Merak ettikleriMİZ

TÜP BEBEK NEDİR?

Doç. Dr. Salih ÜNLÜ

1978 Temmuzuydu. Bir tüp bebeğin meydana geldiği habe­ri, kısa zamanda dünyanın her tarafına ulaştı. Bu hâdisenin aslı neydi acaba?

"Bir anne adayının yumurta hücresi, babadan alınan sperm hücreleriyle tüp içinde biraraya getirilir. Böylece, yumurta hüc­resinin döllenmesi sağlanır. Vücut dışında döllenen bu yumurta, 60-70 saat tüp içinde bırakıldıktan sonra anne rahmine yerleşti­rilir. İşte, hâdisenin esası bundan ibaret. Yani bir bebek adayı­nın, bu tüpdeki takriben üç günlük misafirliği...⁶⁵

Niçin Tüp Bebek?

Acaba, böyle bir şeye niçin gerek duyuluyor?

Kadınların rahimle yumurtalıkları arasında uzanan fallop tüplerindeki tıkanıklık, iltihap, gelişme bozukluğu veya bunla­rın çıkarılmış olması gibi durumlarda bu yola başvurulur. Ayrı­ca annede, babanın üreme hücreleri olan spermleri öldürücü maddelerin (antikor) mevcudiyetinden dolayı ortaya çıkan kısır­lıklarda da kullanılan bir metoddur.⁶⁶

Tüp İçinde Hayat!

Bu canlı, üç gün de olsa tüp içinde nasıl muhafaza edilecektir?

Tüpte döllenmeyi sağlamak için, öncelikle üreme hücreleri­nin vücut dışında yaşamlarını sağlamak gerekecektir. Bunun için, hazırlanan ortamda embriyo (cenin)nun hücreleri yaşayabilmeli, döllenme olabilmeli ve daha sonra da bu embriyo tüp içinde gelişme gösterebilmelidir. Hücrelere hiç zarar vermemesi gereken bu ortamın, devamlı kontrol altında tutulması gerekli­dir.

Aslında, vücud dışı üreme olayı çok değişkendir. Kültür or­tamı, diğer şartlar ve çevre şartları sabit tutulsa bile, yumurta hücresinin nitelikleri devamlı değişebilmektedir. Şunu hemen ilave edelim ki, bugüne kadar ideal manada, yani anne karnın­daki gibi kültür ortamı hazırlanamamıştır.

Bu işlemin sağlıklı yürütülebilmesi için, gerekli teçhizat ile donatılmış embriyo laboratuarı olmalıdır. Tabii bu da yeterli de­ğil.

Bunun hemen yanında, anneden yumurtanın alınması için bir operasyon odası gereklidir. İş yine bitmemiştir. Tüpte üç gün misafir edilen embriyonun, tekrar anneye transfer edilmesi gerekmektedir.

Yumurtalama zamanından hemen önce, genel anestezi altın­da bir operasyon yapılır. Kadının karın boşluğuna girilerek, ol­gun yumurta hücresi yumurtalıktan alınır. Vücuttaki şartlar, bir kültür ortamında taklid edilir. Bu sayede, yumurta hücresi ile babadan alınan üreme hücresinin birleşerek döllenmesi sağlanır.

Bebeği meydana getirecek embriyo bu dış ortamda, yani tüp içinde döllenmeye başlar. 60-70 saat sonra da, rahimde yuvala­nacak olgunluğa erişmiş olur.

Embriyo eğer ölmezse, sonraki gelişmesini daha emniyetli şartlar altında sürdürecek, gebelik süresi sonunda da normal bir bebek olarak doğacaktır.⁶⁷

Ana Rahmi ve Tüp

Embriyonun tüpte döllenmesi; çeşitli branşlarda yetişmiş uzmanlara, modern laboratuarlara ve fevkalade masraflara ihti­yaç gösterir.

Sağlıklı bir annenin hamileliği sırasındaysa, bu olaylar ses­sizce gerçekleşir. Bu durumdaki embriyo, diğerinden daha em­niyetli bir şekilde gelişme gösterir. Ana rahmine yerleştirilme­yen bir tüp bebek ise, bütün ihtimamlara rağmen tüpte ancak 8-9 gün yaşayabilmektedir.

Bu uygulama ile elde edilen yumurtaların vücut dışında döl­lenme şansı yaklaşık yüzde yetmiş, gebelik meydana gelme ora­nı ise yüzde 25-30 civarındadır. Üstelik böyle bir gebelikte dü­şük, dış gebelik ve çocukta anormallik nisbeti de oldukça art­maktadır.⁶⁸

İnsanın Yaptığı!..

Burada insan sadece, bir engel dolayısiyle birleşemeyen yu­murta ve spermin karşılaşmasını sağlıyor. Halbuki embriyo tek bir hücreyken, 60 trilyon hücreli bir insan haline geliyor. Geçir­diği gelişme safhalarının önemli bir kısmıysa, ilim için henüz meçhul!...

Bu kadar sıkıntı, telaş ve teknik hazırlık, istikbalin bebeğini üç gün misafir etmek için yapılıyor.

Bu süre içinde, onun hücrelerinin çoğalmasını biz mi sağlı­yoruz? Hayır. Onları yerlerine ve görevlerine göre farklılaştırıp yerleştiren biz miyiz? Hayır. O halde yaptığımız, anne babadan aldığımız tohumları buğday gibi tüpün içine ekmekten başka nedir?!...⁶⁹

Şartların Te'siri ve Terbiye Faktörü

Kur'ân-ı Kerîm, ana rahminde geçen safhayı da hayata dahil eder. Hadîslerde bu devrin terbiye yönünden önemine dikkat çekilerek, çocuğun ahlâkına iyi veya kötü tesirlerinin olacağın­dan bahsedilir.

Peygamberimiz (a.s.m.) bir hadislerinde; cenin halindeki ço­cuğun her yönüyle anneden etkileneceğini; birtakım huy, karak­ter, sıhhat hastalık benzemeleri olacağını belirtmiştir.

Bugün ilim de, ırsiyetin genlerle tayin ve nakledildiğini or­taya koymuştur. Dolayısiyle ceninin rahimde, annenin psikolo­jik ve fizyolojik durumundan etkilendiğini o da teyid etmiş olu­yor.

Pek kısa da olsa, ceninin dışarıdaki bu hayatının, onun ruhu ve bedeni üzerindeki tesirleri de ele alınması gereken önemli bir konudur.

Tüpe konan bu yumurta ve sperm evli çiftlerden alınabildiği gibi, böyle bir alâka bulunmaksızın gerçekleştirildiği de görül­mektedir. Bitki ve hayvanlar üzerinde yapılan sûn'i döllenme çalışmaları, ıslah ve soylulaştırma gayesine hizmet eder. Aynı usulün insanlarda tatbiki, pek çok açıdan, altından kalkılamaya­cak pek çok problemi beraberinde getirecektir.⁷⁰

KIZ MI, OĞLAN MI?

Doç. Dr. Mehmet GÜNDÜZ

Vücudun Yapı Taşları

İnsan vücudu yaklaşık 60-100 trilyon hücrenin birleşmesin­den meydana gelmiştir. Her bir hücre, 46 kromozom taşır. Bu kromozomlardan 44'ü vücut hücrelerine aittir. İkisiyse, cinsiyet kromozomudur.

Ortalama 170 cm. boyunda ve 70 kg. ağırlığında olan insan, bu hali birdenbire mi almıştır? Hayır. Varlıkların en şereflisi olan insanın hayatı, armut büyüklüğündeki ana rahminde başlar. Nasıl mı? İsterseniz, hayat hikâyemize kısaca bir göz atalım:⁷¹

Meçhul Hayatımız!

Erkek tohumu olan meni hayvancığı (sperm), 22 somatik (vücuda ait) kromozomla, bir adet cinsiyet kromozomu ihtiva eder. Yani, toplam 23 kromozom.

Spermlerin yarısında X, yarısında ise Y koromozomu bulu­nur. Bir başka ifade ile; sperm hücresinin genetik yapısı ya 22-X, veya 22-Y şeklindedir. Bir cm3 menide, bu hayvancıklardan yaklaşık 120 milyon bulunur.

Kadın yumurtalıklarında oluşan yumurta (ovum) ise, 22 so­matik kromozom, bir adet de cinsiyet kromozomu ifade eder. Bu cinsiyet kromozomu, X'tir. Yani, yumurtanın genetik yapısı 22-X olarak gösterilebilir.

Ayda bir tane olmak üzere oluşan bu yumurta, milyonlarca meni hayvancığının yalnızca bir tanesi tarafından döllenir.

Babanın spermalarının yarısı, X kromozomlu idi. Eğer ba­badan gelen bu sperm X kromozomu taşıyorsa, döllenmiş yu­murta (zigot)daki kromozomlar XX olacaktır. Zira, babanın X kromozomu ile, annenin X kromozomu birleşmiştir.

Böyle XX yapılı kromozomların biraraya gelmesi, dişilik karakterini ortaya çıkarır. Yani, bu durumda meydana gelecek bebek kız olacaktır ve genetik yapısı 44-X'tir.

Şayet annenin X kromozomu, babanın Y kromozomu ile birleşmişse, çocuğun genetik yapısında XY kromozomları bulu­nacaktır. Bu ise, erkeklik karakteridir ve yavrunun erkek olaca­ğını gösterir. Bunun genetik yapısını da, 44-XY şekline göster­mek mümkündür.⁷²

Hücreden İnsana

Hayat maceramız bitmiş midir? Hayır. Asıl bundan sonra başlar.

Cenin kız ise, 44-XX; erkek ise, 44-XY kromozomlu ve tek hücreli bir yapı olarak anne rahminde yer alır. Bu tek hücreli varlığa, "zigot" da denir. Zigot, anne rahmi içinde torba şeklin­de asılıdır.

Rahminde asılı zigot, çoğalmaya ve farklılaşmaya başlar. İlk safhada, çıplak gözle görülmesi imkânsızdır. Zira boyu ancak, bir santimetrenin yüzde biri kadardır.

Bu yapı, durup dinlenmeden çoğalmaya devam eder. Bir iken iki, ikiyken dört, dört iken sekiz... Sonunda bu tek hücre­den, binlerce hücrenin oluşturduğu organlar meydana gelir." Bu hücreler arasındaysa, insanı hayrette bırakan bir iş bölümü ve koordinasyon vardır.

Organları kemâle eren cenin, sonunda bebek olarak dünyaya gönderilir.⁷³

Çocuğun Cinsiyetini Tesbit!

Anne karnındaki bebek, "amniyon sıvısı" denen bir su için­de bulunmakta, göbeğinden beslenerek büyümektedir. Bu saf­hada, ilmi bazı usullerle çocuğun cinsiyetini öğrenmek müm­kündür.

Bu metodlardan en çok kullanılanları, ultrasonografi ve bebeğın içinde bulunduğu sudan 20 cm alınarak hücrelerin ince­lenmesi metodlandır.

Ultrasonografi, bizim işittiğimizden daha yüksek ses dalga­larıyla çalışır. Bu ses dalgaları, bir maddeden geçirilerek bebe­ğin görüntüsü elde edilir. Ekrandaki uzuvların incelenmesiyle de, bebeğin cinsiyeti tayin edilir.

Bebeğin vücudundan, bulunduğu amniyon sıvısı içine hüc­reler dökülür. İkinci metodda, bu sıvıdan 20 cm3 alınır. Boyana­rak, mikroskop altında incelenir. Ceninin cinsiyeti, bu suretle öğrenilir. Bu muamele, çocuğun cinsiyetini % 80-90 ihtimalle doğru olarak tesbit eder.⁷⁴

Kur'ân'ın Beyanı

Kur'ân-ı Kerîm'de, Lokman Sûresi'nin sonunda; "....Rahim­lerde olanı (ancak Allah) bilir..." buyrulmaktadır. Halbuki bu­gün yukarıda beyan ettiğimiz gibi, çocuğun cinsiyeti tesbit edi­lebiliyor. O halde bu âyeti nasıl anlayacağız?

Hemen ifade edelim ki, âyette "rahimlerde olan"dan bahse­dilmekte, sadece erkeklik dişilik diye bir had konulmamaktadır.

Bu ifadeyle; anne karnındaki bebeğin özel kabiliyetleri, gelecekte alacağı şekil, siması, duyguları gibi bütün hususlar kasdedilmektedir.

Doğacak bebek, acaba çok kabiliyetli birisi mi olacak? Akıl, hafıza gibi uzuvlar yönünden durumu ne olacak? Yine, bütün diğer insanlardan farklı olacağını bildiğimiz yüzü nasıl olacak.

Bu ve bunlara benzer birçok şeyi, biz bilemiyoruz. Ama, Al­lah (c.c.) bunların hepsini biliyor. Hem de, daha bilmediğimiz ve bilemeyeceğimiz pek çok şeyle beraber...

Âyette, bu ve bunlar gibi birçok keyfiyet kasdedilmektedir. Böyle olunca, doğacak çocuğun belli bir safhada cinsiyetini bilsek bile, yine de onun hakkında bilmediğimiz o kadar çok şey olacak ki... Hatta bunların büyük bir kısmını, bebek dünyaya geldikten sonra da bilememeye devam edeceğiz. Kaldı ki cinsi­yet tesbit işlemi de, en erken cenin dört aylıkken mümkün ola­bilmektedir...

Bildiklerimiz, bilmediklerimizin yanında, Okyanustan ancak bir damla desek yeridir...⁷⁵

Kâinat