaklanan kanser hücreleri görülebilir ve bu bizi hiç şaşırtmamalıdır, çünkü kanser hücreleri enerji taşıyan kanı severler.

ciğer iltihabı, karaciğer kanserine yol açabilir). Virüslerin kanserin gelişmesinde ve yayılmasında sanıldığından çok daha etkili olduğu ortaya çıkabilir.

Çoğu kanser mutasyonlarında, bu hücrelerde bağışıklık mekanizmanızı kapatan bir genetik kod vardır, dolayısıyla hızla ve hiç fark edilmeden yayılabilirler. Ama kanser hücreleri aynı zamanda çok etkili bir şekilde kopyalanmalarını sağlayan bir mekanizmaya da sahiptir; bu da kanser hücrelerini vücuttaki diğer hücrelerden daha güçlü ve daha hızlı kılmaktadır.

Hızlı büyümekle birlikte, kendi başlarına bunu yapamazlar. Tıpkı bir bitkinin suya ya da bir çocuğun vitaminlere ihtiyaç duyması gibi, kanser hücreleri de büyümek için besine ihtiyaç duyarlar. Kanser hücrelerinin her şeyden çok istediği şey. enerjidir. Eğer hücreler enerji alamazlarsa, kendilerini gerçekten öldürürler, çünkü birikmiş enerjilerini bitirirler. Dolayısıyla, en başarılı kanser -fark edilecek ve zararlı olacak kadar büyüyebilenler - genellikle enerji kaynağı bulurlar ve bunu damarlardaki kanı kendilerine yönelterek yaparlar. Oluşturulan bu enerji kaynağı, su altında birinin kullandığı oksijen tankına benzer; varlıklarını sürdürmek için gerekli şeye sahiplerdir (Şekil 11.3). Kanser hücrelerine yaşama ve büyüme fırsatı veren şey budur. Kavgacı hücreler olduklarından, kanser hücreleri hangi damarların hangi organlara gideceğine de karar verebilirler. Doğal dokuyu sarabilir, istila ettikleri organa sahip olabilir, bir araya gelerek tümörler - kanserli hücreler yığını - oluşturabilir ve o organın normal fonksiyonlarını engelleyebilirler.

Kanser Türleri

Yaşama, büyüme ve ilaçlara tepki verme açısından çok çeşitli kanser türleri yardır. Ama birçok kanser ortak özelliklere sahiptir. Kanserin bazı türlerin-

Cehennem Hücreleri: Kanser * 331

de son derece açık nedenler söz konusudur. Akciğer kanseri - erkeklerde ve kadınlarda görülen en yaygın öldürücü kanser - çok büyük ölçüde sigara dumanından kaynaklanır (ama bütün akciğer kanserleri değil). Akciğer kanseri olan kişilerin yüzde 95'inden fazlası ya sigara içmişler ya da pasif tiryaki olmuşlar, radon ya da asbest solumuşlardır. Normal hücreler sürekli olarak bir zehirle (tütün yapraklanndaki hidrokarbonlar gibi) zarar gördüğünden, akciğerleriniz hasarlı olanları onarmak ve yenilemek için yeni hücreler üretir. Bunun için ne kadar hızlı çalışmaları gerekirse, tipografik hataların oluşma olasılığı da o kadar artar; dolayısıyla normal hücreler kötü hücrelere dönüşebilir.

Göğüs kanseri gibi bazı kanser türlerinin öncelikli nedenlerini bilmemekle birlikte, önemli bir kalıtsallık unsuru bulunduğunu, doymuş ve yapay yağların ve obezliğin de kanser gelişiminde etkili olduğunu biliyoruz. Bu tür kanserlerde dikkatin teşhise odaklanması gerekir; karmaşık tekniklerin yanı sıra kendiniz de sık sık kontrol edebilirsiniz (ama fiziksel egzersizler, folat ve aspirin alımı sayesinde önlenmesi mümkündür). Mamogramlar ve PET taramaları, küçük tümörlerin fark edilmesinde son derece etkili olabilmektedir (ama kanser teşhisi koyamazlar; bunun için biyopsi gerekir). Ayrıca, kanserin zamanında fark edilebilmesi için yeni teknikler de sürekli olarak geliştirilmektedir. Rutin cerrahi göğüs endoskopisi (ROBE), örneğin, göğsü dokusunu altmış kez büyüterek, mamogramların fark edebileceği tümörlerin yüzde biri boyundaki-leri fark eden bir görüntü aletine dayanmaktadır. Göğüs kanser erken teşhis edilirse, uygulanan tedavi genellikle lampektomi - tümör topağının alınması -olmaktadır.

Ama bütün kanserler tümörler ya da yumrular halinde değildir; bu da teşhisi daha da zorlaştırmaktadır. Lösemi gibi kanla ilgili kanserler, tam anlamıyla tümör değildir. Bunun yerine, anormal akyuvarların ilikte birikmesi ve sağlıklı akyuvarları ve alyuvarları aç bırakması demektir; dolayısıyla vücudunuz kendini enfeksiyonlara karşı koruyamamakta ve ihtiyacı kadar oksijen alamamaktadır. Bu kan kanserleri, ilikleri ve lenf düğümlerini yok ederek yaşaması gereken diğer hücreleri öldürür; iliklerinizde sağlıklı hücre kalmayana, tamamen kanserli hücrelerden oluşana kadar. Bunun için radikal bir çözüm -

332 * Sen: Vücudunu Kullanma Kılavuzu

bazı kanserler için işe yaramakla birlikte, bazıları için etkisiz kalan bir yöntemdir - ilikteki tüm hücreleri öldürmek ve uygun bir vericiden alınan ilikle boş alanın kaplanmasidır.

Konserin Yayılması

Kanser hücrelerinin sinsi bir yapısı vardır. Diğer hücrelerde bulunan "yapışkan" özellik onlarda yoktur, dolayısıyla yeni oluşan kan damarlarına binerek vücudun diğer kısımlarına yayılabilirler; bu bölgeler genellikle karaciğer, akciğerler ve beyin olur. Dolayısıyla, genel oİarak kanser kaçabilir ve kanın bol olduğu bölgelerde gelişebilir; bu yüzden, kanserin bir bölgeden başka bir bölgeye ya da organa sıçraması sık görülen bir durumdur. Ayrıca, kanser lenfatik sistemde (vücudun atık antma programı) dolaşmayı ve lenf düğümlerine yakın olmayı sever; doktorların bu bölgeleri dikkatle incelemesinin nedeni budur.

Kanser. Genp Yasa Eylem Planı

Kanser söz konusu olduğunda en heyecan verici araştırmalardan bazıları, genetik alanında sürmektedir; bu, aile geçmişinize ve genetik yapınıza bağlı olarak en savunmasız olduğunuz kanser türlerinin bulunması ve yaşam tarzınızın bu kansere önlem oluşturacak şekilde yapılandırılmasıyla ilgilidir. Belki gelecekte, bağışıklık sistemimizin kanseri yenmesine olanak tanıyacak şekilde bazı ilaçlar veya aşılar geliştirebileceğiz. Ama henüz o noktaya ulaşmadık ve bu yüzden, yapabileceğiniz en iyi şey sağlığınızı kendi elinize almak, kanseri önlemek için yaşam tarzınızda yapacağınız değişikliklere karar vermektir. Örneğin, uzun süreler boyunca güneş yağı sürmeden güneşte oturmak, cilt kanserine davetiye çıkarmak demektir. Sigara içmek? Sigara içmekle kanser arasında öylesine güçlü bir bağlantı vardır ki elinize bir şırınga alıp akciğerlerinize kanser hücreleri şırınga etseniz daha iyi olur. Tütün sadece akci-

Cehennem Hücreleri: Kanser * 333

ğer kanseri olasılığını güçlendirmekle kalmaz, aynı zamanda sidik torbası, prostat ve göğüs kanserlerine yol açabilir. Bazı bulaşıcı hastalıkların da kansere yol açtığını biliyoruz; bunun nedeni, bağışıklık sisteminizde oluşan bir şeyin kanserin gelişmesine olanak tanıması olabilir.

Diğer kanserler söz konusu olduğunda, nedenlerini doğrudan bilmiyoruz ama kanseri önleyebilecek şeyler hakkında bazı güçlü fikirlerimiz var. En önemlisi: Kalbinizi ve damarlarınızı genç tutarak, kanseri önlemek konusunda önemli bir örnek oluşturabilirsiniz. Obezlik ve pasiflik de kanserle bağlantılı şeylerdir; dolayısıyla doğru miktarda kalori alımı ve bu kitapta sunduğumuz türden fiziksel faaliyetleri düzenli olarak sürdürmek, bütün vücudunuzu genç tutmak için önemli ve gerekli şeylerdir. Ayrıca, anatomik mahallelerinizi kötüler yerine iyi komşularla doldurmak için de şu adımları atabilirsiniz:

/. Adım: Besinlerle Savaşın

Kanseri önlemek konusunda elimizdeki en önemli kaynak, yiyecekler ve besinlerdir. Deri ve akciğer kanseri gibi durumlarda besinlere dikkat etmek özellikle önemlidir. Böcek ilaçlama firmalarının evinizi gereksiz misafirlerden arındırmak için kendilerine has kimyasalları, zehirleri ve ilaçları vardır; ama kanserle savaşmak için ihtiyaç duyduğunuz zehirler, besinlerden ve vitaminlerden gelir. En güçlü kanser önleyici rejim için, şu içerikleri barındıran yiyecekler yemeye ve tabletler kullanmaya dikkat edin.

D VİTAMİNİ Her editörün iyi bir sözlüğe ve sağlam bir çift göze ihtiyacı vardır. D Vitamini'nİn editörünüzün çantasında önemli bir araç olduğunu düşünün, çünkü bağışıklık sistemini güçlendirdiği ve kanser olasılığını düşürdüğü bilinmektedir. Bunun nasıl gerçekleştiğini bilmiyoruz ama D Vitamini'nİn kanser riskini azalttığı, yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Bir teori, vitaminin mutasyona uğramış hücreleri öldürdüğü yönündedir; yani I) Vitamini, kanser hücreleri için zehirli olabilir. İkinci teori, D Vitamini'nİn editör genin etkisini

334 * Sen: Vücudunu Kullanma Kılavuzu

artırdığı, böylelikle kanserli hücrelerin daha kolay tanındığı ve bağışıklık sisteminin kanseri hücrelerle savaştığı yönündedir; yani bir açıdan editör gen için büyüteç rolü oynamaktadır. D Vitamini'nİn bir biçimi - D3 - P53 geninin etkili şekilde çalışması için gereken blokları inşa eder ve bu da mutasyona uğradığında kanserli hücre oluşumuna yol açan proteinlerin düzenlenmesini sağlar. Çoğu Amerikalı yetişkin, yeterli miktarda D Vitamini almamaktadır (aslında, yüzde 30 ila 40'ında sorun olabilir). Altmış yaşının altında olanlar için günde 400 IU ve daha ileri yaşlardakilcr için günde 600 IU D Vitamini alımını öneriyoruz. Tablet olarak alabilirsiniz; ya da günde dört bardak yağsız süt veya gerçek portakal suyu içebilirsiniz. (Buna ek olarak, 8. Bölüm'de sözünü ettiğimiz gibi D Vitamini ihtiyacınızı güneşten karşılayabilirsiniz. Dışarıda on ila yirmi dakika geçirmek, yeterli miktarda vitamin almanızı sağlar. Ama D Vitamini'ni yiyeceklerden ve tabletlerden karşılamanızı, dışarı çıktığınız her seferinde - hava güneşli olsun ya da olmasın -SPF 45 koruyucu sürmenizi şiddetle öneriyoruz.)

FOLAT B Vitamini türlerinin bileşimi olan folat ya da folik asit, genellikle hamile kadınlara önerilir, çünkü ceninin beyninin ve omurgasının normal gelişimi için şarttır. Ama anneler spina bifidayı (bir doğum kusuru) önlemek için folat almaya başladıklarında, çocuk kanserlerinde de yüzde 60 oranında azalma gözlemledik. Ünlü bir bili-

madamı olan Bruce Ames, öncelikle gen kopyalanması sırasında oluşan fola-tın tipografik hataları önlemekte yararlı olduğunu keşfetti; yeterli miktarda folat alarak, vücudunuzun U olarak algılamayacağı yeterli miktarda T sağlarsınız. Ama folat yetişkinler için de önemlidir. Yetişkin olarak yeterince folat almazsanız, bu eksiklik kansere yol açabilir. Dört araştırmada, folat takviyesinin kolon kanserini yüzde 20 ila 50 azalttığı görülmüştür ama Amerikalıların yüzde 50'sinden fazlası, önerilen miktarı bile almamaktadır; ayrıca, yüzde 90 kolon kanserini azaltmak için gereken miktarı da (günde 800 mikrogram) alma-

Cehennem Hücreleri: Kanser * 335

maktadır.

Çok çeşitli yiyecekler - ıspanak, domates ve portakal suyu gibi - folat içerir ve birçok yiyecek - ekmek ve kepek gibi - yine bu maddeyi barındırır. Ama folatı yiyeceklerden almak, folik asit tabletlerine oranla daha etkisiz olacaktır. 250 mi. portakal suyunda sadece 43 mikrogram folat olduğu düşünülürse, gerekli miktarda folat alabilmek için günde 7 litre portakal suyu içmeniz gerektiğini anlarsınız. Ayrıca bir dilim ekmekte 6 mikrogram ve bir tabak ıspanakta sadece 2 mikrogram folat olduğu düşünülürse, tabletlere ihtiyacınız olduğu açıktır. Ortalama olarak günde 525 mikrogramhk tabletler işinizi görecek ve kanser olasılığını düşürecektir.

DOMATES ÜRÜNLERİ Araştırmalar göstermiştir ki haftada on çorba kaşığı (ya da daha fazla) domates ya da spagetti sosu yediğiniz takdirde, belli türde kanser gelişimi olasılığı azalmaktadır. Erkeklerde prostat kanseri olasılığı üçte bir azalırken, kadınlarda klinik göğüs kanseri gelişimi olasılığı yüzde 30 ila 50 azalmaktadır. Birçok kişi, aktif içeriğin - bu tür inanılmaz rakamlardan sorumlu içerik - antioksidan özellikleri nedeniyle likopen olduğuna inanmaktadır. Karoten türü maddeler, bir serbest radikale (kanser oluşturan hücreler) asılarak ve onu diğer hücrelere zarar vermeden dışarı atılmak üzere paketleyerek iş görürler. Başka şekillerde de çalışıyor olabilirler. Ama inanılmaz bir şekilde işe yaradıkları kesindir. Domates ürünlerinde bol miktarda likopen bulunur ama piştiğinde vücudunuz için daha yararlı ve etkilidir, ayrıca biraz yağla alındığında vücudunuz tarafından daha kolay hazmedilir. Dolayısıyla, domates ürünlerini biraz zeytinyağı veya kuruyemişle almak önemlidir, böylece en yüksek yaran sağlayabilirsiniz. Likopen içeren yiyeceklerden haftada on porsiyondan fazla yemek,

336 * Sen: Vücudunu Kullanma Kılavuzu

sizi bir yaştan fazla gençleştirir. Önemli bir nokta: Pişmiş domates ürünlerine ve soslara kanser önleyici özelliği verenin likopen olduğundan emin değiliz ama domatesin kanser riskini azalttığını biliyoruz. Domates ürünlerinde bulunan başka bir madde olabilir.

SELENYUM Vücutlarımız için gereken minerallerden biri olan selenyum, genellikle selenyumu topraktan alan sarımsak gibi yiyeceklerde bulunur. (Morina, ringa, uskumru ve sardalye gibi birçok balık ve Brezilya kestanesinde de vardır.) Bir araştırmaya göre, günde iki kez 100 mikrogram selenyum alan kişiler arasında kanser ölümlerinde yüzde 50 düşüş gözlemlenmiştir. Hâlâ yapılması gereken çok şey olmakla birlikte, selenyum almanın kanser olasılığını düşürdüğü iyi bilinmektedir (ama günde 1,000 mikrogramı geçmeyin; yoksa kendinizi selenyum zehirlenmesine açık hale getirirsiniz). Keşke nasıl işe yaradığını bilseydik ama söylentiler selenyumun ana sindirim sistemine yararlı geldiği yönünde odaklanmaktadır.

BROCCOLI, BRÜKSELLAHANASI, LAHANA VE KARNABAHAR GİBİ SEBZELER Bu

sebzelerde kanseri önleyici bir kimyasal vardır. Bağışıklık sistemlerimizi harekete geçirerek mi, kanser hücreleriyle savaşarak mı, yoksa kanser hücrelerinin beslenme kanallarını keserek mi kanser oranlarını azalttıkları kesin olarak bilinmemektedir. Ama bu sebzelerde bulunan iki maddeyle bağdaştırılabilir (in-dol-3 karbinol ve sulforafen). Mekanizma her ne olursa olsun, sidik torbası kanserli ve bağırsak kanserli hastalar üzerinde yapılan araştırmalar, haftada yedi avuç ya da daha fazla bu sebzeleri yiyen kişilerin kanser olasılığının yüzde 50 azaldığını ortaya koymuştur.

DİĞER VİTAMİNLER

Serbest radikalleri tehdit eden ve yenilerin oluşumunu hızlandıracak şekilde hücrelerin erken ölümünü engelleyen antioksidan vitaminler olarak; günde 100 ila 500 mikrogram C Vitamini alın. Turunçgillerin yanı sıra. yeşil

Cehennem Hücreleri: Kanser • 337

sebzelerdeki, zarlı kabuksuz meyvelerdeki ve domatesteki C Vitamini de yararlıdır. Ayrıca günde 400 IU E Vitamini (C Vitamini ile birlikte) de alabilirsiniz. E Vitamini'ni buğday tohumunda, kuruyemişte ve bitkisel yağlarında bulabilirsiniz.

2. Adım: Kontrole Gidin

En önemli mortolarımızdan birini artık öğrendiğinizi sanıyoruz: Sağlığınızdan sorumlu olan organize tıp değildir; siz kendinizsiniz. Kendi sağlık kaderinizden kendiniz sorumlusunuz. Her gün sağlığınızla ilgili kararları kendiniz veriyorsunuz (kızarmış mı, haşlanmış mı? merdivenler mi, asansör mü?) ve ne kadar uzun ve sağlıklı yaşayacağınız konusunda da fark yaratabilirsiniz. Ama sadece bu mesajı size verdik diye, tıp alanındaki önemli gelişmeleri ve sağlığınızın bir profesyonel tarafından sık sık kontrol edilmesi noktalarını da gözden kaçırmayın. Kanseri önlemekle kanseri fark etmek aynı şey değildir. Asıl amacımız, bir hastalığın başlangıcını engellemek ama bunu başarabileceğimiz konusunda bir garanti yok. Bu çok önemli, çünkü hastalıkla birlikte suçluluk duygusu da taşımanızı İste- rniyoruz; tam aksine, çözüme odaklanmanızı istiyo-ruz. Söylediğimiz gibi, önlemden sonra ikinci amacımız, erken teşhis. Erken teşhis, kanser teşhisi konduğu takdirde hayatta kalma olasılığınızı yükseltecektir. Garajınızın MRI tarayıcı-larıyla, şırıngalarla ya da lastik eldivenlerle dolmasını beklemiyoruz (ciddi bir alışveriş sapkınlığınız olmadığı sürece), dolayısıyla farklı kanser türlerini erken teşhis edebilmek için önemli adımlan bilmelisiniz. Önemli bir not: Rehber prensiplerimiz ve ölçümlerimiz, ortalama kişiler içindir; ailesinde kanser hastalığı bulunan - özellikle birinci dereceden iki akrabanızda varsa - kişiler için, daha erken bir yaşta kontrolden geçmek çok önemlidir (örneğin yirmi beş yaşındayken).

338 * Sen: Vücudunu Kullanma Kılavuzu

Mit mi, Oerpek mi?

CİLT KANSERİ Cilt kanserinin üç önemli KâflSCF tCSIlİSİ

türü (bazal hücreli, skuamöz hücreli ve mcla- t U ¦

nom) farklı hücre türlerinden ortaya çıkar ve K0lllllUJ88j 116111611 \B~

bu yüzden farklı davranış kalıplarına sahiptir. (jâVİ GÖFITİ6İ1İZ flCfCkir

En tehlikelisi melanomdur, çünkü zaten peri-

patetîk bir hücredir. Bazal ve skuamöz hücre-

.,,.., , , , , , , Bazı kanserler hızlı yayılmasına rağmen, tekrar

ler dış derimizle sınırlıdır, dolayısıyla sadece

, ... ili i ı r, ı ¦¦ i t kontrol etmek ve emin olmak doimo akıllıcadır, bölgesel olarak yayılırlar. Bunlar güneşte kal-

makta ilgiliyken, melanom - en yüksek ölüm ^ doktorlar, sizi buna teşvik eder; yani teşhi-

riski taşıyan - böyle değildir. Bazal ve skuamöz Sİn do9ru oldu9UfllJ k"inMrmek *&- &

kolayca tedavi edilebilen kanser türleridir ve iyi ikinci tanı, ilk doktorun çalıştığı yerden fark-

genellikle kanser hücrelerinin alınması yeterli- lı bir kurumda çolişon ve kanser tedavisinde ba-

dir. Her kanser türünün kendine has özellikle- *°rıli °W* bilinen boşko bir doktordan aele-

ri vardır, bu yüzden bir deri günlüğü tutun, ya- (ektir- Bu noktadan sonra, söz konusu türde

ni derinizi kontrol edin. Herhangi bir değişik- kanserde uzmanlaşmış biriyle görüşmeniz dai-

lik fark ederseniz, lekeyi kontrol ettirmeniz ge- ma en iyisidir, çünkü tedavinin farklı aşamala-

rekir. Otuz yaşından sonra her yıl bir dermato- rıyla başa çıkmak üzere daha deneyimli ve do-

loga görünmenizi öneriyoruz. (Eğer dijital fo- nanımlıdır. toğraf makineniz için yeni bir proje bulmaya

çalışıyorsanız, deri-&a*. a ^a nizdeki lekelerin resimlerini çekebilir, resimleri bil-

Mit Savar

gisayara kaydedebilir ve her yıl bu işlemi tekrarlayabilirsiniz. Bu, zaman içinde oluşabilecek fiziksel değişiklikleri gözlemlemek için iyi bir yoldur.) Buna ek olarak, doktorunuza gittiğinizde yanınızda bir lekenin seri resimlerini götürmek, doktorunuzun teşhisini kolaylaştırabilir.

GOGUS KANSERİ Bu, aile geçmişinin özellikle önemli olduğu bir noktadır. Daha önce göğüs ya da yumurtalık kanseri geçirmiş iki yakın akrabanız varsa - özellikle kırk yaşından önce olmuşsa - yirmi beş yaşında düzenli olarak kontrole gitmenizi öneririz. Ciddi bir aile geçmişiniz yoksa, kırk yaşında başlaya-

Cehennem Hücreleri: Kanser * 339

bilirsiniz. En azından iki yılda bir kontrol önemlidir. Her mamogram kanseri önlemez ama eğer erken teşhis edilirse ve yeterince erken yakalanırsa, göğüs kanseri lampektomi ile tedavi edilebilir. Kendi kendinize inceleme yapmanız o kadar güvenilir bir önlem değildir ama jinekologunuz size ilk adım olarak bunu öğretir. Şimdi bile, erken teşhisi daha güvenilir kılmak İçin yeni teknolojiler geliştirilmektedir.

PROSTAT KANSERİ Birçok erkeğin kontrolden kaçınması anlamsızdır. Bunun hemşirelerin önünde soyunmak veya dön-öksür rutiniyle bir ilgisi yoktur. Asıl sorun, lastik eldivendir. Ama bir doktorun lastik eldivenli yağlı parmağını kontrol sırasında bir erkeğin rektumuna sokmasının amacı, prostatta anormal bir büyüme olup olmadığını anlamaktır. Ama parmak kontrolünde bir sorun vardır; doktorlar bu giriş açısından bütün prostatı kontrol edemezler. Dolayısıyla, doktorunuzun elle kontrol sırasında fark edemediği bir tümör olabilir. PSA (prostata özgü antijen) testi yaptırmak bu yüzden önemlidir. Not: Yüksek bir PSA,