Mekke’de nâzil olmuş olup 5 âyettir

KADİR GECESİ OLMASI MUHTEMEL GECELER HANGİLERİDİR?

İlgili hadis-i şeriflerin ve selef ulemasının âsârının ışığında, çoğunluk ulema: “Kadir gecesinin, Ramazan’ın son 10 gecesinden birisi olması, diğerlerine nazaran daha çok ümit edilir.” demişlerdir. Kimileri: “Genel olarak o son 10 gün içinde tekli gecelerin olması daha ziyade umulur.” demiştir. Bu sefer de o tekli gecelerden hangisinin olduğu mevzuunda ihtilaf vaki olmuştur.⁶⁰⁷ İmam Ebu Hanife, Ebu Yusuf ve İmam Muhammed ise Ramazan’ın ikinci yarısındadır demişlerdir. Tarihî seyirde Ümmet-i Muhammed’in genel yönelişi ve kabûlü ise, Kadir gecesinin Ramazan’ın 27. gecesi olduğu üzerinde birleşmiştir. Avamın bunca teveccühüne rağmen, yine de bin aydan hayırlı bu kutlu gecenin ne zaman olduğu kesin belli değildir. Bu konuda bazı İslam uleması 45’i bâliğ farklı görüşten söz ederler ki biz onlarca eserden tarayarak bunlardan ancak 30 tanesini toparlayabildik.

M. Zekeriya Kandehlevî, bu çokluğun izahı sadedinde der ki: “Kadir gecesinin tayininde çok farklılıklar bulunmaktadır. Bu yüzden bu konuda alimler arasında 50’ye yakın farklı görüş doğmuştur. Araştırma yapan alimlere göre rivayetlerdeki ihtilafın çok oluşunun sebebi, Kadir gecesinin herhangi bir tarihe bağlı olmayışındandır. Daha doğrusu değişik senelerde değişik gecelerde bulunmasıdır. İşte bundan dolayı rivayetler muhteliftir. Çünkü Rasulullah (sas) Kadir gecesinin her sene değişik bir şekilde o senenin birkaç gecesinde aranmasını emretmiş, bazı seneler gününü de belirtmiştir.⁶⁰⁸

Kadir gecesini tespit ve tahmin yolları başlığı altında birinci sırada zikrettiğimiz “hadislerden yola çıkarak bir Kadir gecesinin vakti mevzuunda vârid olan rivayetler ve yapılan tespitler bir kısmı itibariyle şöyledir:

1. 
   Kadir gecesi, 7 senede bir gelen vakti bilinemeyen meçhul bir gecedir.
   

“Muhammed b. el-Hanefiyye’nin “Kadir gecesi, 7 senede bir gelir.” dediği nakledilmiştir, fakat bu naklin isnadı zayıftır.”⁶⁰⁹

2. 
   Kadir gecesi, bütün sene içinde bir gecedir, yıldan yıla zamanı değişebilir.
   

Bazı İslam bilginleri: "Kadir gecesi, senenin içinde bulunup muhtelif günlere kayabilir." diye bildirmişlerdir. Bazıları ise “Kadir gecesi, senenin bütününde bulunur.” demişlerdir. Abdullah İbn-i Mes’ud ve ona bağlı olarak Kufe ulemasından, ve bir rivayette Ebu Hanife’den bu meyanda sözler nakledilmiştir.⁶¹⁰ İleride de görüleceği üzere Ebu Hanife’nin sağlam bir kayıtla gelen bir başka görüşü, Kadir’in Ramazan ayı içerisinde bulunup vaktinin değişken olduğu şeklindedir.⁶¹¹

Abdullah İbn-i Mes'ud (radıyallahu anh): "Bütün sene geceleri kalkan kimse Kadir gecesine tesadüf edebilir." demiştir.⁶¹²

Zirr b. Hubeyş diyor ki, Übeyy b. Ka'b'a sordum: Kardeşin Abdullah b. Mes'ud: "Yıl boyunca ibadet eden (yılın bütün gecelerinde kalkan) kimse Kadir gecesine isabet eder" diyor, dedim. Übey b. Ka'b dedi ki: "Allah Abdullah İbn-i Mes'ud'a rahmet eylesin. O, insanların Kadir gecesine güvenmemelerini istemiştir. Yoksa Kadir gecesinin, Ramazanda, Ramazanın da son on günü içerisinde yirmi yedinci gecesinde olduğunu biliyordu" dedi. "- Bunu neye dayanarak söylüyorsun, Ey Ebü'l-Münzir (Übey b. Ka'b'ın lakabı)" dedim. Übey; "-Ben bunu Rasûlüllah (s.a.s)'in bize haber vermiş olduğu alametle söylüyorum ki, o da, "o gün güneş şuasız olarak doğar." dedi.⁶¹³

“Dört mezhep imamlarından İmam Ebu Hanife (rh), meşhur olan görüşüne göre Kadir gecesi bütün sene içerisinde devreder. İmam Ebu Hanife (rh)’nin ikinci görüşüne göre ise Kadir, bütün Ramazan içinde devreder.“⁶¹⁴

Şeyhü’l-Ârifîn Muhyiddin Arabi (rh) diyor ki: “Bana göre Kadir gecesinin, sene içerisindeki gecelerde devrettiğini söyleyenlerin görüşleri daha doğrudur. Çünkü ben onu, iki defa Şaban ayında gördüm, 15’inde ve 19’unda. iki defa Ramazan’ın ikinci on gününde, 13’ünde ve 18’inde gördüm. Bir de Ramazan’ın son on günündeki tek sayılı gecelerde gördüm. Bundan dolayı kesin olarak inanıyorum ki Kadir gecesi, yılın bütün gecelerinde dolaşmaktadır. Ancak çoğunlukla Ramazan ayında bulunmaktadır.“ ⁶¹⁵

Şah Veliyyullah Dihlevî de bir yılda iki Kadir gecesi bulunduğunu, birinin yıl içinde herhangi bir gecede değişken olarak, diğerinin ise Ramazan’ın son 10 gecesi içinde değişken olarak bulunduğunu söylemektedir.⁶¹⁶

3. 
   Kadir gecesi, her Ramazan ayının bütününde saklı tutulmuş, (vakti sâbit veya değişken) bir gecedir.
   

Kur’an’ın Kadir gecesi indirildiği âyetle sabit olunca, Kur’an’ın yine Ramazan’da indirildiği de âyetle sabit bulununca; Kadir gecesinin Ramazan ayında olacağı da sâbit olmuş olur. Ayet-i kerimede «O Ramazan ayı ki Kur’an onda indirilmiştir.»⁶¹⁷ şeklinde umumî bir ifade kullanılmış olması ve yine o indirildiği geceye “Kadir gecesi” ismi verilmekle beraber, kesin vaktinin bildirilmemiş olması da böyle bir genellemeyi haklı olarak akla getirmektedir.

Abdullah b. Ömer: «Her Ramazan ayında Kadir gecesi vardır.» demiştir.⁶¹⁸ Cumhur-u ulemaya göre de: «Kadir gecesi, her sene Ramazan’da bulunur.» Yani başka aylarda değil. Ramazan ayının hangi gecesi olduğu hususunda ise Cumhurdan bazıları: “Ramazan’ın bütününde bulunur” demiştir.”⁶¹⁹ Nitekim bu meyanda Abdullah İbn-i Ömer’den iki hadis-i şerif rivayet edilmiştir:

"Rasul-i Ekrem (sav)'e Kadir gecesinden soruldu. Bunun üzerine Resulullah (sav), 'O, her Ramazan'dadır.' diye cevap verdi."⁶²⁰ demiştir. Peki Ramazan ayının neresindedir? Bu soruya cevap sadedinde de yine İbnu Ömer (radıyallahu anh) şöyle bir hadis nakletmiştir: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a Kadir gecesi Ramazan'ın neresinde? diye sorulmuştu. "O, Ramazan'ın tamamında!" diye cevap verdi."⁶²¹ Bu hadisleri Ebu Davud, “Bu bâb, Kadir gecesinin tamamen Ramazan’da olduğunun beyanındadır.” diyerek kaydetmiştir.

İbn-i Kesir der ki: “Keza Ebu Zer hadisi⁶²², Kadir gecesinin diğer aylarda değil, sadece Ramazan ayında bulunduğunu da ayrıca göstermektedir. Yoksa İbn-i Mes’ud ve ona bağlı olarak Kufe ehlinden bilginlerin söylediği gibi, bütün yılın içerisinde değildir. Yılın bütün aylarında eşit olarak bulunması mümkündür denilemez. (…) Ebu Hanife merhumdan da Kadir gecesinin bütün Ramazan ayında aranması gerektiğine dair bir rivayet nakledilir. İmam Gazali de bu görüştedir. Ancak Râfii bu görüşü ciddi olarak garip sayar.»⁶²³ Seyyit Kutup da: “En sağlam habere göre, hangi ihtimal geçerli olursa olsun, Kadir gecesi, Ramazan gecelerinden birisidir.” der.⁶²⁴

Kadir gecesinin Ramazan ayının bütününde saklı olması ise iki ihtimali içermektedir:

1. Kadir gecesi, her yıl Ramazan ayı içinde vakti değişken, ama meçhul bir gecedir. İmam Ebu Hanife (rh)’nin ikinci görüşüne göre: “Kadir, bütün Ramazan içinde devreder.⁶²⁵ Sabit değil değildir; kah takaddüm (öne gelir), kah teahhur eder (geri gider).”⁶²⁶ İbnü Atiyye’nin de kaydettiği üzere, bazı alimlere göre: «Kadir gecesi, Ramazan ayının son 10 gününe münhasır olmaksızın, bütün geceleri arasında her yıl değişip durmaktadır.»⁶²⁷ Beri taraftan, Kadir gecesinin, Ramazan’ın 17’sinde gerçekleşen Bedir savaşına tevafuk etmiş olması gerçeği, aynı zamanda o gecenin vaktinin de her yıl Ramazan içerisinde sabit durmayıp, aksine yer değiştirip durduğuna da bir alamet ve bir işarettir denebilir.

Şah Veliyyullah Dihlevî de şöyle der: “Kur’an-ı Kerim Ramazan ayında inmiştir, onun üstünlüğü hakkında ümmet-i Muhammed görüş birliği etmiş ve ona dört bir elle yapışmışlardır, büyük bir ihtimalle de Kadir gecesi bu aydadır.”⁶²⁸ Görüldüğü üzere, Dihlevî, her yıl Kadir gecesinin sabit bir gecede tekerrür etmediğini, hatta Ramazan ayı dışında bile olabileceği ihtimaline de kapıyı açık bırakmıştır. Bir başka bahiste ise Dihlevî bir yılda iki Kadir gecesi bulunduğunu, birinin yıl içinde, diğerinin ise Ramazan’ın son 10 gecesi içinde seneden seneye değişip durmakta olduğunu açıkça ifade etmiştir.⁶²⁹

İmam Malik ve İmam Ahmed (rh), Kadir gecesinin, Ramazan’ın son on günündeki tekli gecelerde bulunduğu ve vaktinin de seneden seneye değiştiği görüşündedirler. ⁶³⁰

2. Kadir gecesi, Ramazan ayında sâbit, ama vakti meçhul bir gecedir. “İmam Azam’ın talebeleri İmam Ebu Yusuf (rh) ve İmam Muhammet (rh) Kadir gecesi, Ramazan ayının içerisinde bulunan, fakat vakti gizli olan muayyen/belirli/sabit bir gecedir.⁶³¹ İleri geçmediği gibi, geri de kalmaz (yani her yılki vakti sâbittir).”⁶³²

4. 
   Kadir gecesi, Ramazan’ın 1. gecesidir.
   

Mütekaddimûn ulemasından bazıları ise: “Kadir gecesi Ramazan’ın ilk gecesidir.” demişlerdir.⁶³³ “Bu görüş, Ebu Rezin’den nakledilir.⁶³⁴ Kendisi: «Kadir gecesi, Ramazan’ın 1. gecesidir.» demiştir.⁶³⁵

İbnü Ebî Asım⁶³⁶, Kitabu’s-Sıyam’da ve daha başkalarının kaydettiklerine göre, Halid b. Mahdûc⁶³⁷, Enes’den rivayet etmiştir ki: Nebiy-yi Ekrem (sas) şöyle buyurmuştur: “Kadir gecesini, (Ramazan’ın) ilk gecesinde arayın veya dokuzuncu gecesinde, ya da ondördüncü gecesinde arayın.”⁶³⁸

Bir kimse, Peygamber efendimize gelerek, Kadir Gecesi'nin ne zaman olduğunu suâl etti. Resûlullah efendimiz, cevaben buyurdu ki: “Ramazanın birinci gecesi idi, geçti.”

Kadir Gecesini soran bir zata, Peygamber efendimiz, “Bu yıl Kadir Gecesi Ramazanın ilk gecesi idi geçti. 27. geceyi ihya et! Ramazanın 27. gecesini ihya edene, vücudundaki kıllar sayısınca, hac, umre, şehid ve gazi sevabı verilir.” buyurdu.

Enes b. Malik’ten (ra): Rasul-i Ekrem (sas): «Kadir gecesini, Ramazan’ın 1. gecesinde arayın, veya 9. gecesi, yahut 11. gecesi, veyahut 21. gece, ya da son gecesinde arayın!»⁶³⁹

Hz. Ali (ra)’den: «Ramazan ayı girdiği zaman Rasulullah (sas) ehlini (geceleri ibadet için) uyandırırdı ve izarını da bağlardı.»⁶⁴⁰ Yani hanımlarından uzak durarak kendisini ubudiyete tahsis ederdi.

«Kadir gecesinin, Ramazan’ın ilk gecesi olduğunu söyleyenler şöyle bir izah getirmektedirler: «Vehb, Hz. İbrahim’in Suhuf’unun, Ramazan’ın 1. gecesinde; Tevrat’ın da İbrahim’in suhuf’undan yediyüzyıl sonra, Ramazan’ın 6. gecesinde; Hz. Davud’a inen Zebur’un, Tevrat’tan beşyüz yıl sonra, Ramazan’ın 12. gecesinde; Hz. İsa’ya indirilen İncil’in de Zebur’dan 620 yıl sonra, Ramazan’ın 18’inde nazil olduğunu; Kur’an’ın ise, Hz. Muhammed’e (sas) bir seneden diğer seneye kadar olan her Kadir gecesinde indiğini, Cebrail’in Kur’an’ı, Beytü’l-İzzet’ten, yedinci kat gökten en yakın semaya (dünya semasına) indirdiğini, böylece de Cenab-ı Hakk’ın, Kur’an’ı 20 yıl 20 ayda inzal buyurduğunu rivayet etmiştir. Simdi bu ay bu kadar yüce şeylerin kendisinde meydana geldiği bir ay olunca, hiç şüphesiz ki bu ay, son derece kıymetli, şerefli ve muazzam olmuş olur. Dolayısıyla da bunun ilk gecesi Kadir gecesi olmuş olur.»⁶⁴¹

“Ramazan’ın ilk gecesi, bir oğlu olan kimse gibidir. Binaenaleyh bu gece şükür gecesidir. En son gecesi de bir çocuğu ölen gibi, ayrılık gecesidir. Binaenaleyh bu son gece de sabır gecesidir. Şimdi sen herhalde sabır ile şükür arasındaki farkı anlamış bulunuyorsun.”⁶⁴²

Câbir b. Abdillah’tan (ra) gelen rivayette Allah Rasulü (sas) şöyle demiştir: “Allah Teala benim ümmetime, Ramazan-ı şerifte beş şey ihsan eder ki, bunları hiçbir Peygambere vermemiştir: 1. Ramazan’ın birinci gecesi, Allah Teala mü’minlere rahmet eder; rahmet ile baktığı kuluna da hiç azab etmez. 2. İftar zamanında, oruçlunun ağız kokusu, Allah tealaya her kokudan daha güzel gelir. 3. Melekler, Ramazan’ın her gece ve gündüzünde, oruç tutanların afv olması için dua eder. 4. Allah Teala, oruç tutanlara, ahirette vermek için, Ramazan-ı şerifte Cennet yer tayin eder. 5. Ramazan-ı Şerifin son günü, oruç tutan mü’minlerin hepsini afveder.”⁶⁴³

Ramazan ayının ilk gecesini Peygamberimiz şu müjdelerle anlatır: "Ramazan ayının ilk gecesi girince şeytanlar ve cinlerin azgınları zincire vurularak bağlanır. Cehennemin kapıları kapatılır, hiçbir kapısı açılmaz. Cennet kapıları ise sonuna kadar açılır, hiçbirisi kapalı tutulmaz. Her Müslümanın kalbinde hissettiği bir ses yükselir: "Ey iyiliklere istekli olanlar, hayra yönelin! Ey kötülüğü arzu duyanlar, kendinizi tutun! Allah'ın bu gece Cehennemden kurtardığı pek çok kimseler olacaktır. Bu hal Ramazan'ın bütün gecelerinde tekrarlanır."⁶⁴⁴

Bir başka hadislerinde ise Ramazan'ın ilk gecesini şöyle dile getirir: "Ramazan ayının ilk gecesi olunca Allah yarattığı varlıklara rahmetiyle bakar. Hangi kula Allah rahmetiyle bakarsa, ona ebedî olarak azap etmez. Ramazan'ın her gününde Cehenneme gitmeyi hak eden bir milyon kişiyi Allah Cehennemden kurtarır.”⁶⁴⁵

5. 
   Kadir gecesi, Ramazan’ın 2. gecesidir.
   

Abdullah b. Abbas’tan gelen zayıf bir rivayete göre, kendisi: “Kadir gecesi Ramazan’ın 2. gecesidir.” demiştir.

6. 
   Kadir gecesi, Ramazan’ın ilk 7 gecesi içerisindedir.
   

Peygamber Efendimiz (sas) buyurur ki: "İçinizden bazı insanların rüyasında Kadir Gecesi ilk 7’de gösterildi. Yine içinizden bazı kimselere de son 7’de gösterildi. Siz onu son 10’da arayın."⁶⁴⁶

7. 
   Kadir gecesi, Ramazan’ın 7., 9. veya 11. gecesidir.
   

Ebu Davud Tayalisî der ki: Bize Ümrân... Ebu Hureyre’den nakletti ki: Rasulullah (sas) Kadir gecesi hakkında şöyle demiştir: “Bu gece, yedinci, dokuzuncu veya yirminci gündür. O gecede çakıl tanelerinden daha çok sayıda melek yeryüzüne inerler.”⁶⁴⁷

Enes b. Malik’ten (ra): Rasul-i Ekrem (sas): «Kadir gecesini, Ramazan’ın 1. gecesinde arayın, veya 9. gecesi, yahut 11. gecesi, veyahut 21. gece, ya da son gecesinde arayın!»⁶⁴⁸

8. 
   Kadir gecesi, Ramazan’ın 13. gecesidir.
   

Bir seferinde de hazret-i Âişe vâlidemiz Peygamber efendimizden Kadir Gecesi'nin ne zaman olduğunu suâl etti. O zaman da Resûlullah Efendimiz buyurdu ki: “13. gece idi, fakat geçti. Kadir Gecesini kaçırdıysan, 27. geceye kavuşursun. O geceyi ihya edersen, ahiret yolculuğu için azık olarak o geceki ibâdet sana yeter!” buyurdu.”⁶⁴⁹

9. 
   Kadir gecesi, Ramazan’ın 14. gecesidir.
   

“Rivayet olunduğuna göre: Cebrail’in ilk defa Hz. Muhammed’e ilk vahyi getirmesi, Ramazan’ın 14’ünde olmuştur.”⁶⁵⁰ Kur’an’ın ilk indirildiği gecenin Kadir gecesi olması hasebiyle, bu rivayet Kadir gecesinin Ramazan’ın 14’ü olduğu gibi bir neticeyi ortaya getirmektedir.

10. 
    Kadir gecesi, Ramazan’ın 15. veya 16. gecesidir.
    

İslam tarihlerinde geçtiğine göre: İlk vahyin Ramazan’ın kaçıncı gecesi indirildiği mevzuunda âlimler ekseriyetle, Ramazan’ın 15., 16., 17. 24., veya 27. geceleri olduğunu bildirmişlerdir.⁶⁵¹ Kadir gecesi, vahyin ilk nâzil olduğu gece olduğuna göre, bu ihtimallerden 15 ve 16. gecelerin de Kadir gecesi olabileceği ihtimaller arasındadır denebilir.

11. 
    Kadir gecesi, Ramazan’ın son 15 günü içerisindedir.
    

Bazıları: “Kadir gecesi, Ramazan’ın ikinci yarısında (ikinci 15 gününde)dir.” demişlerdir.⁶⁵²

İbn-i Receb el-Hanbelî’nin “anlatıldığına göre” diyerek kaydettiğine göre:

İmam-ı Azam Ebu Hanife, İmam Muhammed ve İmam Ebu Yusuf, “Kadir gecesi, Ramazan’ın ikinci yarısında (son 15. gününde)dir. Belirli bir gün tayinine gidilemez. Her ne kadar Allah katındaki nefsü’l-emirde (vakti) belirli bir gece olsa da.” görüşündedirler.⁶⁵³

Ebu Hanife, Muhammed ve Ebu Yusuf’un, Kadir gecesinin, Ramazan’ın son onbeş günü içerisinde bulunduğuna dair olan ittifakları, Hanefî mezhebi müntesipleri için mühim bir yönlendirme tesirine sahip olmuştur. Nitekim pek çok ulema da bu ikinci onbeş gün üzerinde yoğunlaşarak o geceyi tespite çalışmışlardır.

12. 
    Kadir gecesi, Ramazan’ın ikinci yarısındaki tekli Pazar gecesidir.
    

İmam Şa’rânî, Kadir gecesini Ramazan’ın ikinci 15 gecesi içerisinde arayan ve kendine özel bir metotla onu tespit ve tayin yoluna giden ulemadan birisidir. Ona göre: Kadir gecesi, her Ramazan ayının ikinci yarısındaki tek sayıya denk gelen Pazar gecesidir. Bu gece, ayın başlangıç gününe göre 17, 19, 21, 23, 25, 27 ve 29. gecelerden birisi olabilir. Ona göre, Kadir’in ay içindeki tarihi değil, haftalık vakti sabittir ki o da Cumartesi’yi Pazar’a bağlayan gecedir.

Kadir Gecesi’nin Ramazân-ı Şerif’in muhtelif gecelerinde bulunabildiğini gösterir mahiyette ve bilhassa son 10 içindeki tekli gecelerinde aranmasını tavsiye eden müteaddit hadis-i şerifler vârid olmuştur ki yekûnu genel bir değerlendirmeye tabi tutulursa, “Her sene Kadir gecesi yer değiştirip durmaktadır.” denilebilir. Bu yer değiştirmenin nasılı mevzuunda İmam Şa’rânî kendine has bir usul vaz’ etmiştir, daha doğrusu keşfetmiştir, keşfini ümmete teklif etmiştir.

İmâm-ı Şâ’rânî, Kadir Gecesi’nin hangi gece olduğunu, Ramazân’ın haftalık giriş gününe göre tespit etmiştir, şöyle ki:

Eğer Ramazan ayı Pazar günü girerse, Kadir gecesi 28’i 29’a bağlayan gecedir.

Pazartesi günü girerse 20’yi 21’e bağlayan gecedir.

Salı günü girerse, 26’yı 27’ye bağlayan gecedir.

Çarşamba günü girerse, 18’i 19’a bağlayan gecedir.

Perşembe günü girerse, 24’ü 25’e bağlayan gecedir.

Cuma günü girerse, 16’yı 17’ye bağlayan gecedir.

Cumartesi günü girerse, 22’yi 23’e bağlayan gecedir.

İmâm-ı Şâ’rânî hazretleri 30 sene Kadir Gecesi’yle bu târife göre müşerref olmuşlardır. Birçok ehlüllah da bu usûlle Kadir Gecesi’ni bulmuşlardır. İlginçtir ki, netice olarak Ramazan-ı Şerif hangi gün girerse girsin, bu hesaba göre Kadir Gecesi, haftanın günleri içerisinde daima Cumartesi’yi Pazar’a bağlayan geceye, yani Pazar gecesine isabet etmektedir. Ramazan-ı Şerif’in ikinci yarısında ise, normal olarak iki adet Pazar bulunur. Bunlardan Pazar gecesi tek sayıya isabet eden, Kadir Gecesi’dir.⁶⁵⁴

Hesaplanma biçimi İmam Şa’rânî’ye ait olsa da, sonuç itibariyle görüyoruz ki: Kadir gecesi olarak sunulan geceler, 17, 19, 21, 23, 25, 27 ve 29. gecelerdir ve hepsinin Kadir gecesi olabileceğine dair onlarca hadis-i şerif bulunmaktadır. Nitekim bunlardan birisi şöyledir: Allah Rasulü (sas): “Kadir gecesini Ramazan’ın 17., 19., 21., 23., 25., 27. veya 29. gecelerinde arayın!” buyurmuştur.⁶⁵⁵ Daha yüze bâliğ hadis-i nebevî vardır ki, bir kısmı aşağıda yeri geldikçe zikredilecektir.

Kısacası: Her sene Ramazan’ın son 15 günü içerisindeki tek sayıya denk gelen Pazar gecesi, Kadir gecesi olmaktadır.

13. 
    Kadir gecesi, Ramazan’ın ikinci yarısındaki tekli Pazartesi gecesidir.
    

Yukarıda geçtiği üzere, İmam Şa’rânî her Ramazan ayının son 15 günü içerisindeki tek sayılı Pazar gecesini Kadir gecesi olarak almıştır. O büyük imamın böyle bir tespitinin bilebildiğimiz dinî ilimler bağlamındaki kaynağı deryada damla bile olmayan malumat ve müktesebatımızın meçhulü; belki ortada ulaşamadığımız bir rivayet olabilir, ya da kendisi keşfen böyle bir hakikati yakalamış da olabilir, bu mevzuda katıksız bir hüsnüzanna memuruz.

Bununla beraber, Şa’rânî Hazretleri’nin bu formülünden esinlenerek, Kadir gecesinin Ramazan’ın ikinci yarısındaki tekli Pazar gecesi değil de, Pazartesi gecesi olması daha muvafık olabilir, daha hakikattâr diyebiliriz min gayri haddin. Şöyle ki: Malum olduğu üzere, Kadir gecesi, Kur’an’dan ilk ayetler Rasulullah’a vahyedildi. Katâde el-Ensârî (ra)’den rivayet edildiğine göre, “Peygamber Efendimiz’e Pazartesi günü orucu hakkında sorulduğu zaman: ‘Pazartesi, hem doğduğum gündür, hem de üzerime nübüvvetin indirildiği gündür.’ buyurmuşlardır.”⁶⁵⁶ Demek ki: Kur’an’dan ilk vahyin inzal edildiği, nübüvvetin ilk günü bir Pazartesi günüdür. İbn-i Abbas da, bir rivayette: “Kadir gecesi, bir Pazartesi gecesidir.“ demiştir.⁶⁵⁷ Kadir gecesi, Pazartesi’ye tevafuk etmiştir, bu bir.

İkincisi: İbn-i Receb, “Hz. Peygamber’in nübüvvetinin başlaması, Ramazan’ın 17’sinde gerçekleşmiştir.“ denildiğini kaydetmiştir. Muhammed b. Ali el-Bakır’a göre ise: “Cibril, Rasulullah’a Cumartesi ve Pazar geceleri inmiştir. Sonra Ramazan’ın 17’sinde Pazartesi günü kendisine görünmüştür.”⁶⁵⁸

Kadir gecesinin vaktiyle alakalı umum rivayetler içerisinde Cumhur-u ulema 27. geceyi Kadir gecesi olarak tercih eder iken, ilginçtir, M.610’da Kur’an’ın indirildiği gece olarak ileri sürülen seçeneklerden «en meşhur olanı ise Ramazan’ın 17’sidir.»⁶⁵⁹

İbn-i Receb’in de belirttiği gibi: Kadir gecesi hakkında rivayet edilen hadislerin en sahih olanı, o gecenin Bedir gecesi olduğudur, yani Ramazan’ın 17. gecesidir, en meşhur olan da budur.⁶⁶⁰ Siyer ve Meğâzî âlimleri arasında meşhur olan görüşe göre: “Bedir gecesi, Ramazan’ın 17. gecesi idi ve bir Cuma gecesiydi.”⁶⁶¹ Bu bilgi, Hz. Ali, İbn-i Abbas ve daha başkaları tarafından rivayet edilmiştir.⁶⁶²

Bu en meşhur olan 17 Ramazan ile, sahih hadisle sabit olan “Pazartesi” gününü birleştirir isek şu neticeye ulaşmış oluruz:

İlk vahiy “17 Ramazan 610 Pazartesi” indirilmiştir. O Ramazan ayı da Cumartesi günü başlamıştır. Şimdi burada bir soru husule gelmektedir: Her Ramazan ayının 17’si Pazartesi’ye denk gelmediğine göre; Kadir gecesi, mutlaka Pazartesi gecesi midir, yoksa mutlaka Ramazan’ın 17’si midir? Mutlaka Ramazan’ın 17. gecesidir denilir ise, peki o halde sair gecelerde olduğunu açıkça ifade eden diğer onlarca sahih hadis-i şerifi nereye koyacağız, neye yoracağız sorusu gündeme gelir ki, verilecek hiçbir cevap makul ve mukni olamayacaktır. Ancak mutlaka “İlk vahyin indiği Kadir gecesi Pazartesi gecesidir” denilecek olursa, bu takdirde, her yıl Ramazan’ın ilk gününe göre Kadir gecesi 17, 19, 21, 23, 25, 27 ve 29. gecelerinden birisi, ama muhakkak Pazartesi gecesi olmaktadır, olabilmektedir ve bu bakımdan ilgili gecelerle alakalı sahih rivayetlerin hiçbirisini atmaksızın, hepsinin yıllara göre tekellüfsüz bir kabul ile Kadir gecesi olabilme ihtimaline hazır bulundukları şeklinde bir güzel netice ortaya çıkacaktır. Hem aşağıda da görülecektir ki en sağlam, en sıhhatli, en güvenilir rivayetler, Ramazan’ın ikinci yarısı, son on günü ve dahi tekli geceler ile alakalı olan rivayetlerdir. Nitekim İmam Azam, İmam Muhammed ve İmam Ebu Yusuf da ikinci onbeş gün üzerinde ittifak etmişlerdir.

Sözkonusu hesaplamaya göre, eğer Ramazan ayı:

Pazartesi başlarsa, 29. gecesi;

Salı başlarsa, 21. gecesi;

Çarşamba başlarsa, 27. gecesi;

Perşembe başlarsa, 19. gecesi;

Cuma başlarsa, 25. gecesi;

Cumartesi başlarsa, 17. gecesi;

Pazar başlarsa, 23. gecesi Kadir gecesi olur, olabilir.

Binaenaleyh: İmam Müslim ve Ahmed b. Hanbel’in sahih bir senetle ve sika ravilerle rivayet ettikleri mezkur hadis-i şerife dayanarak; Kadir gecesini, Ramazan’ın ikinci yarısındaki tekli Pazartesi gecesi olarak ümit etmek daha kuvvetli bir tercih olarak gözükmektedir, Allahü a’lem. Tabii bu, Kadir gecesinin haftalık gününü sabit, Ramazan ayındaki tarihini ise değişken addeden yeni bir düşünce tarzı olur, naçiz bir fikircik olur. Yoksa haftalık günü hiç hesaba getirmeksizin, ilgili hadisin senet kuvvetine bakarak Ramazan’ın gecelerinden birisini esas alıp onu diğerlerine tafdil eden kanaat açısından böyle bir hesap ne derece makul olabilir, onu bilemiyoruz. Vâkıa netice itibariyle yine Ramazan’ın ikinci yarısındaki tekli geceler arasından birisi Kadir gecesi olmuş oluyor ki bu hesap, sözkonusu tekli gecelerle alakalı onlarca hadis-i şerife de gayet muvafık düşmek suretiyle nihaî tahlilde isabet kaydetmiş oluyor. Hele bir de bu tekli geceler içerisinden Pazartesi’ye tevafuk edeni, diğerlerine nazaran Kadir gecesi olmaya daha kuvvetle muhtemel olmuş oluyor ki, ilk vahyin bir Pazartesi günü geldiğini bildirir hadis-i nebevî bunun en sağlam temelidir, en sahih delilidir. Muhtelif görüşler arasında “Kadir gecesinin ay içerisinde yer değiştirip durduğu ve bilhassa ikinci yarısında bulunduğu” şeklindeki yaygın kanaat üzerinde böyle bir hesaplama ile yapılan te’lif ise farklı rivayetlerin çokluğu sebebiyle doğan ilmî, fikrî, zihnî ve kalbî dağınıklığı toplama bakımından câmi’ bir yaklaşım olarak da algılanabilir, tabii manzaraya bakış açısına göre. Aşağıdaki hadis-i şeriflerin hepsini reel olarak geçerli kılabilecek bir yaklaşım, elbetteki ümmetin amelî hayatı bakımından daha hayırlı ve daha bereketli olacaktır.

14.