Международный

часть
1
 
«
Научный импульс
»
Январь
, 202
3 
210 
o’tmishda yaratilgan tarixiy obidalar moddiy merosga mansub bo’lsa – da, ulardagi 
muxandislik, bezak ishlari, qurilish tarixi va unga oid ashyolarning tayyorlanishi, 
bunyodkorlik va boshqa jihatlariga ko’ra ma’naviy merosga aylanadi. Huddi shuningdek, 
moddiy ne’matlar ishlab chiqarish texnologiyalari va uskunalari moddiy merosga mansub 
bo’lsada, bu boradagi ananalarning ajdodlardan avlodlarga o’tishi ma’naviy meros tarzida 
amalga oshadi. Shu jihatdan olib qaraganda, insoniyatning yozma manbalarda aks etmagan 
ko’plab tabiiy ko’nikmalari ma’naviy meros tarzida ajdodlardan avlodlarga o’tib keladi. 
Yozuvning paydo bo’lishi ma’naviy merosni saqlash va boyitish yo’lidagi insoniyat erishgan 
eng katta yutuq hisoblanadi. Yozuv tufayli hozirgi ilm –fanda inson taraqqiyoti , jumladan, 
ma’naviy merosning besh ming yildan ortiq tarixi, yer va koinot jismlarining bir necha 
million yillik davri haqidagi ma’lumotlar jamlangan. Kishilar ongi, ichki dunyosi, tafakkur 
tarzi, his-tuyg’ulariga ta’sir etib, ularni boyitish, rivojlantirib, g’oyaviy yo’nalishlarda 
boshqarish ma’naviy merosning asl mohiyatini ifodalaganidek, bugungi kunda ma’naviy 
merosning odamlar hayot tarziga chuqur ta’sir etib, qadriyat sifatida ahamiyati tobora 
yaqqol namoyon bo’lmoqda. I. A. Karimov ta’kidlaganidek, “ Sharq olamida , jumladan 
O’rta osiyo sharoitida jamoa bo’lib yashash tuyg’usi go’yat muhim ahamiyat kasb etadi va 
odamlarni bir- biriga yaqinlashtirishga, bir- birini qo’llab – quvvatlab hayot kechirishga 
zamin tug’diradi. Shu ma’noda, xalqimizning turmush va tafakkur tarziga nazar 
tashlaydigan bo’lsak, boshqalarga hech o’xshamaydigan, ming yillar davomida shakllangan, 
nafaqat o’zaro muomala, balki hayotimizning uzviy bir qismi sifatida namoyon bo’ladigan 
bir qator o’ziga xos xususiyatlarni ko’ramiz. Misol uchun , tilimizdagi mehr – oqibat , mehr 
– muhabbat, mehr- shavqat, qadr – qimmat degan bir-birini chuqur mazmun bilan 
boyitadigan va to’ldiradigan xususiyatlarni olaylik. Bunday tushunchalar asrlar mobaynida 
el-yurtimizning dunyoqarashi, ma’naviy hayotining negizi sifatida vujudga kelgan, ongu 
shuurimizdan chuqur joy olgan buyuk qadriyatlarning, ma’naviy merosining amaliy 
ifodasidir. Masal ,ezgu odatimizga aylanib ketgan mehr-oqibat tushunchasini oladigan 
bo’lsak, uning juda teran tarixiy , milliy, dininy ildizlari borligini ko’rish mumkin. Bu avvalo, 
insonning inson bilan , qo’shnining qo’shni bilan, qarindoshning qarindosh bilan , oilaning 
oila bilan eng muhimi, shaxsning jamiyat bilan uyg’un bo’lib yashashini, etim –esir, beva-
bechora va nogironlarga musofirlarga saxovat ko’rsatish, sidqidildan, beg’araz yordam 
berishni anglatadi va bunday xususiyat xalqimizning ma’naviy olamiga singib ketganini hech 
kim inkor eta olmaydi”. Demak, bunday qadriyatlar ananalardan – ananalarga ma’naviy 
meros sifatida o’tib kelayotgani rad etib bo’lmas haqiqatdir. Shu jihatdan olib qaralganda, 
jamiyat tafakkuridagi g’oyaviy, mafkuraviy madaniy – marifiy , diniy va ahloqiy qadriyatlar, 
dunyoqarash, urf-odat ananalar va munosobatlar kelajak avlodning ma’naviy merosini 
belgilaydi. Madaniy qadriyatlar va ma’naviy merosning ming yillar mobaynida xalqimiz 
uchun qudratli ma’naviyat manbai sifatida xizmat qilib kelgan. Uzoq vaqt davom etgan 
kuchli mafkuraviy tazyiqqa qaramay O’zbekiston xalqi avloddan – avlodga o’tib kelgan o’z 
tarixiy va madaniy qadriyatlarni hamda o’ziga xos ananalarini saqlab qolishga muvafaq 
bo’ldi. Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq ajdodlarimiz tomonidan ko’p asrlar